ترجمه «تفسیر نمونه» و «قرآن» به زبان‌های بنگالی و صربی در سال جدید

علی دهگاهی رییس مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رییس سابق خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در دهلی نو است. او همچنین محقق و پژوهشگر در حوزه شبه قاره، مسائل فرهنگی و ترجمه است. گفت وگویی با وی درباره فعالیت‌های این مرکز و هدف‌گذاری و سیاستگذاری در رابطه با تحقق نهضت ترجمه و برنامه‌های این مرکز در سال جدید صورت گرفته است.

مشروح این گفت وگو را در ادامه می خوانید:

ترجمه بیش از 3 هزار عنوان کتاب از فارسی به زبان‌های مختلف

*به عنوان اولین سوال معرفی اجمالی  از مرکز ساماندهی ترجمه و نشر معارف اسلامی و علوم انسانی و عمده فعالیت‌های این مرکز داشته باشید.

این مرکز از سال 1386 با مصوبه‌ی شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفت. به این دلیل که آثار علمی و تولیدات علمی زیادی که در حوزه معارف اسلامی و علوم انسانی در کشور بود مثل بحث مطالعات ایرانی و ایران شناسی و سایر رشته‌های مرتبط به شکل مطلوبی به خارج از کشور عرضه نمی‌شد. در نتیجه ضرورت پر کردن این خلاء با ایجاد مرکز ساماندهی ترجمه و نشر در شورای عالی انقلاب فرهنگی تشخیص داده شد و براساس اساسنامه قرار بود این مرکز زیر نظر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی شکل بگیرد که این کار انجام شد و ترجمه‌های بسیار زیادی با هدایت و نظارت این مرکز و با همکاری نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی در خارج از کشور صورت گرفت.

به عنوان مثال در این چند سالی که از عمر مرکز می‌گذرد و قبل از آن در خود سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی بیش از 3 هزار عنوان کتاب از فارسی به  زبان‌هایی همچون؛ انگلیسی، عربی، فرانسه و اردو که جزء زبان‌های پر مخاطب هستند، همچنین به زبان‌هایی که در گذشته کمتر اقدام به ترجمه فارسی آن‌ها شده بود مثل زبان‌های چینی و کره‌ای و حتی زبان‌های آفریقایی مثل سواحلی و اوسایی ترجمه شد. حدود 3 هزار عنوان کتاب آمار کمی نیست که در این سال ها توسط مرکز تولید شده است.

18عنوان کتاب این مرکز جایزه‌ی جهانی کتاب سال در حوزه‌ی ترجمه‌ی معکوس را کسب کرده است

*عمده آثار و کتاب‌هایی که در این مرکز ترجمه و منتشر می‌شود مربوط به چه حوزه‌هایی است؟

آثار ترجمه شده در این مرکز مربوط به حوزه های مختلف بوده است.حوزه هایی که در محدوده و شرح وظایف و ماموریت‌های ما است. همچون معرفی معارف اسلام ناب و اهل بیت(ع)، آموزه‌های انقلاب اسلامی و معرفی آراء و افکار حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری و همچنین در حوزه‌های مطالعات ایرانی این کارها انجام شده است.افتخارت زیادی در این چند سال بحث ترجمه و نشر در سازمان فرهنگ و ارتباطات به دست آورده است به طوری که در طول دوره‌های برگزاری جایزه‌ی جهانی کتاب سال 18 عنوان کتاب و آثار این مرکز توانسته در حوزه‌ی ترجمه‌ی معکوس یعنی از فارسی به سایر زبان‌ها حائز رتبه و برنده‌ی جایزه جهانی کتاب سال شود.

از جمله‌ی این کتاب ها می توان به «ترجمه قرآن به ترکی آذری»، «ترجمه نهج البلاغه به زبان صربی»، «ترجمه جلد اول تفسیر نمونه آیت الله مکارم شیرازی به زبان بوسنیایی» و دو اثر از آثار استاد شهید مطهری، کتاب «انسان کامل« و «خدمات متقابل اسلام و ایران» به زبان روسی اشاره کرد که  توانستند در دو دوره‌های مختلف برنده جایزه جهانی کتاب سال شوند.

