بودجه فرهنگی برای ادبیات کودک و نوجوان ناچیز است

عباس‌ علی سپاهی یونسی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در مشهد مقدس اظهار کرد: کار شعر را از دوران ابتدایی آغاز کردم و در سال‌های آخر دوره راهنمایی به طور جدی به آن پرداختم تا اینکه در دوران دبیرستان پس از موفقیت‌هایی که در مسابقات شعر داشتم بیش از پیش به این حوزه علاقه‌مند شدم.

سپاهی با اشاره به اینکه نخستین کتاب خود را در سال 79 با عنوان «صبح و سیب» به چاپ رسانده است تصریح کرد: پس از آن سال تعدادی کتاب برای سه گروه سنی خردسال، کودک و نوجوان را به چاپ رساندم و تا کنون آثاری متفاوت در قالب شعر کودک و نوجوان به رشته تحریر در آورده‌ام.

وی افزود: اواخر دهه هفتاد بیشتر به شعر بزرگسالان می‌پرداختم و از یک جایی تصمیم گرفتم تا به طور تخصصی تنها به شعر کودک و نوجوان بپردازم زیرا احساس می‌کردم که این حوزه بسیار مغفول واقع شده است.

سپاهی خاطرنشان کرد: از اوایل دهه هشتاد احساس کردم که با کار کودک و نوجوان ارتباط بهتری برقرار می‌کنم و به این نتیجه رسیدم که باید برای مخاطبانی شعر بگویم که نیاز بیشتری به این ادبیات دارند.

این شاعر و نویسنده کودک و نوجوان خاطرنشان کرد: در حال حاضر جلسه شعری در حوزه هنری خراسان رضوی دارم که آغاز آن به سال 70 بر می‌گردد و از آن زمان تا کنون در جلسات شعری ارشاد و حوزه هنری همواره جلسات شعری را برای کودک و نوجوان برگزار کرده‌ام.

سپاهی عنوان کرد: در کل همیشه فکر می‌کنم که این شعر بود که من را انتخاب کرد، وقتی در دوران کودکی در روستا درس می‌خواندم فضای مناسبی داشتم تا با فراغت مناسبی به شعر بپردازم و از 15 سال قبل نیز به این نتیجه رسیدم که حوزه شعر کودک و نوجوان حوزه‌ای است که تأثیرگذاری زیادی دارد و با این حال چندان به آن پرداخته نشده است و از همانجا به این نتیجه رسیدم که مخاطبم نیاز به خوراک روحی دارد.

وی بیان کرد: برای چاپ نخستین کتابم به یاد دارم که آن زمان با مصطفی محدثی خراسانی شاعر نام آشنای مشهدی در کانون شاعران و نویسندگان آموزش و پرورش همکاری می‌کردم و او مشوق و عامل اصلی انتشار نخستین کتابم شد.

نویسنده کتاب «صبح و سیب» اظهار کرد: بر خلاف تصور دوستانم کار برای کودک کار ساده‌ای نیست و به مراتب نوشتن برای کودکان و نوجوان از نوشتن برای بزرگسالان سخت‌تر است و به طور ساده می‌توان گفت هر چه به سنین پایین‌تر می‌رویم زبانی که باید برای ارتباط با این کودکان در نظر گرفته شود محدود‌تر و دشوار‌تر می‌شود زیرا کودکان واژه‌های زیادی ندارند و شاعر کودک باید با واژه‌هایی که برای کودک آشناست به شعر بپردازد.

سپاهی خاطرنشان کرد: یکی دیگر از دشواری‌های که در کار با کودک و به طور خاص نوشتن برای کودکان مورد تأکید است به این بر می‌گردد که مخاطب ما در ادبیات کودک و نوجوان جهان چندان گسترده‌ای ندارد و در مجموع واژگان مختصری در این مورد وجود دارد که بتواند آنچه کودک می‌فهمد را به تصویر بکشد.

وی با تأکید بر اهیمت برقرار کردن ارتباط با کودکان در ادبیات کودک گفت: ایجاد ارتباط با کودک به توانایی شاعر و نویسنده بستگی دارد و اینکه او تا چه اندازه موفق بوده است پیام خود را به کودکان منتقل کند، در کار برای کودکان نباید فراموش کنیم که مخاطب متوجه شود که چه می‌گوییم.

سپاهی لذت‌بخشی و آموزش را از مولفه‌های اصلی ادبیات کودک و نوجوان دانست و افزود: متأسفانه در شرایط فعلی درصد کمی از کارهایی که چاپ می‌شود کارهای خوب و قدرتمندی در زمینه ادبیات کودک است.

