اهداف آشکار و پنهان غرب برای مقابله با خطر داعش در عراق

اگر عملکرد غرب در قبال تعرضات داعش به مناطق اعراب سنی نشین در غرب یا کُردنشین در شمال عراق با یکدیگر مقایسه شود به روشنی تفاوت رویکرد آن در قبال یک اقدام مشابه مشخص می شود .وقتی  داعش در اقدامی غافلگیرکننده و برق آسا و البته طبق یک نقشه از پیش طراحی شده شهر موصل را به عنوان دومین شهر بزرگ و پرجمعیت عراق بدون هیچ مقاومتی زیر اشغال خود در آورد و بلافاصله حکومت خودخوانده خود را در آن مناطق مستقر کرد ، نه تنها هیچ تحرکی از سوی غرب برای مقابله با آن صورت نگرفت بلکه چه بسا برخی مواضع هم که اتخاذ شد به طور صریح و ضمنی در تثبیت موقعیت جدید داعش بود . اما به محض اینکه خبر پیشروی داعش به مناطق کُردنشین شمال عراق اعلام شد سیل اظهار نگرانی ها و به تبع آن تحرکات سیاسی و نظامی آغاز شد و در این راستا ابتدا بارک اوباما رئیس جمهور آمریکا دستور حملات هوایی مشروط را برای مقابله با پیشروی داعش به سمت کنسولگری آمریکا در اربیل را صادر کرد و در پی آن مستشاران نظامی جدید از آمریکا برای بررسی وضعیت میدانی به شمال عراق اعزام شد و همزمان با آن  لزوم ارائه کمک های تسلیحاتی جدید به پیشمرگان کُرد چه از سوی آمریکا و چه اروپا مطرح و بلافاصله جنبه اجرایی به خود گرفت . البته تلاش‌ها به اینجا ختم نشد و این کشورها که از چند ماه پیش رایزنی های سوریه و حامیان بین المللی آن مانند روسیه و چین را برای تصویب قطعنامه علیه گروههای تروریستی مانند داعش و جبهه النصره ناکام گذاشته بودند این بار خود پیش افتادند که البته همین امر موجب شد قطعنامه 2170بعد از چند ماه تاخیر با اجماع آراء به تصویب برسد و داعش را در عرصه های چون عضو گیری و فروش نفت مناطق تحت اشغال با محدودیت‌هایی در آینده مواجه سازد . حال سوال این است که چه عواملی غرب را به اتخاذ یک چنین رویکردی واداشت وچه چشم اندازی می‌توان از رویکرد آن در آینده انتظار داشت؟
اهداف اعلامی غرب از لزوم مقابله با داعش در مناطق کردنشین
امریکا که قبل از دیگر  کشورهای غربی وارد عمل شد دو هدف را برای توجیه رویکرد نظامی خود در مناطق کردنشین اعلام کرد. نخست حفاظت از جان اعضای کنسولگری این کشور در شهر اربیل بود که به نظر می رسد هدف از آن جلوگیری از تکرار سناریوی حمله به کنسولگری آمریکا در لیبی است که با توجه به در پیش بودن انتخابات میان دوره ای کنگره می تواند هزینه های سیاسی سنگینی برای دموکرات ها و دولت اوباما در پی داشته باشد  و دوم جلوگیری از کشتار اقلیت ها شامل ایزدی ها و مسیحیان در مناطق کردنشین و امدادرسانی به کسانی است که از بیم داعشی ها مناطق خود را ترک و به کوههای گرم و سوزان در اطراف سنجار پناه برده بودند .بقیه کشورهای غربی بخصوص انگلیس و فرانسه که لزوم ارائه کمک های تسلیحاتی را نیز به پیشمرگان کرد مطرح کرده اند از همین توجیه انسانی استفاده کرده اند. چنانچه وزرای امور خارجه اتحادیه اروپا در پایان نشست فوق العاده خود در بروکسل با صدور بیانیه ای با بیان اینکه این   اتحادیه اقدامات بی رحمانه و نقض حقوق اولیه انسانی به ویژه حملات داعش را علیه اقلیت های مذهبی و آسیب پذیرترین گروه ها محکوم می کند تصریح کرد :"گروه های مسلح وابسته به داعش یک میلیون و دویست هزار عراقی را از خانه های خود بیرون رانده اند و حملات آنها به طور ویژه گروه های ترکمن ، ایزدی ، شیعیان و مسیحیان را هدف قرار داده است. "همچنین در این نشست اعضای اتحادیه  متعهد شدند از فروش نفت از میادین نفتی تحت کنترل داعش ممانعت و یک « پل هوایی » را به منظور ارسال کمک های بشردوستانه در این منطقه ایجاد کنند.