همچنین چهار عنوان کتاب که در سال 92 با همکاری نمایندگی‌های فرهنگی در حوزه‌ی ترجمه از فارسی به زبان های دیگر انجام شد برنده‌ی این جایزه شدند. «ترجمه جلد اول تفسیر نمونه»، «ترجمه‌ی نهج البلاغه»،«فرهنگ فارسی_بلغاری» که در کشور بلغارستان تهیه و ترجمه شد و همچنین ترجمه‌ی انگلیسی کتاب «رمان حضرت محمد (ص)» اثر ابراهیم حسن بیگی آثاری بودند که برای اولین بار توسط این مرکز ترجمه و منتشر شدند به طوری که این کتاب در جامعه‌ی کشورهای انگلیسی زبان با استقبال خوبی مواجه شد و این آمار قابل توجهی برای یک مرکز در طول یک سال است .

* آیا در داخل کشور نیز مسئولیتی در ارتباط با ترجمه آثار دیگر زبان‌ها به فارسی دارید؟

حوزه کار ما تنها ترجمه معکوس از فارسی به زبان‌های دیگر و عرضه آنها در خارج از کشور است. بنابراین ما وظیفه‌ای در قبال آثار غیرفارسی که در خارج از کشور تولید می‌شوند، نداریم. وظیفه‌ی ما انتقال اندیشه‌های ایران و اندیشمندان داخلی، آموزه‌های اسلام و فرهنگ اهل بیت (ع) و انقلاب اسلامی به خارج از کشور است.

ما بنا داریم اسلام و معارف اهل بیت(ع) و انقلاب اسلامی را در خارج از کشور معرفی کنیم در نتیجه فعالیت‌های ما فقط ترجمه از فارسی و گاهی از عربی به زبان‌های دیگر است که بخش عمده‌ای از این کارها در حوزه ی ترجمه‌ی کتاب‌های دینی است. مرکز ساماندهی ترجمه و نشر وظیفه اش در سه حوزه است؛ یکی بحث هدایت، یکی بحث حمایت و دیگری بحث نظارت. فعالیت‌های زیادی در داخل کشور، موسسات خصوصی و همین طور ارگان‌های دولتی در حوزه ترجمه‌ی معکوس انجام می‌شود. از موسسه‌ی نهضت ترجمه‌ی بنیاد بعثت تا مرکز جهانی علوم انسانی و مرکز نشر مجمع جهانی اهل بیت(ع)، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، انتشارات انصاریان، انتشارات سمت، بنیاد اندیشه اسلامی و بسیاری از نهادهای دیگر درحوزه‌ی ترجمه‌ی معکوس از قبل وارد شده‌اند و کار می کنند. اما همچنان خلائی در زمینه هماهنگی بین نهادهای دولتی و بخش خصوصی وجود داشت و باعث شکل گیری این مرکز سامان دهی شد.

به هرحال ما ابزارهای بسیار خوب و مهمی در خارج از کشور به نام نمایندگی های فرهنگی داریم به طوری که امروز 87 نماینده در بیش از 60 کشور فعالیت می‌کنند و این ظرفیت برای مرکز ساماندهی ترجمه و نشر فراهم است که از طریق بازوی نمایندگان فرهنگی در خارج از کشور ارتباطات نزدیک تری را با جامعه مخاطبین در مقصد هم با ناشران آن کشورها برای توزیع آثار ترجمه شده و هم برای استاندارد سازی بحث ترجمه ارتباط برقرار کند.

چرا که خیلی از آثاری که در داخل کشور ترجمه می‌شوند نیاز به ویرایش بهتر و قوی‌تری دارند. بنابراین با این بازوی ارتباطی که در اختیار داریم این شرایط برای مرکز ساماندهی فراهم است تا ارزیابی و شناخت لازم از ذائقه مخاطبین در کشورهای مقصد را به دست بیاوریم.