وی تصریح کرد: کتاب‌های بازاری در حوزه کودک و نوجوان کتاب‌هایی هستند که بنا به سود مالی چاپ می‌شوند و وجهه ادبی ندارند و در آن‌ها نویسنده با کمترین اگاهی نسبت به کودک و آنچه باید در کار با آن مورد توجه قرار گیرد به چاپ کتاب مبادرت می‌ورزد.

سپاهی عنوان کرد: بسیار دیده‌ام که آثاری به چاپ می‌رسد که از لحاظ ادبی دارای بسیاری ایرادات دستوری و زبانی است و در آن‌ها حتی اصول اولیه شعر و زبان فارسی رعایت نشده است.

وی با بیان اینکه تصویرگری و کارهای گرافیکی یک کتاب از ویژگی‌های مهم کتاب کودک است گفت: متأسفانه در این زمینه‌گاه شاهد هستیم که کارهایی منتظر می‌شود که از تصاویر آماده و دم دستی استفاده می‌کنند و کمترین زمانی برای تنظیم یک تصویر مناسب و خوب که با متن کتاب هماهنگی بیشتری داشته باشند نمی‌گذارند.

سپاهی افزود: کتاب‌های بازاری که با کمترین توجهی به ادبیات کودک و نوجوان و بدون در نظر گرفتن مولفه‌های اصلی این رشته به چاپ می‌رسند به مرور سلیقه کودکان را خراب می‌کنند و به این ترتیب شاهد این هستیم که کودکان نیز با کتاب‌هایی مواجه می‌شوند که چندان برای آن‌ها جذاب نیست.

وی دو مولفه اصلی در کتاب کودک را شامل شناخت از کودک و شناخت از ادبیات دانست و گفت: انتشاراتی که به چاپ کتاب مبادرت می‌ورزند باید به مباحث روان‌شناختی کودک، آموزس کودک و نوجوان و ویژگی‌هایی که می‌تواند آن‌ها را جذب کتاب کند توجه داشته باشند.

سپاهی خاطرنشان کرد: به نظرم ایراداتی که در کتاب‌های کودک و نوجوان دیده می‌شود معلول دو علت است، ابتدا اینکه کسانی که این کتاب‌ها را به تأیید می‌رسانند اطلاعات و آگاهی کافی از ادبیات کودک و نوجوان ندارند و دیگر اینکه سواد این کار را دارند و بنا به منفعت‌هایی که در کار وجود دارد مجوز چاپ این کتاب‌ها را صادر می‌کنند.

وی افزود: متأسفانه از دیگر معضلات موجود در ادبیات کودک و نوجوان بحث داروی این شعر‌ها در جشنواره‌های استانی و کشوری است که متأسفانه عمدتاً توسط بزگسالان داوری می‌شود و آنهایی که‌ شناختی از این حوزه‌ندارند پیرامون ادبیات کودک و نوجوان به داوری می‌پردازند.

سپاهی با اشاره به اینکه به نظر می‌رسد ادبیات کودک نیز مانند خود کودکان کوچک پنداشته می‌شود گفت: متأسفانه نگاه کلی مسئولان و حتی جامعه ما به کودک نگاه درستی نیست و ما فکر می‌کنیم کودک اهمیتی ندارد و ادبیات آن هم به همین مناسبت ادبیاتی سخیف و کم ارزش است.

سپاهی بیان کرد: انجمنی با عنوان نویسندگان کودک و نوجوان در تهران وجود دارد که از سال 75 آغاز به کار کرده است و به طور حرفه‌ای با جمع کردن نویسندگان این حوزه فعالیت‌های موثری را انجام می‌دهد که متأسفانه چنین انجمنی در خراسان وجود ندارد و به همین دلیل کلسه هنرمندانی که در خراسان در این حوزه فعالیت‌می‌کنند پایگاهی برای جمع شدن به دور یکدیگر و همفکری ندارند.

نویسنده کتاب «یاد لبخند‌هایتان هستم» افزود: تنها کانون رسمی که برای شعر کودک و نوجوان در حال حاضر در مشهد وجود دارد جلسه‌ای است که دو شنبه‌ها از ساعت 17 تا 19 در حوزه هنری برگزار می‌شود و در انجا نویسندگان کودک و نوجوان دور هم جمع می‌شوند و هر هفته کتاب‌هایی در این موضوعات در جمع حضار خوانده می‌شود.

