کنترل داعش بر مناطقی در خاورمیانه تا سالیان سال منطقه را دچار بی‌ثباتی می‌کند

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز بلفر، نیکولاس برنز، استاد دانشگاه هاروارد بر این باور است که منافع آمریکا در خاورمیانه در معرض تهدیدی جدی قرار گرفته و تنها گزینه کنونی برای جلوگیری از وارد آمدن خسارت به منافع آمریکا، اتکا بر دیپلماسی و به کار بستن قوای نظامی به عنوان پشتوانه و نه نیروی محرکه، است.

از زمانی که باراک اوباما ریاست جمهوری را در اختیار گرفت، تمام تلاش وی آن بود که آمریکا را از عراق بیرون بکشد. وی به عنوان رئیس جمهور چنین کرد و ماه گذشته در دانشگاه وست پوینت اعلان کرد که «یک دهه جنگ» را پشت سر گذاشتیم.

اما پس از آنکه جهادی‌های سنی داعش شمال عراق را زیر هجمه حملات خود گرفته و موصل را اشغال کرده و بغداد را تهدید کردند و در حال پیش بردن کشور به مرز یک جنگ داخلی تمام عیار و چند پارگی آن هستند، اوباما مجبور شد مسیر خود را به عقب بازگرداند. وی 600 مستشار و نیروی امنیتی آمریکایی را در بغداد مستقر کرد و شماری هم هواپیمای بدون سرنشین و یک واحد عملیات‌های ویژه هم در سواحل نزدیک به عراق مستقر ساخت.

یک چنین تصمیمی برای او بسیار آزار دهنده بود. اما چاره دیگری نداشت چرا که منافع آمریکا در خاورمیانه در معرض تهدید قرار گرفته است. منطقه‌ای که در تلاطم ناشی از انقلاب، خشونت، پناهندگان بیشمار و جنگ غوطه‌ور است.

این روزها، روزهایی بسیار مهم در تاریخ خاورمیانه مدرن است. درست سه و نیم سال پس از آغاز انقلاب در تونس، مصر، لیبی و دیگر کشورهای منطقه، تقریباً همه 22 کشور عربی، اوضاع وخیمی را سپری می‌کنند. تونس و مراکش، شاید دموکراتیک‌تر و باثبات‌تر از دیگر موارد باشند. اما مصر، دولت کلیدی این منطقه، پس از سرنگون کردن حسنی مبارک به سمت سرنگونی رئیس جمهور منتخب دموکراتیک اخوان المسلمینی خود پیش رفت و در نتیجه 360 درجه‌ به سمت حاکمیت نظامیان گردش کرد. جنگ داخلی در سوریه بسیار مخرب بوده و نزدیک به نیمی از 22 میلیون نفر جمعیت این کشور، بی‌خانمان شده‌اند. این بحران انسانی فجیع، رو به وخامت می‌رود چرا که درگیری حکومت رئیس جمهور بشار اسد و شورشیان داعش تشدید شده است. ناآرامی‌های سوریه سرریز شده و اکنون اردن، لبنان و عراق را در معرض تهدید قرار داده است.

امنیت اسرائیل نیز در معرض خطری جدی قرار گرفته است. اسرائیل با تهدیداتی جدی در همه مرزهای خود مواجه است و پس از قتل نوجوان فلسطینی، درگیری‌های آن با حماس افزایش یافته است. بنیامین ناتنیاهو هشدار داد که «اسلام رادیکالی» به دروازه‌های اسرائیل رسیده است.

این رویداد‌ها نیرو محرکه‌هایی را تولید کرده است که پیامد‌های بلند مدت نامیمونی را برای کل خاورمیانه رقم می‌زند. از جمله بیانیه داعش در مورد برگزیدن خلیفه برای مناطق شمالی سوریه تا مناطق غربی عراق است؛ اگر کنترل داعش بر این مناطق استمرار یابد، این جنبش تروریستی می‌تواند تا سالیان سال منطقه را دچار بی‌ثباتی کند. در واکنش به این اقدام، کردها، که نیروهای پیشمرگ آن شهر کرکوک را تحت اختیار خود گرفته‌اند، به دنبال استقلال هستند. همزمان، درگیری‌های کنونی باعث افزایش نفوذ ایران در بغداد و جنوب عراق می‌شود. در بدترین سناریوی ممکن، فشارهای همگرا می‌تواند منجر به چند پارگی عراق شود و در نتیجه سیستم دولت‌ملت‌های مدرن در خاورمیانه را دچار خلل کرده و در معرض تهدید قرار دهد.

آمریکا در مواجهه با این رویداد‌ها، با چالش‌هایی دشوار و خطرناک بسیار مواجه است. اوباما به سختی تلاش می‌کند تا بازی نفوذ از راه دور را در عراق در پیش‌ گیرد؛ بازی که پس از آغاز خروج نیروهای آمریکایی در سال 2011 آغاز کرد. وی و جان کری، وزیر خارجه وی، ابتدا تلاش می‌کنند تا فشار دیپلماتیک را به جای قوه قهریه به کار گیرند تا نخست وزیر نوری المالکی را وادار به کناره گیری کنند. کری همچنین به شدت بر کردها فشار می‌آورد تا همچنان به دولت عراقی یکپارچه پایبند بمانند و دولت جدید واحد را تشکیل دهند. اوباما هم در برابر استقرار مجدد نیروهای زمینی مقاومت می‌کند که جای تعجب هم ندارد. اما اگر داعش به پیشروی‌های خود ادامه دهد، ممکن است از توان هوایی آمریکا برای خریدن وقت بهره برده و دولت کنونی در بغداد را خلع اعتبار کند.

ناآرامی در عراق باید به مثابه زنگ خطری جدی برای دولت اوباما و همه ما باشد. آمریکا، به عنوان توانمند‌ترین قدرت خارجی در خاورمیانه، نمی‌تواند متحمل خسارتی باشد که ناشی از ترس از شکست است؛ آمریکا نمی‌تواند دیپلماسی را که پشتوانه قدرت نظامی دارد، به خاطر ترس از سختی و طولانی بودن رها کند، چنانچه در چند سال اخیر چنین بوده است.

انتهای پیام/ع