مارکز،روشنفکران نئولیبرالیست ایران و تهاجم فرهنگی

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم،گابریل گارسیا مارکز در توضیح هدفش از نگارش رمان صد سال تنهایی (معروفترین اثر مارکز که توسط منتقدان ادبی و رسانه های مختلف سردمدار نظام سلطه جهانی اومانیستی مورد تمجید و تحسین فوق تصوری قرار گرفته است) می‌گوید: "من فقط می‌خواستم داستان خانواده ای را بگویم که برای 100 سال هرچه در توان داشت کرد تا پسری با دم خوک نداشته باشد و عاقب یک پسر با دم خوک نصیبشان شد."

درباره رمان "100سال تنهایی" در ادامه این گفتارها ان‌شاالله سخن خواهیم گفت. آنچه که اکنون مد نظر است، درک و تفسیری است که مارکز از ادبیات و هدف آن دارد. تفسیر مارکز از ادبیات داستانی و نقش نویسنده، اثر داستانی را تا متنزل ترین مراتب نقض نفسانی تقلیل می‌دهد و هر نوع وجه متعهدانه و مسئولانه و بصیرت بخش را از آن می‌گیرد. مارکز مدعی است: "نویسنده مجاز است هر آنچه دلش می‌خواهد ببافند به شرط آن که بتواند آن را پذیرفتنی جلوه بدهد."

از دل چنین فهم و تفسیری از ادبیات داستانی این نتیجه به دست می آید که رمانی چند صفحه ای نوشته شود تا به بازگویی داستان خانواده ای بپردازد که برای 100 سال هرچه در توان داشت کرد تا پسری با دم خوک نداشته باشد. از منظر چنین تفسیری از ادبیات داستانی و نقش و کارکرد، رمان نویس هیچ مسئولیتی در قبال کلمات و زبان و حقیقت و عدالت و اخلاق و آرمان های متعالی ندارد. با این نگاه او هیچ وظیفه ای در جهت بصیرت بخشی و بیدارگری و دمیدن شور آرمانگرایی و ظلم ستیزی و قدم برداشتن در مسیر رهایی مظلومان و دفاع از حق و عدالت ندارد، در این نگاه وظیفه نویسنده فقط پذیرفتنی کردن آنچه روایت می‌کند بوده و مهم نیست که چه چیزی را دارد روایت می‌کند: مهملات، مطالب مستهجن، لاطائلات، وهمیات یا...

چنین تفسیری از ادبیات و وظیفه و حدود اختیار و عمل نویسنده که رمان و داستان کوتاه را به سطح مجموعه ای از عبارات جذاب (هر چند بی محتوا، تو خالی و شاید حتی مهمل) که صرفا به فرم و به اصطلاح "ادبیت" یک اثر اصالت و اهمیت می‌دهد، تقلیل داده و چنین ادبیات ظاهرانگارِ سطحیِ بی‌مایهِ صرفا متفنن غفلت زایی، مطلوب نظام سلطه استکبار اومانیستی است که در دوران بحران انحطاطی عالم مدرن، تداوم  حیاتش منوط به تعمیق غفلت و تحمیق و تخدیر مردمان است. این گونه که مارکز و دیگر نویسندگان ادبیات تحمیق و تخدیر، هر یک به نحوی و در مرتبه ای توسط نظام رسانه ای سلطه استکباری بدل به ستاره و اسطوره می شوند و این گونه مورد مدح و تمجید قرار می‌گیرند.

*ادبیات داستانی قرن 20 در غرب: ابسوردیسم و فرار از واقعیت

ادبیات داستانی قرن 20 و نیز دهه‌های آغازین قرن 21، یک تمایل نیرومندی به گریز واقعیت و استقراق در اوهام دارد. علت این امر را باید در وضع تاریخی عالم مدرن جستجو کرد. واقعیت این است که او از واپسین دهه‌های قرن 19 و نیز در سراسر قرن 20 بحران انحطاطی خودویرانگر دو جهان غرب مدرن و شبه مدرن بیش از پیش تعمیق یافته و تشدید گردیده است. واقعیت برای عالم مدرن و مدافعان و دلدادگان آن صحنه‌ها و تجربه‌های تلخی را رقم می زده است.

رجوع به واقعیت در عالم مدرن، نشان دهنده فرا رسیدن یک زمستان تلخ و ناامید کننده است. واقعیت و تجارب برگرفته از آن، به روشنی و با وضوح نشان‌های متعدد و متکثر و انگار ناپدیری از آغاز تاریخ غرب را عیان می کنند. برای عالم مدرن، واقعیت تلخ و غمبار و به حدی غیر قابل تحمل ناامید کننده است. از این رو می کوشد تا از هر طریقی می تواند از مواجهه با این واقعیت تلخ و غمناک بگریزد.

