حذف اخوان‌المسلمین از صحنه سیاسی مصر ممکن نیست
خبرگزاری تسنیم: کارشناس مسائل خاورمیانه در اندیشکده واشنگتن معتقد است با توجه به انگیزه اخوانی‌ها و مخالفت آنها با حکومت فعلی، امکان وقوع مصالحه و سازش بسیار بعید به نظر می‌رسد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده مؤسسه واشنگتن، کارشناس این اندیشکده در گزارشی معتقد است با توجه به انگیزه اخوانی‌ها برای مبارزه و خواسته‌های آنها از حکومت فعلی و ارتباط مداوم اعضای این گروه با رهبران خود، امکان مصالحه و سازش بسیار بعید است و اخوان‌المسلمین برای حفظ حیات سیاسی خود دست از مبارزه نمی‌کشد.
از زمان قیام و کودتا در تابستان گذشته، که به برکناری محمد مرسی از قدرت منجر شد، واشنگتن اخوان‌المسلمین و دولت تحت حمایت ارتش را برای پیگیری «آشتی ملی» تشویق کرده است. به هرحال، تقریباً یک سال بعد از آن، هیچ یک از دوطرف موافق نبوده‌اند چیزی را به طرف دیگر واگذار کنند. ارتش از این مسئله نگران است که اخوان‌المسلمین مجهز بلافاصله قدرت را در دست گرفته و درصدد انتقام برآید. علیرغم سخت‌گیری شدید که 2500 نفر را محکوم به مرگ کرده و 1600 مصری را زندانی نموده است، مواضع اخوان‌المسلمین تعدیل نشده است: محمد مرسی باید به قدرت بازگردد- حداقل به طور موقت- و کسانی که او را برکنار کرده‌اند باید اعدام شوند؛ به خصوص ژنرال عبدالفتاح السیسی، که انتظار می‌رود در انتخابات ریاست جمهوری مصر پیروز شود. تا آن زمان، اخوان‌المسلمین عهد کرده‌اند که به مقاومت در مقابل کودتا ادامه دهند، زیرا آنها اصرار دارند که پیروز می‌شوند. به عبارت دیگر، موضوع «آشتی» باید فراموش شود: نزاع موجود که از زمان برکناری مرسی سیاست‌های مصر را تعیین کرده است، احتمالاً ادامه خواهد یافت و بدتر نیز خواهد شد.
مطمئناً از ماه جولای تاکنون، ارتباطات جاری میان اخوان‌المسلمین و دولت تحت حمایت ارتش، گاهی مستقیم و اغلب غیر مستقیم، وجود داشته است. البته خواسته‌های هر دو طرف به‌طور متقابل منحصر به فرد و گزاف باقی می‌ماند. در حالیکه اخوان‌المسلمین درخواست خود را مبنی بر بازگشت مرسی به قدرت اغلب کم‌اهمیت و کوچک جلوه می‌دهد، اما هنوز بر بازگرداندن مشروعیت تأکید می‌کند، که این موضوع در عمل به معنی بازگشت مرسی است. محمد توسان، عضو سابق اخوان‌المسلمین در پارلمان و یکی از اعضای تیم حقوقی مرسی در این رابطه به من گفت: «آنچه ما به دنبال آن هستیم، بازگشت مرسی به قدرت و تداوم حکومت وی نیست. مرسی تنها باید برای تصمیم‌گیری در مورد انتخابات جدید بازگردد و سپس از قدرت کناره¬گیری نماید».
اخوان‌المسلمین همچنین خواستار «عدالت در دوره گذار» است؛ عبارتی که رهبران اخوان‌المسلمین آن را به‌طور حساب شده از دوران پسا آپارتاید آفریقای جنوبی عاریه گرفته‌اند، اما پس از آن از معنی و مقصود مصالحه آن محروم شده‌اند. بنابر سخنان یکی از رهبران اخوان‌المسلمین، این گروه خواستار تشکیل یک «کمیسیون مستقل» به منظور تحقیق در مورد سخت‌گیری بی‌رحمانه نیروهای امنیتی در تظاهرات‌های ضد‌کودتای اخوان‌المسلمین هستند، و نتایج این تحقیقات باید برای همه الزام آور باشد، یعنی سیسی و بسیاری از همکاران وی به قتل عام متهم شده و باید اعدام شوند. اخوانی‌های جوان‌تر بر این نکته تأکید می‌کنند. یکی از دانشجویان اخوانی دانشگاه قاهره در این باره می‌گوید: «زمانی که کودتا سقوط کند، سیسی باید اعدام شود». البته، ارتش خواسته‌هایی را که کشته شدن ژنرال‌ها را شامل می‌شود، نمی‌پذیرد.
