تخصیص به موقع اعتبارات پژوهشی مانع خروج نخبگان از کشور می‌شود

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، ولی عاقلی از جمله جهادگران دانشگاهی است که از سال 70 زمانی که دانشجوی دانشگاه ارومیه بود فعالیت های فرهنگی، مدیریتی و رسانه ایش را آغاز کرده است.

عاقلی در مقطعی که بسیاری از فعالیت های فرهنگی در دانشگاه ها کم رنگ شده بود وارد فعالیت های جدی در این عرصه شد، او در دوران دانشجویی با تعدادی از دانشجویانی که دغدغه فرهنگ داشتند یک تیم دانشجویی تشکیل داد تا به سهم خود تعدادی از  فعالیت های فوق برنامه دانشجویی را از حالت انفعال خارج کند.

فعالیت های فرهنگی مستمر وی سبب شد که بعدها به عنوان معاون فرهنگی جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی منصوب شود.

عاقلی بعدها و پس از کسب توفیقاتی در عرصه فرهنگ و رسانه وقتی که فقط 29 سال سن داشت به ریاست جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی منصوب شد و هم اکنون مدت 12 سال است که رئیس این نهاد انقلابی در این استان است.

وی در طول بیش از یک دهه از عمر مدیریتی خود در این نهاد انقلابی، همزمان با توسعه فیزیکی، علمی و آموزشی جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی، راه اندازی دفاتر نمایندگی خبرگزاری های ایسنا و ایکنا و یا مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران، ایسپا و نیز سازمان دانشجویان جهاد دانشگاهی این استان را در صدر توجهات خود در برنامه های مدیریتی قرار داده است.

گفتگوی پیش رو در بردارنده شمّه ای از فعالیت های جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی در سال های اخیر است که مشروح آن از نظر می گذرد.

تسنیم: شما به عنوان رئیس استانی یکی از نهادهایی که ریشه در خود انقلاب اسلامی دارد و جزو رویش های همین نظام محسوب می شود هم اکنون وضعیت جامعه علمی کشور را چگونه ارزیابی می کنید؟

ولی عاقلی: خوشبختانه هم اینک ایران به لحاظ تولیدات علمی در رتبه خوبی قرار دارد برای مثال در دنیا در تولید مقالات آی اس آی در سال گذشته رتبه شانزدهم و در منطقه رتبه اول بودیم و هم اکنون در خاورمیانه در تولید مقالات علمی اول و در دنیا شانزدهم  هستیم که البته مشکلات این حوزه زیاد است.

اما این اول بودن در منطقه دلیل بر رشد اقتصادی نیست در حالی که 5 کشوری که در تولیدات علمی در دنیا اول تا پنجم هستند، آمریکا، چین، انگلیس، ژاپن و آلمان بوده که همه این کشورها اقتصاد پویایی دارند.

پس بین تولید علم و اقتصاد رابطه مستقیمی وجود دارد اما اگر بیشتر به کمیت توجه کنیم از اصل قافله عقب می مانیم چون در تولیدات علمی باید علاوه بر کمیت، کیفیت نیز مورد توجه قرار گرفته و ثانیا قابلیت تبدیل به محصول را داشته باشد چون همه در چرخه اقتصادی روی هم تاثیر دارند بنابراین با توجه به وجود چنین مشکلاتی در جامعه علمی، وظایف جهاد دانشگاهی بررسی علت مشکلات است.

ترسیم نقشه جامع علمی کشور برای تولید علمی و رشد اقتصادی

چگونگی شناسایی و برنامه ریزی و ترسیم نقشه جامع علمی کشور برای تولید علمی و رشد اقتصادی جامعه نکاتی هستند که متاسفانه کمتر به بحث و بررسی گذارده می شود چون عموم مردم جامعه نیازی در این رابطه نمی بینند و یا اصلا شاید رسانه های دیداری و شنیداری برای خود خبر داغی نمی دانند که بروند در آن زمینه کار کنند.

پس توجه برخی از رسانه ها بیشتر معطوف به سمت و سوی مسائل سیاسی و جناحی و مسائل خبرساز است و متاسفانه از اصل قافله عقب مانده و به سمت مسائل حاشیه ای رفته اند و حتی به سمت علم مسائل علمی سیاست هم نرفته اند تا علم سیاست را توسعه دهند.