این شرایط و ملزومات از طریق نمایندگی فرهنگی جمهوری اسلامی برای مرکز ساماندهی ترجمه و نشر فراهم است و ما این اطلاعات و ارتباطات را می‌توانیم با بدنه داخل کشور هم به اشتراک بگذاریم و کار ترجمه معکوس و نشر را در خارج از کشور، ساماندهی کنیم. بحث ساماندهی شاید صد محور اصلی داشته باشد که یکی؛ هدایت و شناخت دائقه ها است. در واقع شناخت دقیقی به دست بیاید که چه آثاری باید ترجمه و در چه حوزه‌های زبانی باید معرفی شود. همچنین بحث حمایت و کمک برای ارتقاءکیفیت ترجمه‌ها و نظارت بر آن‌ها بحث دیگری است که باید برای عرضه مطلوب ترجمه معکوس در خارج از کشور مورد توجه قرار گیرد.

ترجمه"تفسیر نمونه" و "قرآن" به زبان های بنگالی و صربی و ترجمه 100 عنوان کتاب دیگر در سال جدید

*در سال جدید برای حضور پررنگ در عرصه ترجمه و نشر کتب فارسی و عربی به زبان‌های مقصد و معرفی فرهنگ ناب اسلامی چه کارهایی در دست اقدام دارید؟

در سال جدید بنا داریم که «تفسیر نمونه» را به زبان بنگالی ترجمه کنیم. همچنین «ترجمه ی قرآن به زبان صربی» را در سال جاری در دستور کار داریم که این کار توسط مترجمی که کتاب نهج البلاغه را به این زبان ترجمه کرد و برنده‌ی جایزه‌ی جهانی کتاب سال شد انجام می‌شود که انشاا... این هم یکی از آثار خوب خواهد بود و قابلیت این را خواهد داشت که در سال‌های آینده برای جوایز بین المللی نه فقط جایزه جهانی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران بلکه در سایر جوایزی که در سطح منطقه یا در جهان اسلام برگزار می شود،کسب عنوان کند.

البته برنامه‌ریزی کردیم تا با همکاری نمایندگی‌های فرهنگی خود، بیش از 80 عنوان ترجمه در سال جاری عرضه کنیم. قطعا این تعداد به بالای 100عنوان در طول برنامه خواهد رسید و اولویت ما ترجمه معارف اسلامی و فرهنگ اهل بیت(ع) و معرفی آراء و اندیشه های حضرت امام(ره) و مقام معظم رهبری و انقلاب اسلامی، مطالعات ایرانی و علوم انسانی و معرفی افکار و اندیشه های متفکران داخل کشور به خارج از کشور است.

*در بحث ترجمه درحال حاضر با چه سازمان‌ها و نهادهایی در ایران همکاری دارید و اساسا کار ترجمه را چگونه انجام می‌دهید؟

ما سعی می‌کنیم حتی الامکان بحث ساماندهی ترجمه‌ها و عرضه آنها را در خارج از کشور انجام دهیم و مستقیما وارد بحث ترجمه نمی‌شویم یعنی خود وارد بحث اجرا نمی‌شویم بلکه تلاش می‌کنیم با شناسایی ضرورت‌ها و ذائقه مخاطبان، بین جامعه مقصد و مراکزی که در داخل کشور وجود دارند، ارتباط برقرار کنیم. البته در داخل کشور نیز با مراکزی همچون بنیاد بعثت، انتشارت سمت، بنیاد اندیشه اسلامی، بنیاد ایران شناسی، مجمع جهانی اهل بیت، مجمع تقریب مذاهب اسلامی، انتشارات انصاریان و با مرکز جهانی اسلامی مرحوم حضرت حجت الاسلام مجتبی موسوی لاری و سایر مراکز همچون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و برخی انتشاراتی‌های خصوصی که در حوزه ترجمه معکوس وارد شدند مرتبط هستیم. همچنین کانون‌های زبان را در خود مرکز ساماندهی کردیم که نشست این کانون‌های زبان با حضور منتخبین یا اعضایی از این گروها در مرکز تشکیل می‌شود و ضرورت‌های کار ترجمه مورد بررسی قرار می‌گیرد و نتایج آن در اختیار مراکز ترجمه قرار می‌گیرد.

