نگاهی به تنها موزه وقف کشور در مدرسه شوکتیه بیرجند + تصاویر

به گزارش خبرنگار تسنیم از بیرجند، مدرسه شوکتیه نخستین موسسه آموزشی در شهرستان بیرجند در سال 1312 هجری قمری و سال1269 هجری شمسی تحت عنوان حسینیه شوکتیه توسط محمد ابراهیم خان علم ساخته شد که در سال 1282 ه.ش تبدیل به مدرسه شد و پس از دارالفنون تهران و رشدیه تبریز آموزش به سبک جدید را در ایران آغاز کرد.

مدرسه شوکتیه به سبک معماری کویری ایران به صورت چهار فصل ساخته شده که از یک فضای مرکزی به‌صورت حیاط و بخشی پیوسته دور تا دور آن تشکیل شده است.

حیاط بخش عمده‌ای از بنا را دربر می‌گیرد که با آجر فرش شده است و در میان آن حوضی قرار گرفته که در وسط آن سکویی به ارتفاع حدود 30 سانتی‌متر قرار دارد، سردر ورودی بنا با طاق جناقی دارای تزئینات مقرنس است.

این بنا تک ایوانی است که ایوانی بلند و باشکوه دارد و از اجزا و عناصر معماری ایرانی از قبیل ورودی، هشتی، دهلیزها، ایوان، حجره‌های اطراف حیاط، شاه‌نشین و حمام تشکیل شده‌است.

این بنا دارای دو ورودی است که یکی در ضلع جنوبی و دیگری در ضلع غربی بنا واقع است.

بنای مدرسه شوکتیه با بهره‌گیری از حیاط مرکزی به بهترین نتایج از نظر تنظیم عملکرد و فراهم آوردن شرایط محیطی متعادل دست یافته است.

در این بنا یک کلاه فرنگی زیبا در میان گنبد تالار شوکتیه وجود دارد که با رسمی‌بندی زیبایی تزئین شده است، همچنین مقرنس‌ها، گچ‌بری‌ها و آجرکاری‌هایی بسیار زیبا در این بنا به چشم می‌خورد.

بنای تاریخی مدرسه شوکتیه یا شوکتی در مجاورت خیابان منتظری (خاکی) در داخل بافت تاریخی شهر بیرجند قرار دارد.

این بنا در کوچه‌ای با شیب به نسبت زیاد واقع شده است که از سطح خیابان پایین‌تر است، ورودی‌های بنا در پایین‌ترین قسمت بنا قرار دارند، در مجاورت این مدرسه، بنای خواجه خضر و گرمابه نسترن با قدمتی نزدیک به آن وجود دارد.

مدارس شوکتیه به ترتیب در بیرجند، قاین، درخش، نهبندان و دشت بیاض دایر شد، در فاصله سال‌های 1300 تا 1306 ه.ش مدارس بسیاری در سایر نقاط قاینات آن زمان دایر شد که از آن جمله مدارس زهان، آبیز، سده، درمیان، گزیک سربیشه، خوسف و گل بودند.

نخستین شاگردان مدرسه شوکتیه همان افرادی بودند که بعدا شغل معلمی برگزیدند و از پیشکسوتان فرهنگی منطقه شدند، آنان در امر تعلیم و تربیت منطقه نقش به سزایی ایفا کردند.

فارغ‌التحصیلان مدرسه که در نهادهای دولتی به کار گرفته شدند مردم را به صرافت تحصیل انداخت و عده شاگردان رو به فزونی نهاد، از آن پس مدارس جدید نیز روز به روز افزایش یافت.

اما پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران با توجه به تاکید اسلام برای تعلیم و تربیت مدارس زیادی به ویژه در روستاها و نقاط دور افتاده ساخته شد، به گونه‌ای که کمتر روستایی را می‌توان یافت که از نعمت داشتن مدرسه محروم باشد.

مدارس مهد تربیت فرزانگان، مشاهیر و مفاخر بی‌شماری است که هر کدام در عصر و زمان خود در زمره مشاهیر و مفاخر بزرگ کشور محسوب شده و حتی آوازه برخی از آن‌ها از مرزهای جغرافیایی ایران فراتر رفته و به سایر ممالک جهان رسیده است.

آیت‌الله شیخ محمدباقر گازاری، دکتر محمدابراهیم آیتی، آیت‌الله تهامی، علامه سید غلامرضا سعیدی، آیت‌الله شیخ محمدحسین ضیاء آیتی، علامه سید محمد فرزان، آیت‌الله شیخ هادی هادوی، آیت‌الله سید مهدی عبادی (ابوالشهیدین)، استاد بدیع‌الزمان فروزانفر، دکتر غلامحسین شکوهی، علامه فاضل تونی، استاد احمد احمدی‌بیرجندی، دکتر محمدحسن گنجی و دکتر کاظم معتمدنژاد از خطه خراسان جنوبی را می‌توان به عنوان تنها تعدادی از این شخصیت‌ها نام برد که هر کدام در روزگار خود از بزرگان علم و معرفت کشور بوده یا هستند.

مدرسه شوکتیه در حال حاضر در تملک اداره اوقاف و امور خیریه است و از آن به عنوان حسینیه امام رضا(ع) استفاده می شود که به دلیل کم‌توجهی به این بنای تاریخی دیوار چینی ها و آجر چینی ها به مرور زمان تخریب و کاه‌گل بام نیز به دلیل فرسایش باد و باران ضعیف شده و تعدادی از ستون‌ها و طاق‌ها ترک برداشته و مرمت نشده است.

پله‌های ارتباط بین طبقه اول و بام گاه دچار ریزش شده اند، البته چند پله ورودی ضلع غربی برای جلوگیری از تخریب سنگ‌کاری شده و درها و پنجره‌ها نیز زنگ زده و فرسوده است.

آب و برق تنها امکانات این اثر تاریخی است و اقداماتی توسط میراث فرهنگی برای نگه‌داری و مرمت آن صورت گرفته است اما این مدرسه با ویژگی های خاص معماری نیاز به مرمت دارد.

از مدرسه شوکتیه به عنوان حسینیه استفاده می شود و مردم در ماه‌های محرم، صفر و اعیاد در این مکان به برگزاری مراسم مذهبی می پردازند.

در روز تاسوعای حسینی هیئت‌های مذهبی بیرجند به این مکان می آیند و عزاداری می کنند، برگزاری زیارت عاشورا، تعزیه و نمایش از دیگر برنامه‌هایی است که سبب گردآمدن مردم در این مکان می شود.

حسینیه شوکتیه کهنه را خاندان شوکت‌الملک احداث کرده‌اند و از محل موقوفات شوکتی اداره می شده است.

این حسینیه در جنوب مظهر قنات قصبه و گل بی بی بگم قرار داشت و در آن در دهه نخست محرم مراسم عزاداری برگزار می شد.

چون بنای این حسینیه کهنه و فرسوده شده بود حسینیه بزرگ و باشکوهی روبه‌روی حسینیه قدیمی ساخته شد و تا مدت‌ها در هر دو مراسم عزاداری برپا می‌شد اما بعدها حسینیه کهنه به علت فرسودگی تخریب شد و حسینیه نو بعد از انقلاب حسینیه امام رضا(ع) نامیده شد.

انتهای پیام/ ق