نگاهی به اختلاف نظرها و زیاده خواهی غرب در مذاکرات هسته ای

به گزارش گروه "رسانه‌های دیگر" خبرگزاری تسنیم،اکبر ترکان، مشاور ارشد رئیس‌جمهور ایران، در مصاحبه‌ با نشریه فایننشال‌تایمز اذعان کرده که تهران تاکنون نتوانسته به بخش اعظم عواید وعده داده‌شده در توافق هسته‌ای موقت با 1+5، دست یابد. ترکان با این حال تأکید کرده است که این موضوع نباید بر روند مذاکرات هسته‌ای اثر منفی بگذارد.

ترکان در ادامه گفته است که تحریم‌ها «از منظر اجرایی» در زمینه‌هایی چون کشتی‌رانی، بیمه، پتروشیمی، خودرو و قطعات صنعت هوایی کاهش یافته است. با این وجود، «رویه‌های پیچیده» مبادلات مالی و همچنین ادامه تحریم‌های بانکی ایالات متحده علیه ایران، توان تهران برای دسترسی به درآمدهای قید شده در توافق ژنو را محدود کرده است. وی افزوده است: ایران تا الان تنها توانسته کمتر از 50درصد را (از حساب‌های بلوکه‌شده) خارج کند.

بر اساس توافقی که سوم آذر سال قبل میان نمایندگان ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت به علاوه آلمان به دست آمد، تهران باید در قبال توقف بخشی از فعالیت‌های هسته‌ای خود، به درآمدی معادل 4.2 میلیارد دلار دست می‌یافت. همچنین طبق توافق، هفت کشور باید نهایتا تا روز 29 تیر ماه به توافق جامع و بلندمدت دست یابند.

با وجود آنکه پیشتر همه طرف‌ها نسبت به دستیابی به توافق تا این ضرب‌الاجل 6 ماهه ابراز خوش‌بینی نسبی کرده بودند، اما عدم پیشرفت در دور اخیر مذاکرات موجب شده تا سوالاتی در این رابطه به وجود آید.

نگاهی به موارد اختلافی ایران با گروه 1+5
حجم بالای اختلاف نظرها میان طرفین مذاکرات به ویژه تیم مذاکره کننده ایرانی و آمریکایی موجب شد که دور چهارم از مذاکرات پیشرفت چندانی نداشته باشد و احتمال دستیابی به توافق جامع حداقل تا پایان تیرماه (6 ماهه اول) کاهش یابد. میزان اختلاف نظرها برای شروع نگارش طرح اولیه توافق جامع به حدی زیادی بود که برخی از منابع، رقم 13 مورد را ذکر کرده اند که در این نوشتار به استناد تحلیل سیاسی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی به برخی از مهمترین آن ها اشاره شده است:

الف) تعداد و نوع سانتریفیوژها
تعداد و نوع سانتریفیوژهای فعال کشورمان از ابتدای مذاکرات، محوری ترین موضوع مذاکره و طبیعتأ یکی از موارد مورد اختلاف طرفین بوده است. بسیاری از کارشناسان و تحلیلگران آمریکایی همچون دیوید آلبرایت و رابرت اینهورن نیز از مدت ها قبل با انتشار گزارش هایی، کم و کیف سانتریفیوژهای ایران را مهمترین مانع نیل به توافق جامع ارزیابی کرده بودند، اما به نظر می رسد، تحت تأثیر فشار مقامات و لابی صهیونیستی، خواسته های غربی ها در مورد محدودیت زایی برای سانتریفیوژهای کشورمان رو به فزونی گذارده است. میزان زیاده خواهی های طرف های غربی به حدی بود که حتی روزنامه گاردین با تأکید بر تعداد سانتریفیوژها به عنوان عامل اصلی اختلاف نظر، توقعات موجود از جمهوری اسلامی ایران را غیرمعقول دانسته و آمریکایی ها را به انعطاف پذیری بیشتر دعوت کرد.

ب) بازطراحی نیروگاه اراک
همان طور که سرگئی ریابکوف، معاون وزیر امور خارجه روسیه و مقام ارشد این کشور در مذاکرات هسته‌ای نیز اشاره کرده بود، موضوع رآکتور اراک یکی دیگر از موارد اختلاف نظر طرفین است. به نظر می رسد که ابتکار سازمان انرژی اتمی کشورمان جهت بازطراحی نیروگاه اراک که به منظور کاهش میزان پلوتونیوم تولیدی این سایت هسته ای اتخاذ شده است، چندان مورد استقبال غربی ها قرار نگرفته است. با این حال، سطح اختلاف نظر در رابطه با نیروگاه اراک در پرتو این پیشنهاد، کاهش یافته است.

ج) شفافیت در برنامه هسته‌ای ایران
درخواست گروه 1+5 مبنی بر الزام جمهوری اسلامی ایران نسبت به اعمال شفافیت بیشتر در فعالیت های هسته ای کشورمان، یکی دیگر از محورهای اختلاف به شمار می رود. از آنجا که شفافیت سازی یک مفهوم نسبی است، دامنه و ماهیت شفافیت سازی دستخوش تفسیرهای متعدد و گاهأ متناقضی است که نه تنها از چارچوب های حقوقی و بین المللی موجود فراتر می رود، بلکه بازرسی های سرزده و مورد انتظار آمریکایی ها، مغایر با اصل حاکمیت و استقلال ملی کشورها خواهد بود.

