هنر زریبافی اصفهان، تجلی عشق و امید در انتهای زوال + تصاویر
خبرگزاری تسنیم: آخرین تاروپودهای هنر زری بافی را می‌توانید در خانه شیخ الاسلام اصفهان دید، گرچه استاد شمسعلی توسط شاگردانی خود توانسته فوت و فن‌های این هنر را به احیا کند تا به تاریخ و موزه سپرده نشود اما امیدی به مانائی این هنر غنی دیده نمی‌شود.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، معماری خانه حکایت از روزگاری دارد که در آن رفت و آمدهای بسیاری را درخود دیده است؛ روزگاری که در آن وسعت همدلی و دوست داشتن و دستگیری دیگران جزو همان واژه‌های پر رنگ زندگی هر کسی بود.
روزهائی که باور مردم و درباریان در هنر آن‌قدر قوی بود که آن را تبدیل به صنعت کرده بودند، خانه‌ای پر از ابهت و زیبایی با پنجره‌های مشبک و رنگین، در هم گره خورده تا حالا رفت و آمد هنرجویان و برخی گردشگران را به خود می‌بیند، یعنی همان " خانه تاریخی شیخ الاسلام "...
هنرهای ترمه، زری بافی، گلابتون سازی، چادر شب بافی، شعر و مخمل بافی، رنگرزی، عبابافی، ریسندگی، رنگرزی و حلاجی؛ همه در خانه شیخ‌الاسلام خلاصه شده تا تمام نوستالژی‌های اجدادمان را با خود یک جا داشته باشد.
اما موزه نساجی اصفهان در کنار هنرهائی که به موزه سپرده شده و فقط تکه و تصویری از آن برای علاقه‌مندان و پژوهشگران به نمایش گذاشته شده است در دل خود یک موزه زنده نیز دارد.
آخرین تارو پود زری بافی در پنجه‌های استاد
در اینجا آخرین تار و پود‌های هنر زری بافی اصفهان توسط پنجه‌های استاد مهدی شمسعلی درهم تنیده می‌شود تا با خلق آثار زیبا و نفیس از زوال این هنر جلوگیری کند.
استاد شمسعلی تنها یادگار و پیشکسوت زری بافی در استان اصفهان است که آخرین تاروپودهای این هنر بی‌بدیل را در هم می‌آمیزد، اگر چه در شهرضا و کاشان نیز کارگاه‌های زری بافی هنوز نفس می‌کشند اما به طور قطع هنر دستان استاد چیز دیگری است.
استاد از زمانی که چشم باز کرده در هنر زری بافی بوده او در کودکی در کنار پدر و مادر و در کنار دستگاه چوبی زری بافی بزرگ شده است.
زری بافی اصفهان، هنری ملی ایران
بر اساس اعلام منابع مختلف تاریخی، زری بافی از هنرهای ملی ایرانیان بوده که از زمان هخامنشیان و سپس در زمان ساسانیان برای بافت پرده‌ها و پارچه‌های زری رواج داشته و برای تزیین کاخ‌های سلاطین به کار می رفته است در حالی‌که بنا به استناد و مدارک به دست آمده، حدود 2000 سال قبل محصولات ابریشمی ایرانی در آسیا و اروپا شهرت خاصی داشته و بهترین پارچه‌های زری و مخمل به دست هنرمندان و صنعتگران با ذوق بافته شده است.
این بافته سنتی نیز مانند بسیاری از پارچه‌های سنتی دیگر از دو گروه نخ و پود از جنس ابریشم خالص تشکیل شده و در زری بافی سنتی هم نخ تار و هم نخ پود از جنس ابریشم خالص بوده و وقتی که پارچه بافته می‌شود از شفافیت و لطافت خاصی بر خوردار می‌شود، برای بافت این پارچه از رنگ بندی پیچیده‌ای استفاده نمی‌شود.
از جمله نکات مهم در بافت پارچه زربافت استفاده از نخ‌های نازک طلا و نقره است، عامل دیگر پیچیدگی طرح و نقش پارچه است که به کمک همان چند رنگ تولید می‌شود.