خواسته‌های ارتش نیز به همین شکل برای اخوان‌المسلمین غیر‌قابل پذیرش است. به گفته عمادعبدالغفور، یکی از مشاوران سابق مرسی، که به عنوان رابط میان اخوان‌المسلمین و ژنرال‌های ارشد خدمت می‌کرد، ارتش میل دارد به غیر از 300 نفر، باقی اعضای اخوان‌المسلمین را، که بازداشت شده‌اند، آزاد کند. در سخن، این یک امتیاز بزرگ است، چرا که بیش از 10000 نفر از اعضای بازداشت شده اخوان‌المسلمین می توانند به خانه‌هایشان بازگردند، اما 300 نفری که ارتش می‌خواهد آنها را در زندان نگه دارد، احتمالاً از رهبران ارشد اخوان‌المسلمین هستند، و با توجه به سلسله مراتب فرماندهی در اخوان‌المسلمین، پذیرش این موضوع از سوی اخوان‌المسلمین به معنای امضای حکم اعدام خودش است. ارتش همچنین از اخوان‌المسلمین می‌خواهد در فعالیت‌ها و جریانات سیاسی پس از عزل مرسی شرکت کنند، که این یکی دیگر از خواسته‌های غیر‌قابل پذیرش برای اخوان‌المسلمین است، زیرا به منزله به تأیید قانونی بودن سرنگونی مرسی است.
به هرحال، گذشته از ایستادن بر سر اصول، رهبران اخوان‌المسلمین به دو دلیل حاضر به مصالحه در مورد خواسته‌های اصلی خود نیستند. اول اینکه آنها از بابت شورش احتمالی اعضای عادی خود احساس نگرانی می‌کنند؛ کسانی که بسیاری از آنها دوستان و بستگان خود را در سخت‌گیری بی‌رحمانه بر اعتراضات عمده ضد‌کودتای اخوان‌المسلمین در ماه آگوست از دست داده‌اند. عبدالله المهی، یکی از جوانان اخوانی که به ترکیه گریخته است و اکنون به عنوان گوینده در یک شبکه تلویزیون ماهواره‌ای متعلق به اخوان‌المسلمین در استانبول فعالیت می‌کند، در این مورد می‌گوید: «تنها جوانانی که خون دیده‌اند قادر به درک زبان انقلاب هستند. بنابراین، آنها به دنبال توافقی هستند که آنچه را شاهد آن بوده‌اند، جبران کند». بنابراین، رهبران اخوان‌المسلمین کاملاً آگاه هستند که پیگیری «آشتی و مصالحه» بدون اجبار حکومت فعلی به پاسخگویی، منجر به تجزیه سازمان‌شان خواهد شد. یکی از رهبران اخوان‌المسلمین در این باره می¬گوید: «اگر ما بتوانیم عامل اصلی کشتار و خونریزی‌ها را مشخص کنیم، آنگاه می‌توانیم به مذاکره بپردازیم».
دلیل دوم، رهبران گروه اخوان‌المسلمین- علی رغم تمام اطلاعات موجود- اعتقاد دارند که در حال پیروز شدن هستند. جمال حشمت، یکی از رهبراناخوان‌المسلمین که در ماه دسامبر به استانبول گریخت، می‌گوید: «هدف از کودتا نابودی و حذف اسلام سیاسی بود. اما این کودتا در مصر تأثیری مخالف داشت؛ وقتی مردم تجارب خود را در دوران مرسی با آنچه پس از آن رخ داد، مقایسه کردند، اعتماد آنها به اخوان‌المسلمین به حالت اول بازگشت. توسان، وکیل مرسی، نیز به همین شکل خوش¬بین بود و اظهار داشت که باور ندارم کودتایی در دنیا با چنین مقاومتی مواجه شده باشد. اظهارات وی به تظاهرات جاری و گسترده مردم به رهبری اخوان‌المسلمین علیه خلع مرسی از قدرت اشاره داشت.
فقدان واقع بینی اخوان‌المسلمین، موضوع جدیدی نیست. اخوان‌المسلمین که ادعا می‌کند نماینده «اسلام واقعی» است، از دیرباز، محبوبیت خود را در میان اکثریت مسلمان مصری دست بالا گرفته است، و بدین ترتیب، رهبران آن نمی‌توانند قبول کنند که مردم مصر واقعاً علیه رئیس جمهور اسلام¬گرا در این کشور شورش کرده باشند. حشمت می‌گوید در 30 ژوئن هیچ اتفاقی در خیابان‌ها رخ نداد و اینگونه میلیون‌ها مصری را که در تظاهرات‌های ضد اخوان‌المسلمین- پیش از برکناری مرسی از قدرت- شرکت کرده بودند، انکار می‌کند. دقیقاً به همین علت که اخوان‌المسلمین معتقد است به سمت پیروزی پیش می‌رود، دلیل اندکی برای سازش مشاهده می‌کند.