*یعنی شما سفارشاتی را برای انجام ترجمه به این کانون‌ها و مراکز می‌دهید و خودتان کار ساماندهی، نشر و عرضه آن را در خارج از کشور انجام می‌دهید؟

بله، ما بیشتر کار شناسایی ذائقه‌ها، ضرورت ها و پیشنهادها به این مراکز را انجام می‌دهیم و حتی الامکان خود وارد بحث ترجمه نمی‌شویم مگر در جایی کاری روی زمین مانده باشد و انجام نشده باشد. به عنوان مثال با سازمان سمت، 5عنوان کتابی که مولف یا صاحب اثر خود سازمان سمت بوده و ما تشخیص دادیم که اگر به زبان‌های دیگر ترجمه شود مفید است، وارد گفت‌وگو شدیم و کتاب‌های آن ها را انتخاب کردیم، قراردادی بسته شده تا خود آن سازمان متولی کار ترجمه این آثار شود و ما این کتاب‌ها  را به نمایندگی‌های فرهنگی کشورمان و همین طور برای انتشاراتی که در خارج از کشور وجود دارد ارسال می‌کنیم تا وارد بازار شبکه نشر شوند.

* یکی از مباحث در این زمینه نحوه انتخاب کتاب‌هایی است که ترجمه می‌کنید، شورایی برای گزینش کتاب ها دارید؟ اساساً روند آن به چه صورت است؟

بله، ما کانون‌هایی متشکل از افراد متخصص در مرکز داریم که سال‌ها در جغرافیای زبانی مختلف زندگی کردند و مسلط به آن زبان هستند. هم اکنون در 7 حوزه جغرافیایی ما کانون زبان و فرهنگ داریم. کانون زبان انگلیسی، عربی، اردو، فرانسه، ارمنی، اسپانیایی و گرجی. این‌ها کانون های زبان و فرهنگ ما در مرکز هستند. بنابراین یک بازوی کاری ما این کانون‌ها هستند که با حضور متخصصینی که سال ها در آن کشور زندگی کردند و جامعه آن کشور را می‌شناسند و زبان آن کشور را می‌دانند تشکیل شده است.

در کنار این‌ها ما نشست‌ها و گفت‌وگوهایی را هم با گروه‌های مختلف در دانشگاه‌ها و با اساتید فن در داخل کشور داریم. یعنی وقتی نیاز تشخیص داده شد مثلا در حوزه معارف دینی می‌خواهیم کتابی را ترجمه کنیم ابتدا می‌رویم سراغ گروه مرتبط با آن در دانشگاه و استاد متخصص فن آن و از ایشان می‌پرسیم که در این حوزه که کتاب‌های متعددی وجود دارد چه کتابی مناسب است. بنابراین چند پیشنهاد از گروه‌های مختلف دانشگاهی و هم حوزوی می‌گیریم و در کانون‌های زبان و فرهنگ مجددا به بحث و گفت‌وگو می‌گذاریم و از میان این کتاب‌های پیشنهادی، مناسب‌ترین گزینه برای کشور مقصد را انتخاب می‌کنیم و پس از آن در قالب هم افزایی و همکاری، کار ترجمه آن انجام و از طریق همان شبکه ارتباطی در خارج از کشور عرضه می‌شود.