در حالی که تنها اگر به مسائل حاشیه ای توجه کنیم نه از اشتغال و نه از رشد اقتصادی خبری می شود بلکه تاثیر عکس نیز دارد چون انرژی های ما به تحلیل می رود، انرژی ای که باید فکر، نوآوری، ابتکار و فناوری تولید کند آن انرژی می رود به سمت و سوی چنین مسائل حاشیه ای.

هم اکنون مشکلاتی بسیاری در زمینه تبدیل علم به محصول وجود دارد برای همین نیاز به بحث و بررسی دارد،به واقع خبرهای داغ علمی که در جهت توسعه اقتصادی به درد می خورد باید آنها را پیدا کرد، هم اینک برنامه ریزی بودجه ای کشور به گونه ای است که به شکل مسکن وار انجام می گیرد و هیچ وقت به آن هدف ها تمرکز نکرده و هیچ زمان بر روی آنها نشانه گیری نمی شود و در این رابطه برای طرح های پژوهشی،اعتبارات در آخرین مرتبه تخصیص قرار دارد.

بسترسازی برای باقی ماندن نخبگان در کشور

چون سالیانه 150 هزار نفر نخبه به خارج از کشور می رود اگر آنها با این هدف بروند که مثلا برای عمل به حدیث حضرت محمد(ص) که فرمود اگر علم در چین باشد بیاموزید، اشکالی در مهاجرت نیست چون پس از آموزش در خارج از کشور به عنوان سرمایه انسانی به داخل کشور باز می گردد.

متاسفانه نخبگان با این هدف مهاجرات می کنند که اصلا به وطن بازنگردند و از 150 هزار نفری که سالیانه به خارج از کشور مهاجرات می کنند اگر محاسبه کنیم، برای هر نفر در طول عمری که تحصیل می کند 5 میلیارد تومان هزینه می شود یعنی پیش از تولد تا دانشگاه این مقدار هزینه می شود و در نتیجه با مهاجرت شخص این سرمایه ذایل می شود.

یعنی فرد نخبه ای که از لحاظ ذهنی بسیار قدرتمند است مهاجرت می کند، 5 میلیارد تومانی که صرف این فرد شده است و به هدر می رود هیچ، در تغییرات ژنتیکی جامعه هم تاثیر دارد، چون ژن فعال ذهنی که در جامعه و شخص وجود دارد به کشورهای آمریکا، فرانسه و انگلیس و کشورهای اروپایی وارد شده و ژنتیک ایرانی را به آنجا منتقل می کنند.

ژن هایی که می تواند در ایران تکثیر یابد در کشورهای بیگانه تکثیر می شود که خود یک ضربه مادی و یک ضربه هم کلا برای آینده کشور می زند چون ذهن های قوی و قدرتمند جامعه مهاجرات می کنند و ذهن های ضعیف و متوسط در مملکت باقی می مانند در حالی که سهم ذهن متوسط در تحرک و نوآوری و در رخدادهای علمی سهم متوسطی خواهد داشت.

عموم مردم از این نکات اطلاع ندارند و ما به راحتی حرف از مهاجرت افراد می زنیم، پس برنامه ریزان کشور باید به این بیاندیشند که مانع از مهاجرات افراد نخبه شوند، چون ژن های خوب کشور از لحاظ سرمایه های انسانی می روند و در آن سوی آب تکثیر می یابند و آسیب جدی به علم کشور خواهد داشت.

حمایت کارآمد از نخبگان علمی و دانشگاهی

خود آمریکا از لحاظ ضریب هوشی با توجه اینکه مردمش مسلمان نبوده و از مشروبات الکلی فراوانی استفاده می کنند از ایران پایین تر است و حتی ضریب هوشی بسیاری از کشورهای اروپایی هم از ایران پایین تر است اما نخبگان کشورهای در حال توسعه که اکثرا مسلمان هستند به کشورهای آمریکایی و اروپایی مهاجرت می کنند.