سپاهی گفت: دو سال پیش عده‌ای از هنرمندان و نویسندگان حوزه کتاب کودک در فرهنگسرای کودک و آینده به دور هم جمع شدند و قرار بود تا در این حوزه اتفاق‌های خوبی رخ دهد که متأسفانه هیچ اتفاقی رخ نداد و از آن زمان تا کنون همچنان نویسندگان و شاعران حوزه کودک و نوجوان بدون هیچ پایگاهی به فعالیت هنری خود ادامه می‌دهند.

وی خاطرنشان کرد: متأسفانه به نظر می‌رسد کار برای کودکان در نظر مدیران فرهنگس استان چندان اهمیتی ندارد و کار برای کودک در نظر آنان کار کم‌ارزشی است و با وجود اینکه شاهد هستیم بودجه‌های سنگینی در حوزه‌های بزگسالان هزینه می‌شود در حوزه کودک و نوجوان این بودجه‌ها بسیار ناچیز است.

سپاهی با اشاره به اینکه اقتصاد خیلی از موارد دیگر را تحت تأثیر قرار می‌دهد تصریح کرد: وقتی کتاب‌های کودک و نوجوان در انتشارات باقی می‌ماند و به فروش نمی‌رسد رغبتی برای چاپ کتاب‌های جدید بوجود نمی‌آید و انتشارات ترجیح می‌دند عمدتاً کتاب‌های پیشین را به چاپ‌های مجدد برسانند.

وی عنوان کرد: خو شبختانه یکی از اتفاق‌های خوب در فرهنگ ما این است که حتی خانواده‌هایی که خود کتاب نخوانده‌اند برای کتاب‌خوانی کودکان خود اهمیت قائل هستند و عمدتاًٌ شاهد این هستیم که خانواده‌ا برای اینکه فرزندان خود را به مطالعه عادت دهند برای آن‌ها کتاب می‌خرند تا به این واسطه آن‌ها را نیز با مطالعه مأنوس کنند.

این نویسنده کودک و نوجوان مشهدی تأکید کرد: اما یکی از معضلات این است که متأسفانه خانواده‌های ما اطلاعات درستی از کتاب خوب در زمینه کودک و نوجوان ندارند و پیش می‌آید که کتاب‌هایی بسیار نازل را برای فرزندان خود تهیه می‌کنند.

سپاهی عنوان کرد: در ارتباط با سوژه‌هایی که در مورد کتاب کودک باید به آن پرداخته شود تا حدودی دست به عصا راه می‌رویم زیرا حساسیت کار روی کودکان به مراتب بیشتر است و محدودیت‌هایی وجود دارد که باید همواره آن‌ها را در نظر داشت.

وی تصریح کرد: خواندن شعر کودک و نوجوان برای کسی که خود در این حوزه می‌نویسد بسیار مهم است اما تمام جریان نیست و تنهابخشی از کار است زیرا رشته‌هایی مانند موسیقی و سینما و انیمیشن و سایر رشته‌های مرتبط دیگر بریا شناخت ذائقه و سلیقه کودکان بسیار موثر است.

سپاهی افزود: امروز بخش عمده‌ای از موضوعات کودک و نوجوان تکراری شده است و نیازمند این هستیم تا با مطالعه بیشتر و ایجاد خلاقیت در کار کودک موضوعات جدیدی را مطرح کنیم که بتواند جذاب، خواندنی و موثر باشد.

وی خاطرنشان کرد: رسالت نویسنده و معلم رسالت‌های متفاوتی است و نویسنده نباید تنها کاری را انجام دهد که یک معلم انجام می‌دهد، در کتاب کودک اولین چیزی که باید مورد توجه قرار گیرد جذاب بودن و لذت‌بخش بودن کتاب است و اگر قرار است آموزشی در کنار آن باشد باید بسیار رندانه و در پرده باشد.

سپاهی عنوان کرد: با آموزش از طریق کتاب کودک مخالفتی ندارم اما اگر قرار باشد آموزش در کتاب کودک به گونه‌ای بادش که آن را شبیه به کتاب درسی کند به نظرم آن نوع تأثیرگذاری که انتظار می‌رود این نوع از کتاب داشته باشد متحقق نمی‌شود.

وی از چاپ کتابی با عنوان «شب که می‌شه کلاغا... » توسط حوزه هنری خراسان رضوی خبر داد و افزود: کتاب‌های دیگری پیرامون شعر کودک و نوجوان با عنواینی نظیر روی شانه‌ام پرنده نیست، باران توت شیرین و ماجراهای گربه سطل آشغالی از جمله دیگر کتاب‌هایی است که آماده شده هرچند هنوز اقدامی برای چاپ آن انجام نداده‌ام.

انتهای پیام/ ب