ورود عالم مدرن به مرحله بحران انحطاطی و تعمیق وجه خودویرانگرانه "نیست انگاری اومانیستی"، نوعی گنگی و ابهام و بی معنایی و یاس و آرمان گریزی و معنا ستیزی و تقلیل به نازل ترین مراتب حیات حیوانی و نباتی و گونه ای پوچ انگاری و در کل حالتی پدید آورنده است که به آبسوردیسم و آبسوردیته معروف شده است.

عالم مدرن، واقعیت گریز و ابسوردیست گردیده است و یکی از مجالی ظهور این واقعیت‌گریزی و ابسوردیسم، ادبیات داستانی است. در حقیقت ادبیات واقعیت گریز وهم انگار گرفتار تحتانی‌ترین صور خاطر نفسانی که محتوایی آبسوردیستی دارد، آیینه ای است که دارد حال و روز امروز بشر مدرن غربی و غرب زده را منعکس کند و بازگو می نماید. به این علت است که در سراسر قرن 20 (به ویژه هرچه از نیمه دوم آن به سوی پایان قرن 20 می آییم) و نیز در قرن 20 صور مختلف ادبیات وهم زده پسارئالیسی با مضامین آبسوردیستی در جریان عمومی ادبیات داستانی غرب مدرن دست بالا پیدا کرده و برتری یافته اند.

*مارکز و روشنفکران نئولیبرالیست ایران و تهاجم فرهنگی/آقای داوودی

البته در این میان ایدئولوژی نئولیبرالیسم (از دهه 1950 به تدریج صاحب نفوذ و قدرت بیشتری می شد و از اوخر دهه 1970 به ایدئولوژی مسلط مدافع غرب مدرن بدل گردید) به دلیل زمینه‌ها و برخی وجوه و بسترهای مشترک که با ابسوردیسم داشت (زیرا نئو لیبرالیسم به عنوان یک ایدئولوژی، محصول ورود نیست انگاری اومانیستی به فاز بحران خود ویرانگری بود که ظهور اصلی آن در هیات ابوسوردیسم  فعلیت یافته است) کوشید و تا حد بسیار زیادی هم موفق گردید تا از ادبیات واقع گریزی متمایل به وهم (این ادبیات پسارئالیستی دسته بندی کرد) و آبسوردیسم ادبی به نفع تعمیق و تخدیر عاطفی و تحمیق عقلانی شهروندان غرب مدرن و شبه مدرن استفاده نماید.

در حقیقت نئو لیبرالیسم به منظور کاستن از امواج رو به گسترش تمایل به مبارزه و آرمان گرایی و رفع خطر عاجل و قریب الوقوع اعتراضات فراگیر اجتماعی  و سیاسی، کوشید تا به طرق مختلف (که یکی از راه های مهم و تاثیرگذار آن بهره  گیری از ظرفیت عظیم ادبیات داستانی است) به درامیزی آبسوردیسم و نئولیبرالیسم و واقعیت گریزی بپردازد و در این مسیر به تقویت هر چه بیشتر گونه ها و صور مختلف ادبیات پسارئالیستی بپردازد. هدف حاکمان جهانی و سیاست گذاران نئولیبرالیستی از این کار این بود که از طریق ترویج گونه‌های مختلف ادبیات پسارئالیستی و واقعیت گریزی و وهم انگاری، آبسوردیسم ادبی و جریان ادبی تحمیق‌گر و تخدید کننده را تقویت کرده و مسلط نمایند (که چنین هم کردند) تا از این طریق خطر بروز اعتراضات و بحران های اجتماعی و سیاسی گسترده در خود کشورهای مرکزی استکباری و نیز کشورهای اقماری و پیرامونی و تحت سلطه‌شان را در کوتاه مدت کاهش دهند.

البته این ترفند حاکمان پنهان جهانی در کوتاه مدت تا حدودی موفق بوده است و شیوع وحشتناک گونه های مختلف ابسوردیسم ادبی و ادبیات پسارئالیستی گواه روشنی بر این امر است. این گونه های ادبیات ابسوردیست و واقع گریز با ترویج تعهدگریزی و آرمان ستیزی و تخدیر عاطفی  و تحمیق عاطفی شهروندان و درگیر کردن آنها در فضای وهم آلود و بازی های زبانی و استغراف در تاکید بر فرم و تکنیک و "ادبیت" و پرداختن به موضوعات بی حاصل و مهمل و لغو و خلاصه دور کردن انسان ها از آرمانگرایی و احساس مسئولیت و مجاهدت ستیهنده، تبدیل کردن ایشان به انسان هایی گرفتار غفلت مضاعف و دغدغه های مصرف زده و انفعال و وادادگی و در نهایت جانورانی معاش محور و اخلاق گریز و نسبی اندیش و آرمان ستیز  و پوچ انگار  و گرفتار بی معنایی و بحران هویت تمام عیار در کوتاه مدت، نظام استکبار سرمایه داری سکولار – اومانیستی  را از بجران ناشی از اعترضات گسترده اجتماعی – سیاسی نجات دادند. (البته غیر از ادبیات تحمیق و تخدیر، برخی عوامل دیگر نیز به تحقق این امر کمک کرده اند که فعلا مجال پرداختن به آنها وجود ندارد.)