البته در اینکه ارائه کمک های انسانی فوری به مناطق تحت اشغال و محاصره داعشی ها در شمال عراق ضروری است هیچ تردیدی نیست اما سوال اینجاست که همه آن اقدامات ضد انسانی که داعش در مناطق سنجار و قره قوش انجام داد پیش از این دهها برابر بدتر آن  را در سوریه انجام داده بود و در مناطق تحت تصرف خود در استان های سنی نشین عراق بخصوص در مناطق مختلط نیز جنایات مشابهی مرتکب شده بود که از جمله آنها می توان به قتل عام جمعی اسرای عراقی اشاره کرد اما در آن زمان کشورهای غربی هیچ تحرک و تکاپوی جدی از خود نشان ندادند و حتی این ذهنیت شکل گرفت که گویا کشورهای اروپایی برای جلوگیری از بازگشت تکفیری های دو تابعیتی از جنگ سوریه مایل به تجمع و استقرار آنها در عراق هستند تا همانند سوریه بدست ارتش عراق کشته شوند .

اهداف اعلام نشده غرب از برخورد دوگانه با خطر داعش در عراق
...............................
شاید بتوان گفت یکی از این اهداف اعلام نشده نرنجاندن همپیمانان عرب غرب و در راس آن عربستان است که در جاهای مختلف از افغانستان و پاکستان گرفته تا عراق ،سوریه و لبنان از تکفیری‌ها در پوشش‌های مختلف اعم از النصره و داعش به عنوان ابزار سیاسی برای تحقق اهداف مورد نظر خود استفاده می کند.از این دید دست کشورهای غربی برای مقابله با داعش در منطقه کردستان به مراتب بازتر از مناطق سنی نشین عراق است و در این مناطق این کشورها ملزم به ملاحظه عربستان نیستند. هر یک از کشورهای غربی ملاحظات خاصی با عربستان دارند اما در این میان وضعیت برای واشنگتن حیاتی تر است . آمریکا که در میانه تغییر راهبرد نظامی خود از خاورمیانه به سمت شرق آسیا قرار دارد ،در تلاش است به هر طریق ممکن عربستان را راضی نگاه دارد تا بتواند خروج نظامیان خود را در افغانستان در موعد مقرر عملی سازد.از آنجا که آمریکا نتوانسته است وعده قبلی به عربستان را در خصوص تغییر نظام سیاسی سوریه و به قدرت رساندن سنی ها در جهت ایجاد موازنه در برابر نظام سیاسی جدید عراق  محقق سازد اکنون حتی حاضر شده است خواسته های عربستان را به بهای زیر پاگذاشتن اصول و موازین دموکراسی محقق سازد که این رویکرد به شکل سرنگونی دولت مرسی در مصر تحقق یافت ، به شکل تغییر نتیجه انتخابات و تقسیم قدرت در افغانستان در حال انجام است و به نظر می رسد در خصوص تشکیل دولت جدید عراق نیز وعده هایی به عربستان داده شده است .
