لباس مردمان چهارمحال وبختیاری، تجلی زیبایی طبیعت زاگرس

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شهرکرد، اقوام مختلف در استان چهارمحال وبختیاری از لباس‌های منحصر به فرد در آئین‌ها و مراسم های محلی و ملی استفاده می‌کنند.

پوشاک مردان چهارمحالی

مردم چهارمحال امروزه پوشاک خاصی ندارند و پوشش آن‌ها همان پوشاک رایج در کشور است اما در گذشته مردان منطقه چهارمحال از شلوار گشادی به نام «تنبان» و برای پوشش بالاتنه از «قبا» استفاده می‌کردند که بلندی آن تا سر زانو می‌رسید و بر روی آن شال پشمی بسته می‌شد.

مردان کلاهی نیز بر سر می‌گذاشتند که «کلاه نمدی» نامیده می‌شد. پاپوش مردان «گیوه» بود. امروزه اکثر سالخوردگان از این پوشاک استفاده می‌کنند هرچند که پوشیدن قبا تقریباً منسوخ شده است.

پوشاک زنان چهارمحالی

در گذشته بی‌شباهت به پوشاک زنان بختیاری نبود. زنان چهارمحالی برای پوشش سر خود از روسری به نام «روپاک» استفاده می‌کردند و آن را در زیر گلو سنجاق می‌زدند.

رنگ روسری برای سالخوردگان سفید و برای دختران و زنان جوان رنگارنگ بود. آن‌ها دامن چین‌داری که به آن «تُمون قری» می‌گفتند به پا می‌کردند و روی آن پیراهنی می‌پوشیدند که قدّ آن تا سر زانو و پایین‌تر می‌رسید.

این پیراهن به «پیراهن چاکی» موسوم بود. روی پیراهن نیز کتی از جنس مخمل یا جلیقه به تن می‌کردند. در زیر تمون قری شلوار می‌پوشیدند که «پاکش» نامیده می‌شد. پاپوش زنان چهارمحالی «ارسی» نام داشت.

نمونه دیگری از پوشاک نیز در منطقه چهارمحال رواج داشت که مخصوص بانوانی بود که در شهرها همچون شهرکرد و فرخشهر ساکن بودند و گفته می‌شود که این پوشاک شبیه پوشاک زنان در دوره قاجار بوده است. این پوشش عبارت بود از پیراهن کوتاه چین‌دار، شلواری که در قسمت مچ به وسیله کش جمع می‌شد و روسری که در زیر گلو به وسیله سنجاق محکم می‌شد. در این پوشش کت و جلیقه مخمل نیز مورد استفاده بود.

پوشاک مردان بختیاری

پوشش مردان بختیاری از اجزای مختلفی تشکیل شده است که عبارتند از یک شلوار گشاد که عموماً به رنگ سیاه بوده و دارای دمپای بسیار گشاد است. این شلوار که «شلوار دبیت» نامیده می‌شود، زیبایی ویژه‌ای به مرد بختیاری می‌بخشد و به نوعی نماد مرد بختیاری است.

پیراهن مردان بختیاری دارای یقه بوده و آستین‌های گشاد دارد. دکمه‌های پیراهن از روی شانه به طرف سینه بسته می‌شود. در مواقعی که مردان بختیاری به شکار رفته و یا مشغول کار یا سوارکاری هستند، بر روی پیراهن خود از تن‌پوشی به نام «چوقا» (چوخا) استفاده می‌کنند.

چوقا به وسیله زنان از پشم سفید طبیعی بافته می‌شود و دارای خطوط عمودی آبی تیره یا مشکی است. بلندی چوقا  تقریباً تا سر زانو می‌رسد و جلوی آن کاملاً باز است و فاقد آستین است؛ در نقش چوقا خطوط سیاه به صورت عمودی وارد خطوط سفید می‌شوند.

خط‌های سفید که نماد سپنتا مینو هستند از پایین به بالا می‌آیند و خط‌های سیاه که بیانگر انگره مینو است از بالا به پایین می‌آیند. این نقش بیانگر پیروزی نیکی بر بدی (شومی) است.

گفته می‌شود که این نقش از نقوش مقبره کوروش بزرگ گرفته شده است.از آنجا که چوقا از منطقه لیوس استان لرستان گرفته شده، به آن «چوقا لیوسی» نیز گفته می‌شود.در مواقع رسمی مردان بختیاری به جای چوقا از عبا استفاده می‌کنند.

از دیگر اجزای جدانشدنی پوشش مردان بختیاری «کلاه نمدی» است که در واقع اولین نشانه تفکیک مردان دو ایل هفت لِنگ و چهار لِنگ بختیاری نیز به شمار می‌رود. کلاه سیاه نمدی هفت لنگ به «کلاه خسروی» معروف است و کلاه نمدی چهار لنگ «کلاه دزفولی» نامیده می‌شود. کلاه نمدی از جنس کرک بز و به رنگ‌های سفید و سیاه است.

