یک مغلطه فرهنگی

1- اخیرا دولت تلاش سازمان‌یافته‌ای دارد تا با انجام یک قیاس مع‌الفارق بودجه‌ای میان صدا و سیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی  دلیل کم‌کاری‌های روزافزون فرهنگی خود را در عنوان کلیشه‌ای کمتر بودن بودجه و اعتبارات تخصیصی وزارت ارشاد در مقابل صدا و سیما، خلاصه کند. به گواه مستندات بی‌شمار تاریخی- اجتماعی،  اثربخشی فرهنگ و تولیدات آن شاید از معدود مصادیقی باشد که با بودجه و اعتبارات سنجیده نمی‌شود. غیرقابل انکار است که نقش همخوان بودن فعالیت‌های فرهنگی دولت با مطالبات همگانی و همچنین همسو بودن آن با شریعت دینی و فرهنگ عمومی بسیار مهم‌تر از اعتبارات مصرف شده توسط دستگاه‌های دولتی است. قطع یقین تا زمانی که ارزش‌محوری، تقوای سازمانی و عمل به فرهنگ اصیل اسلامی به اولویت اول دولت‌ها مبدل نشود تزریق اعتبارات ریالی به دستگاه‌های دولتی نمی‌تواند نتایج مورد نظر را در بخش کلان فرهنگی تامین کند.

2- در حالی دولت حجت‌الاسلام روحانی بر صحت این مغلطه ناموجه فرهنگی اصرار می‌ورزد که مجموع اعتبارات فرهنگی تخصیصی به دولت در قالب ادارات و سازمان‌های دولتی مبلغ بسیار قابل توجهی را نشان می‌دهد. نگاهی گذرا به لیست وزارتخانه‌ها و سازمان‌های متمول و بزرگی مانند نفت، نیرو، ورزش و جوانان، کار، میراث فرهنگی، آموزش و پرورش، سازمان تامین اجتماعی و... گویای آن است که سرجمع اعتبارات فرهنگی تخصیصی به دستگاه‌های دولتی یا مرتبط با دولت بسیار قابل تامل است اگرچه رهاوردهای فرهنگی آنها ناچیز است. به هر حال اتکای صرف دولت به اعتبارات یک وزارتخانه در بخش پاسخگویی به کم‌کاری‌های فرهنگی دولت بسیار عجیب می‌نماید. تجارب اداری نشان می‌دهد افزایش اعتبارات وزارت ارشاد بدون حاکمیت یک نگاه ارزشی بر ارکان سیاستگذاری آن جز حیف و میل بیت‌المال و ریخت و پاش‌های جشنواره‌ای حاصلی در پی ندارد. در حقیقت افزایش میزان تاثیرگذاری سیاست‌های اجرایی وزارت ارشاد نه در گرو اعتبار و بودجه بلکه متوقف بر اصلاح رویکرد فرهنگی این مدیران است.

3- باید پذیرفت جست‌وجوی ریشه پسرفت‌های فرهنگی در کاستی‌های ریالی و اعتبارات تخصیصی یک بیراهه تحلیلی– تبیینی است. آسیب‌شناسی رویکرد فرهنگی دولت مؤید آن است که نبود یک سیستم  سیاستگذاری فرهنگی پویا، کارآمد و منطبق با ذات انقلاب اسلامی در مجموعه دولت منشأ کاستی‌های موجود است. ناتوانی دولت در برقراری یک ارتباط سازنده فرهنگی با افرادی که روزانه با آنها مراودات سازمانی دارد مؤید این مساله است. دولت به‌طور‌ سازمانی و روزمره با میلیون‌ها نفر ارتباط مستقیم دارد که اثرگذاری فرهنگی روی آنها نیازی به اعتبارات ندارد بلکه محتاج رویکرد صحیح فرهنگی است؛ بی‌شک تاثیرات عمومی و اجتماعی مواضع اعلامی دولت، ادبیات و گفتمان‌سازی دولت با تأثیرات هیچ بودجه‌‌ای قابل‌مقایسه نیست؛ در این بین هر وزارتخانه و دستگاه دولتی حتی اگر کارکرد اصلی آن فرهنگی هم نباشد، یک مجموعه فرهنگی الهام‌بخش است.

4-شکی نیست دولت در حوزه فرهنگ و تقویت و تثبیت مبانی فرهنگ دینی– اجتماعی تکالیف ذاتی برعهده دارد. محدودسازی این تکالیف ذاتی به متغیری مانند اعتبارات ریالی، عمق ساده‌اندیشی برنامه‌ریزان فرهنگی را می‌رساند. طبیعی است در یک نظام فرهنگی ساختارگرا میزان تاثیر اندیشه‌ای دولت بر مقوله فرهنگ و هنر انکارناپذیر است. داشتن نگاه کمی به حوزه فرهنگ عمق یک رفتار ضدفرهنگی را به تصویر می‌کشد. در واقع کارکرد اصلی دولت در بخش فرهنگی  پاسداری از مفاهیم دینی و مقابله فراگیر با تهاجمات دشمن به هویت ملی و  اثرگذاری سازمان یافته بر روند معنویت دینی و استقلال فرهنگی کشور به شمار می‌رود که این عناوین باید در سیاست‌های کلان دولت تجلی یابد.

5- وجود یک نقص چشمگیر در هویت فرهنگی دولت و ناهمخوانی آن با بخش عمده‌ای از مطالبات جامعه ایرانی سبب شده بخشی از مدیران فرهنگی در یک خطای فاحش و مبتنی بریک نگاه تصدیگرانه تکالیف فرهنگی دولت را در تصدیگری  فرهنگی تلخیص کرده و کمبود اعتبارات فرهنگی را بهانه مناسبی برای پسرفت فرهنگی دولت یا عقب ماندن آن از عامه مردم  بیان کنند.

6- در خاتمه لازم به یادآوری است الزامات یک هویت فرهنگی مبتنی بر اصول اسلام ناب حکم می‌کند دولت در چارچوب «عقلانیت معنوی» و «خرد جمعی» با پرهیز از افتادن در مغلطه‌های فرهنگی زمینه اجتماعی– اداری را برای تجلی اصول فرهنگ اسلامی در جامعه فراهم کند.
واضح است تخصیص اعتبارات و بودجه‌ریزی مناسب عملیاتی اگرچه در تسهیل ثمردهی برنامه‌های فرهنگی موثر است اما باید توجه داشت نبود نگاه کلان دیانت‌محور در برنامه‌های فرهنگی مانع جدی برای توفیق دولت در عرصه فرهنگی محسوب می‌شود. مردم عینا محاسبات منطقی خویش را داشته و اساسا توجهی به فرافکنی‌ها و مغلطه‌های فرهنگی ندارند. نگاه غیرمعقول ریالی به حوزه  فرهنگی و چشمپوشی از رسالت فرهنگی در گذر زمان اثرات مخربی می‌تواند داشته باشد. نباید فراموش کرد حضرت امام خمینی(ره) بزرگ‌ترین تحول فرهنگی معاصر  را بدون اعتبارات ریالی به سرانجام مطلوب رساندند.

انتهای پیام/