د) مدت زمان لازم برای راستی آزمایی و نظارت بر اجرای توافق جامع احتمالی
مدت زمان ضروری برای اطمینان خاطر از اینکه جمهوری اسلامی ایران از فعالیت های هسته ای صلح آمیز انحراف نخواهد کرد، از محورهای اختلاف نظر عمده محسوب می شود. پیش تر دیوید آلبرایت، تحلیلگر مؤسسه علوم و امنیت بین المللی آمریکا، حداقل برهه 20 ساله را پیشنهاد کرده بود. اخیرأ گروه بین المللی بحران برهه 14 تا 19 ساله را پیشنهاد داده است. مؤسسات محافظه کار آمریکایی مدت زمان 30 الی 40 ساله را مد نظر دارند. لکن به نقل از یک مقام آگاه آمریکایی، مقامات واشنگتن حداقل برهه 10 ساله را در نظر خواهد گرفت.

ه) بحث فعالیت های موشکی ایران و لزوم پرداختن یا نپرداختن آن در مذاکرات جامع
بحث موشک های بالستیک کشورمان به بهانه های مختلف حقوقی و راهبردی از سوی آمریکایی ها برجسته شده و طبیعتأ بیشترین میزان اختلاف نظر را در میان طرفین مذاکره ایجاد کرده است. پیش تر نیز مقامات و مذاکره کنندگان واشنگتن و تهران در قبال این پرسش که برنامه موشکی ایران در مذاکرات جامع مورد گفتگو خواهد بود یا نه؟ مواضع متفاوتی اتخاذ کرده بودند. در حالی که عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد ایرانی، تصریح کرده بود که مسائل دفاعی ایران قابل مذاکره نیستند. اما وندی شرمن معاون وزیر خارجه و عضو ارشد تیم مذاکره کننده آمریکایی، با اشاره به قطعنامه 1929 شورای امنیت ملل در سال 2010، برخی از فعالیت های موشکی جمهوری اسلامی ایران را مرتبط با فعالیت های هسته ای دانسته و مدعی شده بود که برنامه موشکی کشورمان به نحوی در مذاکرات نهایی طرح خواهد شد.

و) ماهیت و دامنه تحقیق و توسعه هسته ای
یکی دیگر از موارد اختلاف نظر، مسئله تحقیق و توسعه مرتبط با غنی سازی است. از آنجا که ماهیت و جهت تحقیق و توسعه هسته ای می تواند به سمت اهداف مختلف پزشکی، کشاورزی، نظامی و ... باشد، طرفین حساسیت زیادی در این رابطه از خود نشان می دهند. هرچند که طبق توافقنامه موقت ژنو، دست ایران برای پیگیری تحقیق و توسعه در حوزه های صلح آمیز باز است، لکن غربی ها در یک خلف وعده آشکار در تلاشند، محدودیت هایی نیز برای این مورد در نظر گیرند. این در حالی است که حفظ و رشد برنامه تحقیق و توسعه در حوزه غنی سازی جزو خطوط قرمز ابلاغی به تیم مذاکره کننده هسته ای ایران است.

ز) تغییر رویکرد آمریکا از حذف تحریم ها به تعلیق آن ها
گزارش های جدیدی که کارشناسان و اتاق های فکر آمریکایی ارائه می کنند حاکی از تمایل آمریکایی ها به تعلیق تحریم ها به جای حذف آن ها هستند تحلیلگران و سناتورهای آمریکایی وانمود می کنند که از تخطی احتمالی ایران بیم دارند. این در حالی است که متن توافقنامه ژنو صریحا از حذف کامل تحریم ها پس از دستیابی به توافق جامع سخن گفته است. در همین چارچوب، کنت پولاک، کارشناس ارشد هسته ای با انتشار مطلبی در روزنامه نیویورک تایمز، برچیدن یکباره تحریم ها پس از انعقاد توافق جامع را اشتباه خواند و خواستار تعلیق مقطعی آن ها شد. سایت المانیتور نیز در خبری از طرح سنای آمریکا برای تحریم غیرمستقیم کشورمان پرده برداشت. این طرح که تأمین مالی حزب‌الله لبنان را هدف قرار داده، توسط سناتور دموکرات ژان شاهین و سناتور جمهوری‌خواه مارکو روبیو ارائه شده است.

در نهایت با توجه به اهمیت راهبردی موشک های بالستیک در دکترین بازدارندگی دفاعی جمهوری اسلامی ایران، آشکار است که مقامات و تیم مذاکره کننده ایرانی مخالف هرگونه محدودیت زایی برای برنامه موشکی کشور هستند، اما، آمریکایی ها معتقدند این مسئله بایستی در حد ضرورت و طبق ماده 9 قطعنامه 1929 شورای امنیت در سال 2010 مورد بحث قرار گیرد. با توجه به حجم بالای اختلاف نظرها و تمایل نسبی دولت اوباما جهت دستیابی به توافق جامع هسته ای از یک سو و مقاومت تیم مذاکره کننده ایرانی در برابر زیاده خواهی های طرفین غربی، از سوی دیگر، به نظر می رسد که تیم آمریکایی در راستای پیشنهاد رابرت اینهورن، متخصص مسائل هسته ای و راهبردی این کشور، اصراری بر قرار گرفتن بحث موشکی در چارچوب توافق جامع نداشته باشد، اما پس از امضای آن با توسل به مباحث موشکی به مانع تراشی و اعمال فشار بیشتر بر کشورمان روی بیاورد. از این رو، تیم مذاکره کننده کشور بایستی هوشیار باشد که مباحت دفاعی و موشکی حتی پس از امضای توافق جامع احتمالی، مورد تمسک آمریکایی ها قرار نگیرد.

منبع: سایت الف

انتهای پیام/

خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.