در گذشته مردان بختیاری برای پاپوش خود از گیوه‌ای مخصوص استفاده می‌کردند. بهترین گیوه با نام «گیوه ملکی» خوانده می‌شود که امروزه به سبب قیمت بالای آن کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرد و در حال حاضر کفش‌های لاستیکی و چرمی جای آن را گرفته است.

پوشاک زنان بختیاری

پوشاک زنان بختیاری آمیزه‌ای از پوشش، فرهنگ و تمدن ایران کهن است. در برخی منابع آمده است که پوشاک زنان بختیاری شبیه‌ترین نوع پوشش به پوشاک زنان زرتشتی است.

اجزای تشکیل‌دهنده پوشاک زنان بختیاری عبارت است از لَچَک (کلاهک)، زیرلچکی (بُنایی)، مینا (روسری)، بند سوزن، دستمال (شده)، جومه، شلوار قری، یَل، چادر و گیوه ملکی.

لَچَک (کلاهک): لچک کلاهی است که در زیر روسری قرار گرفته و با پشت سوزنی به آن متصل می‌شود. لچک دارای دو بند است که در زیر گلو بسته می‌شود و زیر لچکی به قسمت گره خورده آن متصل می‌شود.

در ایل بختیاری زنان سنگ‌ها، سکه‌ها و طلا‌های گرانقیمت را به لچک وصل می‌کنند. این زینت بیانگر دختر بختیاری بودن است.

زیرلچکی (بُنایی): زیرلچکی از سکه‌های طلا یا نقره تشکیل شده و در زیر گلو به لچک متصل می‌شود.

مینا (روسری): مینا پارچه‌ نازک حریرمانندی به طول 3 الی 4 متر می‌باشد که در زنان جوان به رنگ‌های آبی، زرد، سرخ و بنفش و در زنان میانسال و سالخوردگان به رنگ‌های تیره است.

روش پوشیدن مینا به شیوه خاصی می‌باشد در این روش مینا را چندین بار دور سر می‌چرخانند و در آخر با بند سوزن که ریسمانی پر از مهره‌های رنگی است در دو طرف سر محکم می‌کنند.

بند سوزن: بند سوزن برای محکم کردن مینا بر روی لچک مورد استفاده قرار می‌گیرد که به شکل‌های مختلف مهره، گیره و سنجاق دیده می‌شود. افرادی که از بضاعت مالی خوبی برخوردار هستند از گیره‌هایی از جنس طلا و نقره استفاده می‌کنند.

دستمال (شده): دستمال در واقع نوعی پیشانی‌بند محسوب می‌شود که شامل پارچه‌ای چهارگوش مشکی ابریشمی است. زنان بختیاری دستمال را بر روی پیشانی بسته و از روی دو گوش عبور می‌دهند و در پشت سر دو طرف آن را به یکدیگر گره می‌زنند.

در جلوی دستمال که به هنگام استفاده آن را چند تار چند لایه می‌کنند، دو گوی نقره‌ای ریشه‌دار وجود دارد که به آن‌ها «گوی سر دستمال» می‌گویند.

جومه: جومه پیراهنی است آستین بلند مچ‌دار که پیش سینه آن چاک‌دار بوده و سه دکمه بر آن دوخته می‌شود. بلندی جومه که بالا تنه و دامن آن صاف و بدون چین می‌باشد، تا زیر زانو می‌رسد.

در دو طرف پایین پیراهن به اندازه 20 سانتی‌متر چاک می‌دهند که البته نوع بدون چاک آن نیز وجود دارد. رنگ جومه بنا به سن افراد متفاوت است.

زنان بختیاری در مواقعی بر روی پیراهن نیم‌تنه‌ای به نام «یَل» در بر می‌کنند.

شلوار قری: شلوار زنان بختیاری پوششی بلند و پرچین و شبیه دامن است که تا روی پا و پنجه می‌رسد. در تهیه این شلوار از 6 تا 12 متر پارچه و معمولاً به رنگ‌های شاد استفاده می‌شود. در قدیم شلوار قری از پارچه مخمل تهیه می‌شد.

گیوه ملکی: گیوه ملکی نوعی گیوه محلی است که امروزه چندان کابرد ندارد و بیشتر از کفش‌های شهری استفاده می‌شود.

در برخی مواقع استفاده از چادر نیز در میان زنان بختیاری رواج دارد. این چادر از جنس پارچه توری است که گاه مزین به تارها، نقش‌ها و حاشیه‌ است همچنین سراسر کناره‌های چادر اغلب دارای زر و زیور و سکه‌های تزئینی است.

زنان عشایر بیشتر لباس‌های خود را با دست می‌دوزند و استفاده از پارچه‌های مخمل و رنگین همراه با منجوق و پولک‌دوزی در میان آنان رایج است.

انتهای پیام/