اما سیطره واقعیت گریزی و ابسوردیسم و شیوع ادبیات پسارئالیستی آبسوردیست، در دراز مدت اثر معکوس دارد و با ایحاد خمودگی و تشدید بحران بی معنایی و تعمیق  بحران هویت و افزودن بر عمق و دامنه  و شدت اضطراب و افسردگی  و زنجیره ای از نتایج باطل که بار آورده و می‌آورد، دقیقا زمینه ساز فروپاشی عالم غرب مدرن می‌گردد. از همین رو است که بحران انحطاطی و نیست انگاری آبسورد "خودویرانگر" نامید شده‌اند. به عبارت دیگر آنچه که در کوتاه مدت چونان مسکنی به داد استکبار غرب مدرن رسیده است، در دراز مدت چونان سم مهلکی او را از پای در خواهد آورد.

گابریل گارسیا مارکز یک رمان نویس پسارئالیستی است که در نگارش داستان پسارئالیستی از استعداد و توان برخوردار است. آثار او به دلیل نثر روایی و زبان تاثیرگذار (زبان مارکز در اغلب آثار او تصویری و تاثیرگذار و تا حدود زیادی جذاب است.) این امکان را دارند که آبسوردیسم تلخ اندیش ادبی را پیچیده در لفافه بازی‌های زبانی و ساختار تکنیکی و جاذبه های تصویری و توان داستان نویسی مارکز، به گونه ای به خورد مخاطب دهند که او متوجه سمی و تلخ و پلید بودن آن نگردد. از این رو است که استکبار نئولیبرالیست به مارکز و امثال مارکز نیاز دارد و آنها را به چهره‌هایی مشهور و تاثیرگذار و ثروتمند بدل می‌کند و از ایشان برای 100 میلیون و بلکه بیشتر انسان، در سراسر جهان اسطوره و قهرمان می سازد تا پیام تحمیق  و تخدید و انفعال و وهم اندیشی و نهایتا تسلیم گردیدن را به مخاطب هیجان زده مجذوب و مسحور و در عین حال غافل، القا نماید.

*مارکز و روشنفکران نئولیبرالیست ایران و تهاجم فرهنگی

در ایران قبل از انقلاب اسلامی، گابریل گارسیا مارکز نویسنده چندان شناخته شده ای نبود. با این که مارکز با انتشار 100 سال تنهایی در سال 1967 به شهرتی جهانی رسید و در سال 1972 برنده یک جایزه بزرگ بین المللی گردید اما روشنفکران ایرانی توجه زیادی (حتی به اندازه یک سوم توجهی که بعد از انقلاب ) به او نشان نمی دادند. البته رمان معروف 100 سال تنهایی او در سال 1353 به فارسی ترجمه و منتشر گردید و تعداد کم شماری داستان نیز از اون ترجمه شده بود. علت این کم توجهی روشنفکران ایرانی به مارکز در سال‌های قبل از انقلاب را باید در موقعیت روشنفکری ایران و ساختار و کارکرد آن جستجو کرد.

در ایران قبل از انقلاب یک رژیم شبه مدرنیست خشن سراپا وابسته به امپریالیسم سرمایه داری جهانی سرکار بود و روشنفکران به عنوان شریکان و بعضا کارگزاران رژیم پهلوی در پیشبرد پروژه ظالمانه و ضدانسانی غرب زدگی شبه مدرن در ایران خدمتگذاری می‌کردند. نوع سیاست‌ها و موقعیت رژیم پهلوی و ورشنفکری ایران در کل این گونه بود که با آمیزه ای از ترویج ادبیات و ژورنالیسم مستهجن و مبتذل  و ناسیونالیسم باستان گرای مقلد غرب و نوعی ژست چپ نمایی توخالی روشنفکرانه (ژستی که "مسعود بهنود و امیرحسین آریان پور" و روزنامه نگاران توده‌ای روزنامه کیهان آن زمان و امثال شکوه میرزادگی و خیلی های دیگر داعیه دار آن بودند.)  برای خود ویترین فرهنگی – هنری ای در مسیر غایات شبه مدرنیستی پدید آورده بودند. شعارهای توخالی و بی مایه را با صدای بلند سر دادند و در حالی که از  مواهب و حمایت های دفتر فرح پهلوی و هیودا و رضا قطبی و انبوهی دیگر به طور مستمر بهره‌مند می‌شوند، مظلوم نمایی کردن و ادای مبارزه درآوردن (کاری که احمد شاملو و علی اصغر حاج سید جوادی و بسیاری از جماعت "ویتکنگ های کافه نشین" بدان مشغول بودند) بخشی از نقش و ویترین فرهنگی ای بودند که آنها باید آن را می آراستند و به آراستنش نیز مشغول بودند.

