نگاهی به مذاکرات هسته‌ای وین از آغاز تاکنون

به گزارش حوزه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم؛‌ پنج دور مذاکرات هسته‌ای بین ایران و شش قدرت جهانی در وین با شروع نگارش پیش‌نویس توافقنامه نهایی با عنوان برنامه اقدام مشترک جامع در پنجمین دور مذاکرات (27 تا 30 خرداد) پایان یافت. وزیر امور خارجه کشورمان در پایان مذاکرات دور قبل اعلام کرده بود که اگرچه در بعضی موارد ممکن است روی قسمت‌هایی از متن توافق وجود داشته باشد، اما در بسیاری از موارد، اختلاف نظر هم در مورد محتوا و هم در مورد نحوه نگارش وجود دارد.

اکنون بار دیگر مذاکره کنندگان در وین گرد هم آمده‌اند تا در فرصت 19روزه (11 تا 29 تیر) بتوانند آنچه را ظریف پرانتز‌های متعدد در متن پیش‌نویس توافقنامه جامع هسته‌ای خوانده بود پر کنند.

در گزارش حاضر نگاهی خواهیم داشت به پنج دور قبلی مذاکرات بین ایران و گروه 1+5 پس از توافقنامه برنامه اقدام مشترک ژنو (3 آذر).

مذاکرات وین1

دور اول مذاکرات ایران و گروه 1+5 پس از توافقنامه موقت ژنو مشهور به برنامه اقدام مشترک که بازه‌ای شش‌ماهه برای اعتمادسازی متقابل و دستیابی به توافق نهایی را تدارک دیده بود، در شهر وین، پایتخت اتریش، و در مقر سازمان ملل در این کشور و نیز هتل "پاله کوبورگ"، محل استقرار تیم‌های مذاکره کننده ایرانی و شش قدرت جهانی، برگزار شد.

در این دور از مذاکرات که به‌مدت سه روز از 29 بهمن تا 1 اسفند 1392 به طول انجامید طرفین درباره برنامه کاری و چارچوب مذاکرات جامع برای گام نهایی توافق کردند. وزیر امور خارجه ایران و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در یک کنفرانس خبری مشترک در پایان مذاکرات ضمن سازنده و مثبت خواندن مذاکرات اعلام کردند که به توافق رسیده‌اند تا در چهار ماه آینده مذاکرات را برای رسیدن به یک راه‌حل نهایی ادامه دهند. گزارش‌ها حاکی از این بود که یکی از مفاد مورد توافق برگزاری ماهانه یک نشست بین ایران و گروه 1+5 است. در این نشست زمان مذاکرات بعدی (وین2) روزهای 26 تا 29 اسفند اعلام شد.

مذاکرات کارشناسی ایران و گروه 1+5 در روزهای 14 تا 16 اسفند به‌ریاست حمید بعیدی‌نژاد و هیأت کارشناسی 1+5 به‌ریاست استفان کلمنت دستیار ویژه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و در حاشیه نشست شورای حکام آژانس انرژی بین‌المللی به‌میزبانی وین برگزار شد. آن‌گونه که سید عباس عراقچی عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای عنوان کرد مباحثی چون غنی‌سازی،‌ رفع نگرانی درباره رآکتور آب سنگین اراک و همکار‌ی‌های هسته‌ای مورد بحث و گفت‌وگو قرار گرفت. این مذاکرات مقدمه‌ای بود برای مذاکرات اصلی که قرار بود از روز 27 اسفند در مقر سازمان ملل در وین آغاز شود.

مذاکرات وین2

محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران و هیأت همراه در روز 26 اسفند 1392 برای شرکت در دور دوم مذاکرات وین عازم این شهر شد. وی روز یک‌شنبه ابعاد برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران به‌ویژه غنی‌سازی، آب سنگین اراک و همکاری‌های بین‌المللی در حوزه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای و رفع تحریم‌ها را از محورهای مذاکرات وین اعلام کرد.