اما از دیگر اهداف اعلام نشده که به نوعی می تواند تفاوت رویکرد متفاوت غرب را در خصوص خطر داعش در مناطق سنی نشین غرب و کردنشین شمال عراق آشکار کند ،حوزه های نفتی شمال عراق است که شرکت های نفتی غربی با استفاده از اختلافات موجود میان حکومت اقلیم و دولت مرکزی عراق به سودهای کلانی دست یافته اند چرا که امتیازهای نفتی را خیلی ارزان تر از بهای واقعی آن بدست آورده اند .از جمله  شرکت های نفتی که کردستان عراق فعال هستند می توان به شرکت های زیر اشاره کرد:شرکت های آمریکایی: اکسون موبیل، شورون، اسپکت انرژی، ماراتون اویل کورپوریشن، هیلوود اینترنشنال انرژی، هانت اویل، پرایم اویل، مورفی اویل، هس کورپوریشن، اچ کی ان انرژی، وایکینگ اینترنشنال، شرکت فرانسوی توتال، شرکت های کانادایی: فوربس اند منهتن، وسترن زاگروس ریسورسز، تالیسمان انرژی انیکورپوریشن، نیکو ریسورسز، گروند استار، شاماران، شرکت ملی نفت کره جنوبی، شرکت های ترکیه ای جنرال انرژی، پتویل و دوگان، شرکت های انگلیسی گالف کی استون پترولیوم، استرلینگ انرژی‌ و هریتج اویل، شرکت انگلیسی- فرانسوی پرنکو، شرکت های تاکا و دانا پترولیوم امارات عربی متحده، شرکت او ام و اتریش، شرکت های چینی سینوپک گروپ آداکس پترولیوم، شرکت «ام او ال» مجارستان، شرکت ریلاینس اینداستریز هند، شرکت اویل سرچ پاپوآ گینه نو، شرکت های نوربست و گازپروم نفت روسیه، شرکت «دی ان او» نروژ، شرکت های عراقی اویل سرچ لیمیتد، کار گروپ و قیوان گروپ، شرکت رپسول اسپانیا وشرکت مستقل «افرن» اشاره کرد .با توجه به اینکه در پی گسترش تعرضات داعش به مناطق کردنشین برخی از این شرکت ها فعالیت خود را در این مناطق به حالت تعلیق در اورده بودند لذا به نظر می رسد این مسئله دولت های متبوع این شرکت ها را از به خطر افتادن منافع نفتی خود نگران کرده است .
اما از دیگر متغیرهایی که باز می تواند در رویکرد دوگانه غرب موثر باشد لابی های است که حکومت اقلیم کردستان عراق در غرب از جمله آمریکا انجام می دهد و آنها را به لزوم ارائه کمک های تسلیحاتی تشویق می‌کند. چنانکه خبرگزاری رویترز در گزارشی با اذعان به این موضوع نوشته است :"با توجه به حمایت شرکت های دارای لابی قدرتمند و تبلیغات گسترده رسانه ای در واشنگتن، کردهای عراق به شدت در حال اعمال فشار برای گرفتن کمک مالی و نظامی از آمریکا برای برآورده کردن نیارهای کوتاه مدت و نیز حمایت از هدف دراز مدت خود برای تشکیل یک حکومت مستقل در شمال عراق هستند. براساس اسناد دولت آمریکا دولت اقلیم کردستان عراق طی یک سال اخیر بیش از یک میلیون دلار به گروههای لابی در آمریکا از جمله لابی قدرتمند پتون باگس پول داده است تا خواسته های خود را به گوش محافل دولتی و رسانه ها برساند."
نتیجه گیری :
................
در مجموع از آنچه که گفته شد ، مشخص می شود علت تحرک سیاسی و نظامی گسترده غرب برای مقابله با گسترش خطر داعش در مناطق کُردنشین  را در فراتر از اهداف اعلامی آن جستجو کرد که بیشتر در پوشش انسانی توجیه و تبیین می‌شود .اهداف اعلام نشده غرب از یکسو به منافع نفتی و از دیگر سو به بده و بستان‌های سیاسی مربوط می‌شود که آنها با متحدان عرب خود از جمله عربستان انجام داده‌اند و از این دید رویکرد متفاوت غرب در قبال خطر داعش در قبال مناطق سُنی نشین و کُردنشین عراق با توجه به ملاحظات عربستان صورت گرفته است که در عین حال از برخی تلاش های خزنده برای افزایش سهمیه اعراب سنی در دولت جدید عراق پرده برمی‌دارد.

انتهای پیام/ر