احتمال دستیابی به توافق جامع هسته‌ای با ایران تا ۲۰ جولای بسیار است
خبرگزاری تسنیم: کارشناس مسائل خاورمیانه در مصاحبه با اندیشکده شورای روابط خارجی به بررسی ابعاد مذاکرات هسته‌ای پرداخته و معتقد است توافق بهترین راه‌حل ممکن برای مسئله هسته‌ای ایران است و احتمال دستیابی به توافق تا ۲۰ جولای بسیار است.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از اندیشکده شورای روابط خارجی، سوزان ملونی، کارشناس مسائل ایران و خاورمیانه، در مصاحبه با این اندیشکده به بررسی مسائل و موانع مختلف در مذاکرات هسته‌ای، از جمله تعداد سانتریفیوژها، پیشرفتگی آنها و تحقیق و پژوهش در مورد سانتریفیوژها پرداخته و معتقد است با توجه به اینکه مقامات و مردم آمریکا، دستیابی به توافق را به درگیری نظامی ترجیح می‌دهند، امضای توافق هسته‌ای با ایران تا 20 جولای [29 تیر ماه] امکان پذیر و شدنی است.
ــ مذاکراتی که طی چند ماه میان کشورهای عضو گروه 1+5 و ایران در مورد برنامه هسته‌ای آن در جریان بوده است، در حال نزدیک شدن به نوعی پایان نمایش است. این مذاکرات در 2 جولای از سر گرفته خواهد شد و قرار است تا 20 جولای به پایان برسد، هرچند می‌توان این مذاکرات را برای شش ماه دیگر تمدید کرد. به‌نظر شما آنها قبل از موعد مقرر به توافق خواهند رسید؟
ما واقعاً در نقطه حساسی هستیم و برآورد خود من این است که آنها تا قبل از بازه زمانی مقرر، یعنی 20 جولای، به توافقی جامع با تهران در مورد برنامه هسته‌ای آن دست خواهند یافت. حال باید ببینیم مذاکرات با وجود اختلافات باقی‌مانده بر سر برخی مسائل به کدام سمت خواهد رفت. تمام آن به این مسئله ختم می‌شود که مذاکرات را دچار مشکل کرده است؛ مسئله غنی‌سازی ایران و اینکه چه‌مقدار غنی‌سازی از نظر جامعه بین‌الملل مورد قبول واقع می‌شود و همچنین نگرانی‌هایی در مورد توانایی ایران برای پیشبرد روند سلاح هسته‌ای.
ــ به‌عبارت دیگر، مسئله این است که ایران چه‌تعداد سانتریفیوژ را می‌تواند نگاه دارد؟
در این مرحله موانعی وجود دارد، اما مسئله سانتریفیوژها چیزی است که هر دو طرف ظاهراً تمرکز فراوانی روی آن کرده‌اند.
ــ ایران روی کاغذ 19 هزار سانتریفیوژ دارد؟
بله، البته کمتر از نصف آنها عملاً فعال هستند. اما مسئله مهم، زمان گریز سریع هسته‌ای است و اینکه چه‌تعداد سانتریفیوژ می‌تواند فعال باقی بماند، در چه‌سطحی، چه‌نوع سانتریفیوژی و تا چه‌حد ایران می‌تواند به تولید سانتریفیوژها ادامه داده در مورد توانمندی‌های مربوط به سانتریفیوژها تحقیق کند.
تمام اینها در این مسئله گنجانده می‌شود که ایران احتمالاً با چه‌سرعتی قادر خواهد بود به‌سمت توانمندی سلاح هسته‌ای پیش برود ــ البته اگر چنین تصمیمی داشته باشد ــ خواه آشکارا و با نقض توافق یا مخفیانه، در حالی که جامعه بین‌الملل همچنان بر این باور است که ایران به‌نوعی محدود شده است. این مسئله نهایی است که مذاکره کنندگان آمریکایی و متحدانشان در گروه 1+5 تلاش دارند تا آن را حل و فصل کنند. خلاصه، آنها می‌خواهند سیستمی را پیاده کنند که از طریق آن، دنیا بتواند تا حدی در مورد آنچه ایران در رابطه با برنامه هسته‌ای خود انجام می‌دهد اطمینان پیدا کرده و هرگونه تلاش برای حرکت به‌سمت سلاح هسته‌ای را کشف نماید.