پس از آن هم فرزندان آنان قبول نمی کنند که ایرانی هستند چون در آنجا متولد و رشد می کنند و حتی در آن کشورها برای اینکه تحقیر نشوند نمی گویند که ایرانی یا مسلمان هستند پس اینها برای آینده هشدارهایی هستند و مسئولان باید برنامه ریزی اساسی در این ارتباط داشته باشند که مانع از مهاجرت ذهن های سالمی که نقش اساسی در تحول علمی جامعه دارند، شوند.

شاید ما به مسائل به شکل سطحی بنگریم و بگوییم مثلا فلان شخص رفت به کانادا و یا انگلیس. پس هر اندازه بخواهیم این معضلات را حل کنیم تنها با صحبت کردن نمی شود این کار را کرد پس باید از ذهن های قوی به طور جدی حمایت کنیم.

تسنیم:شما با توجه به اینکه در 29 سالگی رئیس جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی شده اید،حداقل مزیتش این بود که نیازها را درست تشخیص داده اید، شما تاکنون کدام خلاء ها را احساس کرده اید و چه برنامه هایی برای پیش برد اهداف انجام داده اید؟

ولی عاقلی: اولا کسی که تجربه کوتاه مدت مدیریتی دارد به منظور شناسایی ضعف های سطحی، ظاهری و کمی می تواند استفاده کند اما با گذشت زمان در مسائل مدیریتی شاید نیاز بود که اطلاعات مدیریتیش افزون تر شود،
مدیریت جهادی می تواند جامعه را از لحاظ اقتصادی و فرهنگی نجات دهد برای اینکه ما در تعریف مدیریت جهادی یک منبع و ماخذ علمی تعریف می کنیم چون مدیریت تعریفی دارد و هنری است که با حداقل هزینه ها کار حداکثری می کند.

چند دلیل دارد که در ارتباط با برنامه ریزی، سازماندهی، نظارت، رهبری و کنترل بتواند به هدف غایی برسد اما متاسفانه برای مدیریت جهادی یک تعریف علمی نداریم برای مثال مدیریت جهادی هم اکنون در هیچ مقاله علمی وجود ندارد یعنی کتابی که مدیریت جهادی در آن باشد و بتوانیم به آن استناد کنیم وجود ندارد بلکه منبع و ماخذ کتاب های مدیریتی کاتلر، رابینز و غیره است.

مدیریت جهادی باید در ایران منبع و مرجعش تولید شود برای همین نیاز است که علمای حوزه و اساتید دانشگاه واقعا یک تحرک علمی ایجاد کنند تا منابع علمی ایجاد کنیم یعنی مدیریت جهادی تبدیل به علم شود یعنی اگر ما در هشت ساله جنگ تحمیلی موفق شده و مدیریت کرده ایم، پس از جنگ نیز مقام معظم رهبری با توجه به تعدد توطئه هایی که بر علیه نظام شد قطعا با مدیریت جهادی توانسته است که نظام را نگه دارد.

مدیریت جهادی تنها راه گذر از بحران هاست

اما ایران که در قسمت احساسی و شهودی قرار دارد برایش یک ضعف محسوب می شود یعنی اینکه با توجه به حواس پنجگانه با احساسات کار می کنیم و شهودی هم به این معنا است که به شکل ارثی و ژنتیکی کاری را انجام می دهیم مثلا اگر از کسی خوشمان آمد برایش کاری می کنیم و در غیر این صورت به وی ضربه می زنیم،

پس بحث مدیریت جهادی سبب می شود که باکس را به نوعی بیاوریم و به تحلیلی و اسلامی وصل کنیم تا بتوانیم کشورمان را از معظل مدیریتی نجات دهیم و مدیریت جهادی نیز نشات گرفته از مدیریت اسلامی است یعنی خارج از اسلام کلمه ای به عنوان جهاد نمی توانید پیدا کنید.

واژه جهاد یا مدیریت جهادی درست است که در قرآن 14 مرتبه آمده و در زمان جنگ ها توسط پیامبر اسلام(ص) استفاده شده است اما باید آن را در مدیریت به شکل علمی جایگزین کرده و برای آن منبع و ماخذ ایرانی و اسلامی تعریف کنیم تا بتواند تا پایان، تکالیف خود را در زمینه مدیریت کشور انجام دهد.

