در سوگ آن شرح های موشکافانه

با توجه به تالیفات گرانسنگ استاد ناصر کاتوزیان و به ویژه شرحهای بیبدیل و پرمایه این استاد یگانه بر قانون مدنی، خبر درگذشت وی، تنها موید محروم ماندن از حضور فیزیکی است.کارنامه علمی پربار دکتر کاتوزیان که دربردارنده تالیف بالغ بر 45 جلد کتاب و از جمله کتاب مشهور«قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی» و نیز مشارکت وی در تدوین اولین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران است، به نیکی گواه آن است که چرا استاد کاتوزیان را پدر علم حقوق ایران خواندهاند.به راستی کدام اهل علم و به ویژه حقوقدانی میتواند مدعی شود که با درگذشت استاد کاتوزیان انقطاعی میان او و خیل عظیم شاگردانش رخ نموده است. آیا نشانهها و آثار نظریات حقوقی دکتر کاتوزیان در تار و پود فکر و اندیشه حقوقدانان دیروز و امروز هویدا نیست؟ با این حال، چه امری باعث تفاوت آشکار آثار دکتر کاتوزیان با دیگر استادان فرهیخته علم حقوق شده است؟ دکتر کاتوزیان در تمامی دوران فعالیتهای عالمانه خود، همواره به کسوت معلمی میبالید و عشق میورزید و از همین رو، سعی بلیغی کرد تا هر آنچه را میداند، بیاموزاند و تعدد تالیفاتش نشان میدهد که در این راه بسیار راسخ و ثابت قدم بوده است. این ثبات قدم تنها ویژگی مشی علمی دکتر کاتوزیان نبود. چه بسا اگر او ثبات قدم میداشت اما خود را روزآمد نمیکرد، چنین ثباتی به رخوت و رکود میانجامید.

رمز ماندگاری آثار دکتر کاتوزیان این است که او پشتکاری کم نظیر را با روزآمد کردن دیدگاهها و استنباطها در آمیخته و از این رهگذر، از نظریات سنتی، نتایج نوآورانه به دست آورده و ارائه کرده است. این الگوی علمی - تحقیقی تنها در عرصه علم حقوق نیست که میتواند مفید فایده باشد، بلکه در سایر علوم انسانی هم میتوان به آن تاسی ورزید و به مرتبه تولید علم نائل شد. شاید به همین دلیل باشد که خواندن آثار دکتر کاتوزیان، هم مشام سنت گرایان را مینوازد و هم مشام تجددخواهان را. با این همه، آثار استاد کاتوزیان از گزند التقاط علمی مصون مانده است. به دیگر سخن، در پس هر رای و نظری در آثار او، میتوان اصالت علمی و اتقان استدلالی را سراغ کرد و این نیز ویژگی است که شاید دست یافتن به آن در بادی امر، سهل و آسان در نظر آید اما پایبندی به آن در طول سالهای متمادی بسیار سخت و دشوار است. اینها و بسی بیش از اینهاست که میتواند عملا راهگشای نظریهپردازی و تولید علم در عرصه علوم انسانی باشد.

انتهای پیام/