ــ آیا شما مطمئن هستید که آنها تا 20 جولای به توافقی جامع دست خواهند یافت؟
من مطمئن هستم که توافق مورد نظر تا حدی به این دلیل حاصل خواهد شد که ایرانی‌ها، به‌طور خاص، سرمایه‌گذاری فراوانی تا این تاریخ بر این فرایند کرده‌اند. آنها بلافاصله پس از انتخاب حسن روحانی، با انتصاب تیمی با اختیار تصمیم‌گیری در مورد آنچه همواره مسئله‌ای بسیار حساس برای ایران بوده است، مذاکرات را آغاز کردند و پس از آن به توافق موقتی دست پیدا کردند که از نظر رفع تحریم‌ها دستاورد اندکی برایشان به ارمغان آورد و برخی امتیازات قابل توجه را در خصوص برنامه هسته‌ای واگذار کرد.
رها کردن این فرایند در زمان کنونی نتیجه‌ای برای ایرانی‌ها ندارد مگر آشفتگی سیاسی در کشور و اساساً در زمینه‌ای که نفع آنها را در مذاکره قرار داده است ــ یعنی سلامت اقتصادی ــ تأثیر مثبتی نخواهد گذاشت.
مسلماً، دولت اوباما و متحدان او در 1+5 نیز سرمایه‌گذاری فراوانی بر یافتن راه‌حل دیپلماتیک برای این مسئله کرده‌اند. مطمئناً هیچ‌کسی در واشنگتن مشتاق دیدن چشم‌انداز درگیری نظامی دیگری در خاورمیانه نیست، اما من گمان می‌کنم این ایرانی‌ها هستند که در این مرحله بیشتر به توافق نیاز دارند، چون اقتصاد آنها به لغو تحریم‌ها نیاز دارد.
ــ حالا ظاهراً ایران امتیازاتی را در رابطه با راکتور آب سنگین اراک و چند حوزه محدود دیگر واگذار کرده است؟
بله، به نظر می‌رسد آنها به قاعده‌ای برای حل مسئله راکتور آب سنگین در اراک و نیز تأسیسات زیرزمینی در فردو دست پیدا کرده‌اند. آنها احتمالاً توافقاتی خواهد بود که از نظر کسانی که نگران گرایشات گسترش تسلیحات توسط ایران هستند، ایده‌آل قلمداد نمی‌شود، اما این توافقات مسلماً بهتر از این است که این تأسیسات را به‌طور کاملاً بازرسی نشده رها کنیم یا در وضعیت کنونی‌شان باقی بگذاریم. البته حوزه واقعی که در آن همچنان اختلافاتی وجود دارد، تعداد سانتریفیوژها و اندازه و میدان عمل برنامه هسته‌ای است.
ــ حالا سراغ سیاست گذاری می‌رویم، آیا توافقی بر سر مسئله هسته‌ای افق تازه‌ای را به‌سمت طبیعی سازی روابط میان آمریکا و ایران می‌گشاید؟
بعید می‌دانم ما به طبیعی سازی روابط میان آمریکا و ایران نزدیک شده باشیم. این تا حدودی به این دلیل است که هیچ‌یک از دو طرف دارای منافع سیاسی الزام‌آور برای تغییر فضای روابط خود نیستند. توافق هسته‌ای یک توافق کنترل تسلیحات بسیار مهم است، اما این توافق، منافع مورد رقابت میان هر دو کشور و نزاع میان ایدئولوژی جمهوری اسلامی و ایدئولوژی واشنگتن و غرب را تغییر نمی‌دهد.
آنچه ما در خصوص توافق هسته‌ای شاهد آن هستیم، فوق العاده مهم بوده و گامی بزرگ رو به جلو به حساب می‌آید. این مسئله به‌طور اجتناب ناپذیری کانال‌هایی را برای گفتوگو در مورد سایر مسائل می‌گشاید، اما از اظهارات آیت‌الله علی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب ایران، و سایر مقامات ارشد کشور کاملاً مشخص است که فضای سیاسی به‌نحوی نیست که آنها در آن رؤیای گرم شدن روابط میان دو کشور را در سر بپرورانند ــ دست‌کم در این زمان.