ساختمان دستگاه زری بافی بسیار ساده و از آلات چوبی ساخته شده است و با هر دستگاه به طور معمول یک نفر بافنده زری و دیگری شاگرد او که به گوشواره کش معروف است، کار می‌کنند، کار گوشواره کش بالا و پایین بردن تخته‌هایی است که از قبل نقش بندی شده و در قسمت بالای دستگاه نصب است و به این وسیله نقش‌ها به طرف بافنده هدایت می‌شود، در اغلب موارد زمینه یا بوم پارچه زری از نخ ابریشم است و نخ گلابتون جزو نخ‌های پود است.
پارچه‌هائی که رو به خاموشی هستند
به هر حال برای دیدار با استاد، نیازی نه به تلفن برای هماهنگی است و نه هیچ چیز دیگر استاد هر روز از ساعت 8 صبح تا 1 بعد از ظهر در کارگاه مشغول بافت پارچه‌های زری و ترمه‌هایی است که در حال خاموشی هستند، پس می‌توانید یک راست به دیدار او بروید.
این روزها استاد زیاد حوصله ندارد اگر صبح اول وقت به دیدارش بروید پس از صرف صبحانه پاکتی قرص و داروی تلخ چاشنی صبحانه‌اش می‌کند.
خنکای صبح بهاری در میان گره چینی‌های کارگاه زری بافی می‌پیچد تا با خود نشان دهد که دیگر صبح شده و وقت کار است، استاد حوصله ندارد و حرفهایش را به شاگردش می‌سپارد ،او فقط سکوت اختیار می‌کند و این سکوت را نیز خودش می‌شکند.
با قدم زدن در کارگاه زری بافی می‌توانید زوال این هنر را ببینید اگر چه استاد توسط شاگردانی که تربیت کرده توانسته فوت و فن‌های این هنر را به آنها بیاموزد و در این هنر نفس‌های خود را بدمد تا به تاریخ و موزه سپرده نشود اما مشخص نیست پس از او چقدر راه استاد ادامه می‌یابد؟
میراث فرهنگی سفارش زری بافی می‌دهد
استاد با شگردانش در این کارگاه به سفارش اداره کل گردشگری صنایع دستی و میراث فرهنگی اصفهان زری بافی را می‌بافند.
پیشکسوت هنر زری بافی در مورد پارچه‌های بافته شده می‌گوید: اگر3 نفره از صبح تا ظهر کار کنیم فقط می‌توانیم 3.5 سانتی متر از پارچه را ببافیم و این به دلیل نخ‌های نازک طلا و ابریشم است که در این مدت طول می‌کشد.
حالا استاد و شاگردانش بر این دستگاه همچنان می بافند و این هنر را زنده نگه داشته اند گرچه آنها سال گذشته برای خود هیچ فروشی نداشته‌اند و تنها کسب درآمد آنها از همین سفارش‌های میراث فرهنگی بوده است، این را مریم داوری شاگرد استاد می‌گوید که نزدیک به 6 سال است نزد او این هنر را فرا گرفته است.
استاد معتقد است زری بافی از هنرهائی است که برای آن باید هزینه بسیار کرد و هرکسی هم سراغ این گونه پارچه‌ها نمی‌روند حتی همان زمانی هم که پدر و مادرش در این هنر بوده‌اند به شکلی بهتر بوده اما نسبت به زمان خودش به دلیل گران بودن اشخاص خاصی مشتریانش بوده‌اند.
وی بیان کرد: در زمان پدر و مادرم یک ایرانی مقیم آمریکا این پارچه‌ها را سفارش می داده و در آنجا می‌فروخته است و حالا یک قطعه حدود 80 در 80 نزدیک به 4 میلیون تومان هزینه بر می‌دارد.
هنر زریبافی در هنرستان هنرهای زیبا به موزه رفت
استاد شمسعلی به مدت 30 سال در هنرستان هنرهای زیبا اصفهان خدمت کرد و توانست این هنر را نجات دهد.
