نظارت و ممیزی

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم، فقدان ادبیات و نظریه‌های بومی درباره فرهنگ و مسایل خاص فرهنگ ایران امروزی سبب شده است تا کلمات جاری و متداول معنای درست و حقیقی خود را از دست بدهند. به‌عنوان مثال ممیزی و نظارت که گاه و بی‌گاه به‌جای هم به کار می‌روند و معنایی برابر تلقی می‌شوند، ناشی از سوء‌برداشت و درک نادرست از همین فقدان ادبیات و مبانی فرهنگی است و فقدان تجربه‌ورزی و آگاهی عمیق از واقعیت آن در متن جامعه فرهنگی و زیست فرهنگی امروز ماست. نظارت براساس قانون، اساس حق و تکلیفی است که برعهده حاکمیت گذارده شده تا هدف و منظور قانونگذار را تامین و تضمین کند. برابر اصل 24 قانون اساسی؛ مطبوعات و نشریات در بیان مطالب آزادند مگر مخل مبانی اسلام و حقوق عمومی باشد. عبارت نخست «حق» آزادی نشر و عبارت دوم که با «مگر» آغاز می‌شود «حد» آن را مشخص می‌کند. بر این اساس، اصل آزادی نشر است مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.
بنابراین حق آزادی نشر بر حد نشر تقدم قانونی دارد. این قانون به نظام حق می‌دهد و تکلیف می‌نهد تا از حد نشر صیانت کند.

نظارت حق حاکمیت است اما آیا ممیزی هم حق است؟ ممیزی با نظارت تفاوت ماهوی دارد. ممیزی یک نوع روش عملی نظارت در کنار سایر روش‌ها مانند نظارت پس از چاپ مطبوعات است. قانون مطبوعات مصوب سال 64 روش دیگری هم‌‌عرض ممیزی است. بنابراین ممیزی روش است و روش حق نیست. حق امری ثابت و فرازمانی و مکانی است مگر اینکه قانونگذار آن را تغییر دهد. اما ممیزی به‌منزله روش می‌تواند بنا بر تفسیر مجری و «قانونگذار» تغییر کند و به اقتضای زمانه نوبه‌نو شود. اما از سوی دیگر، ممیزی با مفاد نظارت مبتنی بر اصل 24 قانون اساسی نیز مغایرت دارد. زیرا اصل و تقدم در این اصل، آزادی نشر است مگر خلاف آن ثابت شود.

اما ممیزی به‌عنوان روش نظارتی پیش از چاپ بر این اصل ضمنی تکیه دارد که هیچ کتابی حق انتشار ندارد مگر در فرآیند بوروکراسی ممیزی خلاف آن ثابت شود. ممیزی سلب حق انتشار و حذف نظر دیگری را امری کارشناسانه می‌داند. در حالی که نظارت سلب حق هر شهروندی را امری قضایی و حقوقی تلقی می‌کند. ممیزی بر بوروکراسی ممیزانه تکیه دارد در حالی که نظارت بر فرآیند قضایی و تشکیل دادگاه صالح اتکا دارد. ممیزی اعمال سلیقه و چیره‌شدن خوانش کارشناسانه ممیز‌کننده است، در حالی که نظارت اعمال اصل آزادی بیان مصرح در قانون اساسی است و مجال‌دادن به طرح آرا و نظرهای شهروند است.

نظارت شفاف و قانونمند است اما ممیزی بر روش‌های نهانی گرایش دارد. نظارت به تضارب آرا و اندیشه‌ها مجال می‌دهد و نتیجه آن شکوفایی تفکر و فرهنگ و تمدن است، اما ممیزی پیراستن هر نوع فکر و فرهنگ نامتناسب و ناسازگار با تفکر و فرهنگ معیار است تا جامعه در تفکر و فرهنگ به وحدت دست یابد. نظارت حق تکثر نگاه‌ها در بیان و تفسیر تاریخ، فرهنگ، فلسفه و علوم انسانی را به رسمیت می‌شناسد، اما ممیزی طالب ‌یک تفسیر و یک نگاه است. ممیزی به فقر اندیشه و فرهنگ مدد می‌رساند. ممیزی تا حد اعمال حاکمیت بر واژه‌ها پیش می‌رود، نظارت تا حد حاکمیت معناها پیش می‌رود. نظارت نگرش خوشبینانه و متکی بر اعتمادبه‌نفس و باور به فکر و فرهنگ خودی است. ممیزی در جهان پیشرفت فناوری اطلاعات و داده‌ها، پایه‌هایش لرزان‌ و سست می‌شود و نظارت روزبه‌روز در جهان مجازی هم معنا و اصالت و حقانیت خود را بازخواهد یافت. زیرا نظارت حق جامعه و حاکمیت است و ممیزی روشی است که روش‌بودن خود را در زمانه دیگر از دست داده و می‌دهد.

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.