ایران کشوری است که مدام در حال تغییر و تحول است. اگر ما قادر باشیم توافق در مورد مسئله هسته‌ای را تداوم ببخشیم، هرچیزی متعاقب آن ممکن می‌شود. اما گمان نمی‌کنم این اجتناب ناپذیر و ضروری باشد و بعید می‌دانم ایرانی‌ها در این مرحله به‌دنبال تغییر در روند روابط باشند.
ــ وقتی گروه تروریستی موسوم به داعش تجاوز خود را به عراق آغاز کرد، جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا، اعلان نمود که تمایل دارد فضای دیپلماتیک با ایران را بیازماید. همچنین بحث‌هایی خارج از مذاکرات هسته‌ای به‌طور خلاصه با ایرانی‌ها صورت گرفت، اما هیچ نتیجه‌ای از آن حاصل نشد، درست است؟
تا حد زیادی، نهاد امنیتی ایران تأکید کرده است که علاقه‌ای به هیچ نوع گفتوگو ندارند. شایان ذکر است که همان‌طور که دخالت آمریکا در بحران عراق عمیق‌تر می‌شود و همچنان که ایران به‌طور بسیار قابل توجهی در تلاش برای تقویت توانمندی دولت نوری مالکی برای دفع متجاوزان درگیر می‌شود، نوعی کانال به‌طور حداقلی میان تهران و واشنگتن باز خواهد بود تا با اقداماتی که به‌صورت موازی صورت می‌گیرد، مقابله شود.
منافع ایران و واشنگتن در عراق با هم برابر نیست، اما هم‌پوشانی قابل توجهی میان برخی عقاید و خواسته‌های آنها وجود دارد؛ از جمله عدم تمایل آنها به مشاهده دستاورد‌های زمینی بیشتر توسط داعش یا سایر تروریست‌های تکفیری و نیز علاقه آنها به مشاهده نوعی نتیجه باثبات و باقی ماندن تمامیت ارضی در کشور عراق.
ــ ما مجبور خواهیم بود ببینیم این مسئله چطور به پایان می‌رسد.
بخش جالب توجه برای من، زمان‌بندی برای تمام این موارد است. در خصوص مسئله هسته‌ای این کار واقعاً دشوار می‌شود. من نگران این هستم که برخی تند‌روهای ایرانی شاید موقعیت در عراق را به‌مثابه اهرم فشار احتمالی دیگری برای موضع‌شان در مورد مسئله هسته‌ای قلمداد کنند؛ علی‌رغم این واقعیت که هیچ ارتباط ضمنی یا آشکاری میان این دو مسئله وجود ندارد.
اگر من در تهران بودم، با توجه به آنچه در حال روی‌دادن در عراق است، در مورد فرسایش تحریم‌ها و توانایی ایران برای توانبخشی خود حتی خارج از توافق هسته‌ای، امیدوار‌تر می‌شدم. ما هنوز شاهد آن نبوده‌ایم که در مذاکرات هسته‌ای چنین مسئله‌ای به انجام برسد.
ــ البته، با توجه به اینکه امسال زمان انتخابات کنگره آمریکا فرا می‌رسد، اگر هیچ توافقی در ماه جولای حاصل نشود، سخنرانی‌های فراوانی در این باره مطرح خواهد شد.
در صحبت با مردم در دولت اوباما، من احساس کردم نوعی اعتقاد به سرنوشت میان آنها وجود دارد که اگر به توافق برسند دچار نفرین خواهند شد و اگر نرسند هم همین‌طور. همچنین عقیده‌ای راسخ میان آنها وجود داشت که آنچه دولت سعی دارد انجام دهد، بهترین نتیجه ممکن برای مشکلی قدیمی و لاینحل است. بنابراین، تمایل و تصمیمی برای حرکت رو به جلو وجود دارد، صرف‌نظر از اینکه ممکن است چه‌نوع ایجاد دردسر یا عکس العمل شدید سیاسی را از طرف کنگره شاهد باشیم.
همچنین از طرف مقامات آمریکا نیز عقیده راسخ وجود دارد مبنی بر اینکه تلاش‌ها برای مذاکره بر سر راه‌حلی برای بحران هسته‌ای با ایران، با اولویت‌های مردم آمریکا سازگار است، که در این برهه از زمان شدیداً از هرگونه مداخله نظامی در خاورمیانه بیزار هستند.
انتهای پیام/ع*