اکنون، نه تنها اخوان‌المسلمین در حال پیروز شدن نیست، بلکه در ضعیف‌ترین شرایط خود در چهار دهه اخیر قرار دارد، و سازمان منسجم آن گرفتار آشفتگی کلی است. در مراکز شهری نیز، اجتماعات 5 تا 8 نفره، که با عنوان «خانواده ها» شناخته می¬شوند، جلسات هفتگی خود را از زمان برکناری مرسی تا کنون برگزار نکرده‌اند و اخوانی‌ها می‌گویند که تنها قادر به ملاقات با یکدیگر به صورت یک یا دو نفره هستند.
در این میان، رهبران ارشد این گروه نیز از جولای گذشته تاکنون هیچ ملاقاتی باهم نداشته‌اند. هرچند رهبران جدید برای جایگزین شدن با رهبرانی که زندانی شده‌اند، ترفیع گرفته‌اند، اما اخوانی‌ها واقعاً نمی‌دانند چه کسی به نفع آنها حرکت می‌کند. جمال حشمت، از رهبران اخوان‌المسلمین که در تبعید در استانبول به سر می‌برد، می‌گوید: «نه من و نه هیچکس دیگری، کسانی که مدیریت این سازمان را بر عهده دارند نمی‌شناسیم». در حالی که محمد علی بشیر، یکی از اعضای اجرایی سابق اخوان‌المسلمین که به عنوان فرماندار و وزیر در دوران مرسی خدمت می‌کرد، اغلب به نفع این گروه در مصر صحبت می‌کند، اخوانی‌ها و متحدان آنها مطمن نیستند که آیا رهبران ارشد اخوان‌المسلمین به او اعتماد دارند یا خیر. یکی از رهبران اخوان‌المسلمین گفته است که آقای گوما امین، یکی از رهبران اخوانی که به لندن تبعید شده و دائم بیمار است، این سازمان را اداره می‌کند. از سوی دیگر، محمد ریاض الشقفه، از رهبران اخوان‌المسلمین سوریه، که در استانبول مقیم است، می‌گوید که از زمان دستگیری محمد بدیع در ماه آگوست، ژنرال محمود حسین، دبیرکل سازمان، ریاست نشست‌های بین‌المللی این گروه را بر عهده داشته است.
به هرحال، اخوانی‌های جوان، حتی بدون شناخت نسبت به رهبران خود، همچنان از دستوراتی که از طریق سایت‌های رسانه‌های اجتماعی وابسته به اخوان‌المسلمین دریافت می‌کنند، پیروی می‌نمایند. برای مثال، در محیط‌های دانشگاهی، اعضای اخوان‌المسلمین اطلاعات مربوط به تظاهرات نزدیک «ضد کودتا» را از طریق فیس بوک دریافت می¬کنند و عهد کرده‌اند، علیرغم خطرهای موجود، به مبارزه خود علیه رژیم فعلی ادامه دهند. یکی از اعضای اخوان‌المسلمین در دانشگاه قاهره، که برادرش در کشتار بی‌رحمانه در تابستان گذشته کشته شده است، می‌گوید: «همه به دنبال شهادت هستند. اعضای جوان‌تر از من نیز به دنبال رسیدن به بهشت هستند. و اگر به این افتخار نرسم، می‌گویم که خداوند اجازه نداد من شهید شوم، چرا که من اشتباهات بسیاری مرتکب شده‌ام». ال مهی یکی از جوانان عضو اخوان‌المسلمین در استانبول، که به همین اندازه ثابت قدم و مقاوم بود، گفت: «ما تا آخرین قطره خون خود در برابر کودتا مقاومت خواهیم کرد، چون ما طعم آزادی را چشیده¬ایم و هرگز نمی‌پذیریم که بازگشته و دوباره طعم بردگی را بچشیم».
شاید دلیل اصلی که «مصالحه و سازش» صورت نمی‌گیرد این است که بسیاری از اعضای اخوان‌المسلمین ترجیح می‌دهند مبارزه کنند و بمیرند تا اینکه با رژیم فعلی کنار بیایند.
انتهای پیام/ع