تسنیم:شما جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی را چه زمانی تحویل گرفته و هم اکنون این نهاد در چه وضعیتی قرار دارد؟

ولی عاقلی: جهاد دانشگاهی در سال 80 و 81 در یک ساختمان چوبی بود و دو مرکز اجازه ای نیز در خوی و ماکو قرار داشت، واقعیت امر این است که در آن زمان 7 یا 8 نفر کارمند داشت که بیشتر آنها دیپلم و زیردیپلم بودند و در رابطه با توسعه جهاد نیز کار خاصی انجام نگرفته بود البته روئسای پیش از ما هم زحمات زیادی کشیده اند و می خواستند کاری کنند اما چون منابع مالی دولتی نداشتند نمی شد.

تسنیم:مگر هم اکنون کمک دولتی وجود دارد؟

ولی عاقلی: هم اکنون با 10 تا 20 درصد کمک دولتی انجام می گیرد، درست دارد که آن زمان هم این مقدار کمک از سوی دولت برقرار بود اما ثبات مدیریتی نبود چون برخی ها 10 سال و برخی 4 سال مدیر بودند.

تسنیم:در گذشته چند هیئت علمی داشتید؟

ولی عاقلی: هشت نفر در سطح دکترا و تقریبا 300 نفر هم در حد فوق لیسانس بودند،در جهاد به غیر از آموزش کوتاه مدت زبان چیزی وجود ندارد و اینکه پیش از این انتشارات کتاب فروشی وجود داشتد که در سطح معمولی فعالیت می کرد مثلا انتشار کتاب ما در سال از 12 تا 15 کتاب تجاوز نمی کرد اما هم اکنون بیش از 200 جلد است.

تسنیم:هم اکنون اعضای جهاد دانشگاهی چند نفر است؟

ولی عاقلی: هم اکنون به 80 نفر رسیده یعنی 8 برابر شده و به غیر از آن 300 نفر هیات علمی و مدرس و حق التدریس داریم که ماهیانه حقوق دریافت می کنند.

تسنیم:کل فضاهای آموزشی جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی چقدر است؟

ولی عاقلی: آن زمان هزار متر بود اما هم اکنون با احتساب فضای جدید 10 هزار متر موجود است و تقریبا 7 هزار متر هم در حال احداث است.

تسنیم: درآمدهای جهاد دانشگاهی از کجا تامین می شود؟

ولی عاقلی: هشتاد درصد از محل درآمدهای آموزشی و پژوهشی و بخشی از خدمات فرهنگی است در حالی که روز به روز هم برخی مراکز افول می کنند و باید برای درآمدزایی آن هم فکری کرد برای مثال در بخش پروهش هم اینک محصول تولید کرده و به بازار می دهیم مثلا نهال پا کوتاه به شکل علمی با همکاری جهاد کشاورزی تولید می کنیم و در اختیار باغداران قرار می دهیم، تا جایی که نهال هایی که تولید شدند کاملا به شکل علمی هستند.

ما یک سری فناوری هایی که ثبت کرده ایم از جمله بیوراکتور، بیودیزل، مکمل های دارویی، ثبت فناوری تولید پای کوتاه سیب به روش بیوتکنولوژی،ایجاد مرکز فناوری کشاورزی و طرح هایی که در زمینه ایجاد نوآوری می توانند با ما همکاری کنند هم اکنون در آنجا مستقر شده اند و در رابطه با تولید گیاهان دارویی و کم یاب و نایاب فعالیت می کنند و ما سه هزار متر گلخانه خاکی ایجاد کرده ایم.

علاوه بر آن یک و نیم هکتار باغ تحقیقاتی سیب و انگور که انواع و اقسام آن در این محل مطالعه می کنند و با سازگاری در اقلیم آذربایجان غربی در اختیار مردم و جهادکشاورزی می گذارند و نیز کاشت نهال های شناسه دار به روش علمی که شرکت های دانش بنیان طرح های آنان را داده اند و ما در آنجا حمایت می کنیم.