استاد این نکته را تاکید می‌کند که زری بافی زمان پهلوی به زوال رفت اما پس از این استاد پورنقش بند توانست این هنر را احیا کند و پس از شاگردی نزد این استاد و پدرش که هنرمندان برجسته زری بافی بود توانست با تدریس و آموزش این هنر درهنرستان هنرهای زیبا همچنان زری بافی را زنده نگه دارد گرچه پس از او دیگر این درس به هیچ هنرجویی تدریس نشد و در سال 79 با آن خداحافظی کردند.
استاد شمسعلی از سختی‌های روزگار می گوید و خدا را شاکر است که اموراتش می‌گذرد؛ او فقط این جمله را می‌گوید : من عاشق این کار هستم و کسی عاشق هر چیزی باشد دنباله آن را می‌گیرد.
زری بافی با نیازهای امروزی عرضه شود
عضو هیئت مدیره اتحادیه صنایع دستی استان اصفهان درباره این هنر ناب که رو به فراموشی است، اظهار کرد: اگر این هنر به شکلی تولید شود که امروزی بوده و کارکرد زمان حال را برای مصرف کنندگان داشته باشد، می‌توان از فراموشی آن جلوگیری کرده و بار دیگر آن را احیا کرد.
غلامعلی فیض‌اللهی بیان کرد: تولید کنندگان لباس می‌توانند از پارچه‌های زری بافی برای تزئین لباس بانوان استفاده کنند چرا که این هنر را می‌توان بدون طلا و نقره نیز تولید کرد و برای مقرون به صرفه بودن در لباس از نخ‌های ابریشم استفاده کرد.
وی افزود: اگر زری بافی و حتی هنرهای دیگر به شکل امروزی و با نیازهای روز عرضه شود می‌توان به حیات آنها امیدوار بود.
عضو اتحادیه صنایع دستی اصفهان با اشاره به گذشته پرافتخاراین هنر تصریح کرد: زمانی زری بافی در استان اصفهان رواج فراوانی داشت به قدری که در جنگ شاه عباس با عثمانی‌ها، تمام هزینه آن جنگ را زری بافان اصفهان پرداخت کردند چون در آن زمان کاربرد خود را داشته اما حالا زری بافی چون هنوز به همان شکل بوده و کارکرد خود را ندارد به فراموشی سپرده شده است که باید در این زمینه اقدامی جدی انجام داد.
قرار است برای هنرمان چه نقشی داشته باشیم ؟
خیلی وقت‌ها ما در برابر مسائلی که وجود دارد یا درخواب به سر می‌بریم و یا دیر از خواب بیدار می‌شویم، شاید روزی سفارش‌های میراث فرهنگی ادامه دار نباشد و شاید پس از استاد شاگردانش این راه را ادامه ندهند و شایدهای دیگر که هر کدام ممکن است اتفاق بیفتد، آن وقت قرار است بر سر این هنر چه اتفاقی بیفتد؟
ممکن است روزی این هنر به موزه نساجی اصفهان در کنار مجسمه‌هادی برود که روزگاری برای خود رواج داشته‌اند وبه همان دلیلی که زریبافی در اصفهان رو به زوال است آنها نیز به موزه سپرده شده‌اند.
شاید پس از آن در کتاب‌ها تصاویرش را ببینیم و آن وقت است که چشم بادامی‌ها که از هر فرصتی برای درآمدزائی خود استفاده می‌کنند این هنر را با کاربرد امروزی برای نسل‌های جوان با ابتکار خود تولید کنند و هنر خودمان را به خودمان تحویل بدهند و بفروشند، آن موقع می‌گوییم این اثر زیبا چقدر آشنا است.
اما هنوز دیر نشده و می‌توان با استفاده از کارشناسان در زمینه صنایع دستی و با ابتکار و بازاریابی صحیح از نابودی این هنر جلوگیری کرد و به شکلی هنر زری بافی اصفهان را احیا کرد.
انتهای پیام/ ب