همکاری‌های مورد نظر ایران در حوزه فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای از جمله تعهدات 1+5 در برنامه اقدام مشترک و نیز در چارچوب بند 2 ماده 4 معاهده منع تولید و گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) است.

وزیر امور خارجه پس از ورود به فرودگاه اتریش در جمع خبرنگاران اعلام کرد: امیدواریم با جمع شدن این مباحث در این دور (وین2) و دورهای بعدی مذاکرات، آماده آغاز تدوین راه‌حل جامع شویم.

بنا بر گزارش‌ها، رآکتور آب سنگین اراک از موضوعات محوری در این دور از مذاکرات بود که با برگزاری چهار نشست تخصصی در سطح معاونان وزیران خارجه مورد بحث قرار گرفت.

در این دور از مذاکرات همچنین دو دیدار دوجانبه از سوی هیأت ایرانی با هیأت‌های روسیه و آمریکا برگزار شد که به‌گفته مقام ارشد دولت آمریکا، این دیدارها نقش بسیار مهمی در نزدیک کردن دیدگاه‌های دو طرف ایفا کرده است.

محمدجواد ظریف و کاترین اشتون رؤسای هیأت‌های مذاکره کننده دو طرف نیز در ابتدا و انتهای این دور از مذاکرات دیدارهای دوجانبه‌ای داشتند و درخصوص محورهای مورد مذاکره در طول دو روز با یکدیگر تبادل نظر کردند.

وزیر امور خارجه در پایان این دور از مذاکرات (27 اسفند 92) گفت: "دستاورد دوم و مهم این مرحله از مذاکرات هم این بود که در همه چهار موضوعی که قرار بود گفت‌وگو شود که همان غنی‌سازی، تحریم‌ها، همکاری‌های بین‌المللی هسته‌ای و آب سنگین اراک بود، امروز دیدگاه‌ها روشن شده است".

یکی از نکات مذاکرات وین2، برگزار نشدن شام کاری بین ظریف و اشتون در شب قبل از مذاکرات بود که گفته می‌شود به‌دلیل برخی دیدارهای غیررسمی و هماهنگ نشده وی در ایران لغو شد. اشتون روز 17 اسفند به تهران سفر و با مقامات کشورمان دیدار و گفت‌وگو کرد.

براساس تصمیم طرفین مذاکره، دور بعدی مذاکرات هسته‌ای 18 تا 20 فروردین (7 تا 9 آوریل) در وین برگزار می‌شود و پیش از مذاکرات اصلی نیز در روزهای سوم تا پنجم آوریل، مذاکرات کارشناسی در این شهر انجام می‌شود.

مذکرات کارشناسی بین ایران و گروه 1+5 به‌ریاست حمید بعیدی‌نژاد و هیأت کارشناسی گروه 1+5 به‌ریاست استفان کلمنت دستیار ویژه کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا از روز پنج‌شنبه (14 فروردین ماه) به‌مدت سه روز انجام شد.

به‌گفته سیدعباس عراقچی در این مذاکرات "همه موضوعات فنی که به بررسی‌های کارشناسی بیشتری نیاز داشته، از سوی مدیران سیاسی به کارشناسان ارجاع شده است، در این دور از مذاکرات کارشناسی بررسی شد".

وی تصریح کرد: "موضوع راکتور آب سنگین اراک و ابعاد فنی آن، و چگونگی از بین بردن نگرانی‌ها با حفظ ماهیت آب سنگین، یکی از موضوعات فنی است که جزئیات آن توسط کارشناسان بحث خواهد شد." این مذاکرات کارشناسی در چارچوب گام نهایی توافق ژنو برای رسیدن به راه‌حل جامع صورت گرفت.

کارشناسان در آخرین روز از این سطح مذاکرات، گفت‌وگوهای سه‌روزه خود را برای ارایه به مدیران سیاسی هفت کشور و نیز محمدجواد ظریف مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران و کاترین اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا جمع‌بندی کردند.