در چنین وضعیتی، تهاجم نئولیبرالانه به ادبیات متعهد و ترویج وهم انگاری و صور مختلف ادبیات پسارئالیستی به یک ضرورت و نیاز تمام عیار تبدیل نگردیده بود.  اما پس از ظهور انقلاب اسلامی و فروپاشی رژیم پهلوی و ناکامی پروژه شبه مدرنیزاسیون  (در ساختار و چیستی که رژیم پهلوی پدید آورده بود) در ایران، شرایط نوینی پدیدار گردیده بود.

در ایران پس از انقلاب، نظام و قاطبه مردم ایران بر مبنای آرمان های انقلاب و آموزه های امام خمینی به نوعی بیداری و خودباوری  از اسلام ناب محمدی(ص) رسیده بودند. در ایران پس از انقلاب اسلامی ظهور و فراگیری آرمانگرایی اسلامی و انقلاب عدالت‌مدارِ ظلم‌ستیزِ ضد استکباری، بساط ادعای توخالی چپ نمایی روشنفکرانه را برچیده بود و طومار شعارهای مدرنیستی را به باد داده بود. در چنین وضعیتی روشنفکری ایران نیازمند آن بود که آرمانگرایی دینی و انقلاب گرایی اسلامی را به نحو اخص و هر نوع آرمان گرایی و تعهد طلبی را به طور اعم مورد تخطئه و تهاجم و انکار قرار دهد. اینجا بود که استفاده از زرادخانه تولیدات ادبی و سیاسی و فرهنگی نئولیبرال‌های غربی به منظور تخطئه آرمان گرایی انقلابی و هویت طلبی اسلامی و عدالت خواهی، به صورتی گسترده آغاز شد.

در چنین فضایی با فعالیت گسترده مترجمان و نویسندگان روشنفکر و حمایت مستقیم و اغلب پنهانی و غیر مستقیم  (اما گسترده و سازمان یافته) مسئولان وزارت ارشاد وقت، انتشار آثار متعدد و مختلف نئو لیبرال های ادبی و فرهنگی و سیاسی غربی در ایران آغاز شده و گسترش می یابد. این‌گونه است که انبوهی از آثار مانس اشپربر، جورج اورول، ارتور کوئیستلر، هانا آرنت و... به فارسی ترجمه و منتشر می‌شود.

در این میان ترجمه و انتشار گسترده رمان‌ها و داستان‌های گابریل گارسیا مارکز از جایگاه و اهمیت ویژه ای برخوردار بود زیرا درون مایه و فرم و کلیت آثار پسارئالیستی مارکز و وهم انگاری و واقعیت گریزی و یقین (ایمان) ستیزی و فانتزی‌های اروتیکی که ترسیم و تصویر و ترویج می‌کردند، به پیشبرد اغراض جریان تهاجم فرهنگی (مثلا در اهدافی چون کم رنگ کردن یا تخطئه آرمانگرایی، دورکردن توان ذهنی  و روحی مخاطبان از هر نوع سلوک مجاهدانه و مبارزه جویانه، سرگرم کردن اشخاص به امور بی ارزش و حاشیه ای و فرعی نظیر "ادبیت" و بازی های تکنیکی و خیالبافی های لغو و..) کمک بسیاری کرد. از این رو است که از حدود سال 1360 به بعد (تا حدود سال 1368 و 1369) با امواج گسترده از ترجمه و انتشار آثار مختلف مارکز در کشور روبروییم. در واقع دشمنان اسلام و انقلاب در مرحله اول تهاجم فرهنگی سازمان یافته  خودشان علیه نظام و مردم در سال های دهه 1360 از قابلیت‌های رمان و داستان مارکزی به منظور مبارزه با آرمان گرایی انقلابی و معناطلبی اسلامی و هویت جویی مبتنی بر فرهنگ جهاد و شهادت، استفاده بسیاری کردند.

منبع:مشرق

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.