تسنیم: آیا توجهی که مقام معظم رهبری به جهاد دانشگاهی دارند سبب رشد جهاد دانشگاهی شده است؟ و اینکه اگر نکته ای در رابطه با دیدار اخیرتان با رهبری داشتید را بفرمایید.

ولی عاقلی: توجهات مقام معظم رهبری سبب شده که جهاد دانشگاهی این اندازه رشد کند، چون عنایات و توجهات ویژه ایشان سبب خروجی مطلوب جهاد، با وجود کمبود امکانات شده است البته ما کاره ای نیستیم که از مقام شامخ رهبر معظم انقلاب تشکر کنیم اما من به عنوان عضو کوچکی از جهاد دانشگاهی از ایشان واقعا تشکر می کنم و در این رابطه برای عملیاتی کردن منویات مقام معظم رهبری کارگروهی در ستاد مرکزی تشکیل یافته که فرمایشات ایشان را عملیاتی کنیم.

ضرورت توجه به فرمایشات راهبردی رهبر معظم انقلاب در همه سطوح مدیریتی

در این زمینه یک سری آیین نامه هایی به واحدهای جهاد دانشگاهی اعلام شده تا منویات ایشان را اجرایی کنند و هم اکنون در جامعه یک سری مشکلاتی وجود داشته اما فرمایشات و اوامر رهبری در جامعه نمود کمرنگی دارد که باید برای آنها راه های اجرایی را پیدا کنیم.

دستگاه های اجرایی دولت و جهاد دانشگاهی باید با تشکیل کارگروه های اجرایی و عملیاتی بتوانند تک تک فرمایشات مقام معظم رهبری را به شکل علمی در جامعه عملیاتی کنند،پس قطعا نیاز است که این کارگروه بر روی فرمایشات رهبری بیشتر کار کند و وقت بگذارد و ما هم سعی می کنیم همزمان با کارگروه سازمان مرکزی، ستاد استانی را تشکیل داده و بتوانیم بخشی از بیانات ایشان را اجرایی و عملیاتی کنیم.

تسنیم:روند کار راه اندازی نمایندگی پژوهشکده رویان در استان به کجا رسیده است؟

ولی عاقلی: مسئولان پیشین و کنونی قصد دارند برای پژوهشکده رویان شعبه بزنند و با همکاری استانداری 4 طرح پژوهشی و کاربردی که تصویب شده بود هم اکنون در دولت یازدهم در دستور کار قرار دارد که اعتبارات آن تامین شده و ما 4 طرح تحقیقاتی و کاربردی باهمکاری استانداری اخیرا آغاز کرده ایم که بسیار کاربردی است و نیاز است که برای نیمه صنعتی کردن آن عنایات مستمر شود تا بتوانیم این طرح ها را در جامعه عملیاتی کنیم، من به نوبه خود از استاندار محترم و معاونین محترم ایشان تشکر می کنم که عنایت ویژه ای در حمایت از فعالیت های جهاد دانشگاهی دارند.

تسنیم:با توجه به اینکه آذربایجان غربی استان مرزی بوده و با چند کشور همسایه هستیم برای استفاده از این ظرفیت جهاد دانشگاهی چه برنامه هایی دارد؟

ولی عاقلی: برای توسعه سرمایه گذاری در کشورهای عراق و آذربایجان یک طرح مطالعاتی آغاز کرده ایم و کل ظرفیت های جهاد دانشگاهی را به شکل علمی مطالعه و برنامه ریزی می کنیم تا بدانیم در کدام زمینه ها می توانیم از ظرفیت جهاد دانشگاهی در عراق و آذربایجان استفاده کرده و همکاری های لازم را آغاز کنیم.

با این عنوان طرح ظرفیت یابی سرمایه گذاری جهاد دانشگاهی در کشور عراق و آذربایجان در دست اجرا است و مطالعه می کنیم و انشاالله اگر نتیجه بخش بوده و در کشور عراق امنیت برقرار باشد می خواهیم فعالیت های خود را در کردستان عراق و در باکو  با ایجاد یک دفتر مرکزی برقرار کنیم.

گفت و گو از محمد آقایی پر

تنظیم و عکس از نصیبه نیکزاد

انتهای پیام/