مذاکرات وین3

وزیر امور خارجه کشورمان و تیم همراه روز 18 فروردین برای شرکت در سومین دور از مذاکرات وین، ایران را به‌مقصد اتریش ترک کرد. بنا بر گزارش‌ها در این دور از مذاکرات قرار بود درباره همه مسائل از جمله چهار محور مذاکرات قبلی بحث و گفت‌وگو شود. رفع تحریم‌ها، غنی‌سازی، همکاری‌های بین‌المللی در زمینه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و راکتور آب سنگین اراک از موضوعات دور قبلی مذاکرات (وین2) ایران و کشورهای 1+5 بود.

در این دور از مذاکرات امیرحسین زمانی‌نیا معاون اسبق وزیر امور خارجه و دکتر جمشید ممتاز استاد دانشگاه در رشته حقوق بین‌الملل به‌عنوان مشاور به تیم مذاکره کننده هسته‌ای اضافه شدند.

ظریف پس از ضیافت کاری شام با اشتون (18 فروردین) در جمع خبرنگاران حاضر شده گفت: "قرار شد که در مذاکرات دو روز آینده که از ساعت 9 صبح روز سه‌شنبه آغاز می‌شود، همه موضوعات باقی‌مانده مورد تبادل نظر قرار گرفته و بسته شود تا بتوانیم در نشست بعدی که اردیبهشت ماه برگزار می‌شود وارد مرحله تدوین متن مشترک برای دستیابی به توافق نهایی شویم." بدین ترتیب قطعی شد که در دور بعدی مذاکرات (وین 4؛ 24 ــ 26 اردیبهشت) تهیه پیش‌نویس توافق نهایی بین ایران و گروه 1+5 در دستور کار قرار خواهد گرفت.

وزیر امور خارجه طی مطلبی در صفحه فیس‌بوک خود با بیان اینکه گروه مشورتی حقوقی از اساتید بسیار معتبر و شناخته شده حقوق بین‌الملل برای کمک به تیم هسته‌ای تشکیل داده است، گفت: "از دور بعد، نگارش مشترک توافق نهایی را آغاز خواهیم کرد که کاری پیچیده، دشوار و کم‌سرعت خواهد بود".

طی این مذاکرات و پس از دور اول نشست بین تیم‌های مذاکره کننده ایران و گروه 1+5، عباس عراقچی و مجید تخت‌روانچی از ایران و هلگا اشمید و استفان کلمنت معاونان اشتون طی نشستی محورهای مذاکرات کارشناسی را جمع‌بندی و محورهای تدوین متن مشترک را بررسی کردند.

طی این مذاکرات عراقچی معاون حقوقی و امور بین الملل وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری با خبرنگاران از تشکیل نخستین کمیسیون مشترک ایران و 1+5 خبر داد و گفت: "این کمیسیون با حضور نمایندگان همه دستگاه‌هایی که به‌نوعی با اجرای توافق ژنو درگیر هستند با کارشناسان 1+5 در وین نخستین جلسه خود را چهارشنبه (20 فروردین) برگزار می‌کنند".

مذاکرات وین4

بر اساس توافق قبلی بین ایران و شش قدرت جهانی، قرار بر این بود که در چهارمین دور مذاکرات وین که از 24 تا 26 اردبیهشت برگزار شد، تیم‌ها وارد فرآیند نگارش پیش‌نویس‌ توافقنامه دائم و نهایی شوند.

این مذاکرات نیز به‌روال دورهای قبلی با شام کاری ظریف و اشتون در مقر نمایندگی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین آغاز شد. طی سه روز آتی مذاکرات چند و دوجانبه متعددی بین تیم‌های مذاکره کننده در وین برگزار شد.

در این دور از مذاکرات طرفین نتوانستند به پیشرفتی در فرآیند نگارش پیش‌نویس توافقنامه نهایی دست یابند. اختلاف نظر مذاکره کنندگان درباره تعداد سانتریفیوژهای ایران یکی از عمده‌ترین دلایل عدم پیشرفت مذاکرات هسته‌ای وین4 بود. در حالی که تیم ایرانی بر نیاز کشورمان به ده‌ها هزار سانتریفیوژ تأکید داشت، طرف مقابل با طرح پیشنهاد چند صد و حداکثر چند هزار سانتریفیوژ نشان داد که با واقع‌بینی لازم درباره حقوق هسته‌ای کشورمان فاصله بسیاری دارد.