برای معرفی درست اسلام و ایران باید آثار و کتاب‌های فارسی به زبان‌های بین‌المللی ترجمه شود

*همانطور که می‌دانید یکی از دغدغه‌های مقام معظم رهبری، بحث «نهضت ترجمه» است. شما برای تحقق این مطالبه چه سیاست و برنامه‌ریزی دارید؟

این دغدغه و مطالبه درستی است که شاید اولین بار از طرف مقام معظم رهبری در جامعه فرهنگی کشور مطرح شد و ضرورت آن و اقعا احساس می‌شود. به نظر من این همه آثار علمی که درحوزه‌های مختلف علوم انسانی و علوم اسلامی در داخل کشور به زبان فارسی تولید می‌شود، نیاز هست و ضرورت دارد که به زبان‌های دیگر ترجمه شود و در اختیار جامعه و مخاطبان در کشورهای دیگر قرار گیرد.

به هرحال اگر بخواهیم معرفی درستی از اسلام، فرهنگ اهل بیت و ایران داشته باشیم ضرورت دارد که این آثار به زبان‌های بین المللی ترجمه شود. در گذشته زبان فارسی، زبان علمی جغرافیای منطقه وسیعی در آسیا وخاورمیانه بود یعنی هر اثری که می‌خواست در این منطقه تولید شود و خواننده‌ای داشته باشد به زبان فارسی تولید می‌شد، از مرزهای غربی چین گرفته تا مدیترانه، فرهنگ فارسی در این منطقه مسلط بود و آثار به زبان فارسی تولید می‌شد.همین تولیدات علمی اکنون در جغرافیای علمی ایران، شکل می‌گیرد اما در گذشته زبان فارسی زبان رابطی برای عرضه این آثار بود و امروز هم می‌تواند این زبان فارسی میانجی و واسطه‌ای برای انتقال آثاری که در داخل کشور تولید می‌شود، باشد.

برگزاری سمینار بین المللی «انتقال آموزه‌های اسلامی و اندیشه‌های ایرانی و مقتضیات آن به زبان‌های دیگر» در نیمه دوم سال

معتقدم اگر به نهضت ترجمه درست پرداخته شود و کارهای خوب و اثرگذاری صورت گیرد می تواند، منشا اثرات خوبی برای ایران و اسلام باشد. در این راستا امسال کار بزرگی را شروع کردیم و بودجه قابل توجهی که با هماهنگی نمایندگی‌های فرهنگی تامین شد در حوزه ترجمه معکوس معطوف کردیم و قدم بزرگی برای ترجمه آثار برداشتیم. وارد گفت‌وگو با  مراکزی که کار ترجمه را انجام می دهند، شدیم و از همین الان برای اینکه یک کار منسجم و واحد انجام بدهیم و بتوانیم این‌ها را در خارج از کشور عرضه کنیم، بنا داریم یک سمینار بین المللی با موضوع "انتقال آموزه‌های اسلامی و اندیشه‌های ایرانی و مقتضیات آن به زبان‌های دیگر" در نیمه ی دوم سال برگزار کنیم.

همچنین کار آسیب شناسی را نیز با برگزاری نشست‌های تخصصی دنبال می‌کنیم که در دو نشست اخیرمان، آسیب شناسی ترجمه متون اسلامی که به زبان «کره‌ای» بود که با حضور آقای پرفسور پارک استاد و اندیشمند کره‌ای برگزار شد. نشست دیگری هم در حوزه ترجمه متون اسلامی به زبان «چینی» و آسیب شناسی برگزار شد. این نشست‌های آسیب‌شناسی کمک می‌کند که بدانیم در آینده چگونه باید در این حوزه‌ها وارد عمل شویم و چه کارهایی انجام دهیم. امیدواریم مجموع این اقدامات پاسخ مناسب و درخوری به مطالبه مقام معظم رهبری در سالی که به عنوان سال اقتصاد و فرهنگ شکل گرفته و این بحث نهضت ترجمه هم دقیقا در راستای همان بحث فرهنگ است، باشد و بتوانیم گام بزرگی را در این حوزه برداریم.

ادامه دارد ...

----------------------
گفت‌وگو از غفار مهردوست
----------------------

انتهای پیام/