متعاقب مذاکرات وین چندین دیدار دوجانبه بین ایران و گروه 1+5، شامل دیدار بین ظریف و اشتون در استانبول، همچنین دیدار بین مقامات مذاکره کننده ارشد کشورمان با دیپلمات‌های آمریکایی، فرانسوی، روسی و آلمانی برگزار گردید تا شاید پیش از برگزاری مذاکرات وین5 دیدگاه‌های طرفین به یکدیگر نزدیک‌تر شود. (برای اطلاع از جزئیات رویدادها از مذاکرات وین4 تا وین5 اینجا کلیک کنید.)

مذاکرات وین5 به‌خلاف دورهای گذشته با نهار کاری بین محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، و کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در مقر نمایندگی جمهوری اسلامی ایران نزد سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین برگزار خواهد شد. در این نشست درباره چگونگی شروع و پیشبرد مذاکرات وین5 گفت‌وگو و تصمیم‌گیری خواهد شد.

انتظار می‌رود در این دور از مذاکرات درباره بسته پیشنهادی ایران به گروه 1+5 که به‌گفته ظریف در دور قبلی مذاکرات وین ارائه شده و نیز نگارش پیش‌نویس توافقنامه جامع و نهایی هسته‌ای گفت‌وگو شود.

مذاکرات وین5

پنج دور مذاکرات هسته‌ای بین ایران و شش قدرت جهانی در وین با شروع نگارش پیش‌نویس توافقنامه نهایی با عنوان برنامه اقدام مشترک جامع در پنجمین دور مذاکرات (27 تا 30 خرداد) پایان یافت. در ابتدای این مذاکرات ویلیام برنز، نفر دوم وزارت خارجه آمریکا، نیز حضور یافت تا نشان از عزم بالای دیپلمات‌ها برای پیشرفت در فرآیند نگارش پیش‌نویس توافقنامه هسته‌ای ایران باشد.

پس از چهار روز مذاکرات فشرده بین ایران و شش قدرت جهانی، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، با حضور میان خبرنگاران ایرانی اعلام کرد: "در این دور از مذاکرات وارد مرحله نگارش شدیم. البته هنوز نمی‌توانیم بگوییم متن مشترکی وجود دارد. در بعضی موارد ممکن است روی قسمت‌هایی از متن توافق وجود داشته باشد، اما در بسیاری از موارد، اختلاف نظر هم در مورد محتوا و هم در مورد نحوه نگارش وجود دارد".

وزیر امور خارجه کشورمان در ادامه اظهار کرد که در این متن پرانتز‌های زیادی درباره موارد اختلافی باقی مانده است. اگرچه وی تأکید کرد که این پرانتز‌ها در بخش اعظمی از متن پیش‌نویس وجود دارد و تنها محدود به غنی‌سازی نیست اما به نظر می‌رسد که یکی از موارد اساسی اختلاف بین طرفین ظرفیت غنی‌سازی ایران است. در حالی که مذاکره‌کننده‌های ایرانی بر نیازهای عملی کشورمان برای حفظ ظرفیت کنونی و افزایش تدریجی آن تأکید دارند اما قدرت‌های غربی بر لزوم محدودسازی توان غنی‌سازی ایران به یک ظرفیت نمادین اصرار ورزیده‌اند.

در صورت عدم دستیابی به توافق در این دور از مذاکرات هنوز یک فرصت شش‌ماهه دیگر نیز باقی است تا طرفین بتوانند به راه‌حل جامعی دست یابند اما تاکنون دیپلمات‌های هر دو طرف بر تلاش برای نیل به توافق تا 20 جولای (29 تیر) تأکید داشته‌اند.

انتهای پیام/پ*