فن‌آوری‌های نوین و چند ملاحظه فرهنگی

اخیرا طرح افزایش پهنای باند و افزایش سرعت اینترنت در دستور کار دولت یازدهم قرار گرفته است. لزوم بررسی ابعاد، الزامات، چالش‌ها و آسیب‌ها و نیز فرصت‌های این اقدام دولت، محور نوشتار حاضر است. البته باید گفت با تأخیر طولانی مدت در خصوص مدیریت مسائل فرهنگی روبرو هستیم که هم‌اکنون با آثار آنها در جامعه مواجهیم. فن‌آوری‌های جدید اما، هم آثار مثبت و هم آثار منفی دارند که ما نه تنها توانسته‌ایم از آثار مثبت آن به طور کامل بهره ببریم بلکه در کنترل تبعات منفی آن نیز موفق نبوده ایم. از سوی دیگر، مخالفت کردن با ورود این فن‌آوری‌های جدید نیز مشکل را حل نمی‌کند. البته می‌توان ورود و استفاده از آنها را به تاخیر انداخت. اگر توانستیم در مدتی که ورود آنها را به تأخیر انداخته‌ایم، بسیج علمی و فرهنگی برای آگاه‌سازی مردم در همه نهادهای فرهنگی کشور به راه اندازیم و همزمان شبکه ملی اطلاعات را تقویت کنیم، به طور طبیعی خواهیم توانست آسیب‌های آنها را تقلیل دهیم. در غیر این صورت باید منتظر سونامی پیامدهای منفی این پدیده باشیم. آنچه مشخص است اینکه ورود فن‌آوری‌های جدید در شرایط کنونی، نقطه عطفی در توسعه بحران‌های فرهنگی و گسترش فساد در جامعه است. البته باید در نظر داشت که این تکنولوژی‌ها صرفا یک ابزار هستند و فساد امری ذهنی است. به عبارت دیگر، فساد می‌تواند به کمک این ابزارها تقویت شود و توسعه یابد. باید برای همه مردم جامعه توضیح داد و آنها را مجاب کرد که به چه دلایلی باید این ابزارها کنترل شوند. کارشناسان از این بابت که اراده‌ای برای برنامه‌ریزی جهت آماده‌سازی کلیه دستگاه‌ها و نهادها برای آگاه‌سازی مردم در خصوص آسیب‌ها و چالش‌ها و به موازات آن راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات کشور وجود ندارد، نگران هستند.

گاهی گفته می‌شود که با ویدئو مخالفت کردیم اما بعد از آزادسازی استفاده از آن اتفاقی رخ نداد؛ همچنین ماهواره آمد و باز هم اتفاقی نیفتاد. برعکس اتفاقات  سوء، آسیب‌ها و چالش‌های جدی بسیاری روی داد. منتها چون به تدریج رخ داد و نوعی عادت در مقابل آنها شکل گرفت، می‌‌گویند اتفاقی نیفتاده است. نمونه عینی آن موضوع حجاب است. چرا بعد از حدود 35 سال، برای جمهوری اسلامی موضوع حجاب هنوز به عنوان مسئله مطرح است. در حالی که برخی از افراد نسل حاضر که دچار بدحجابی هستند دست پرورده نهادهای فرهنگی و رسانه خودمان هستند. مسائلی همچون افزایش آمار طلاق و فسادهای اخلاقی نمونه‌هایی دیگر از این دست هستند. باید در نظر داشت که بخشی از معضلاتی کنونی، ناشی از ضعف برنامه‌ریزی‌های فرهنگی خود ماست. طبیعتا نتیجه آن هم بروز ناهنجاری‌های اجتماعی و فرهنگی و تبدیل آن به پرونده‌های قضایی در دستگاه قضایی کشور است. متاسفانه هنوز یک مدل علمی رصد مسائل و تحولات فرهنگی در کشور نداریم تا بتوان بر اساس آن موارد ادعایی مسائل فرهنگی را اثبات یا ابطال کرد. مجموعه مطالعات جسته و گریخته‌ای که در خصوص ورود فن‌آوری‌های جدید از جمله تلفن همراه صورت گرفته نشان می‌دهند که این ابزار به ظاهر ساده در گسترش فساد، متزلزل کردن پایه‌های خانواده، کاهش میزان احساسات عاطفی افراد خانواده نسبت به هم، ایجاد فاصله میان نسل‌ها، کاهش ارتباطات محلی و افزایش ارتباطات راه دور نقش مستقیم دارد. البته این آسیب‌ها در همه کشورها وجود دارد و نشان دهنده این است که اگر نظارت‌های عمومی وجود نداشته باشد، به معضلات عام جوامع بشری تبدیل خواهند شد. افزایش سرعت و پهنای باند اینترنت وسوار شدن آن بر ابزارهای جدید همچون تلفن همراه و تبلت می‌تواند آسیب‌های وسیع و عمیق برای جامعه امروزی ایران داشته باشد. با توجه به اینکه در فضای مجازی امکان ایجاد هویت‌های متعدد وجود دارد فرد می‌تواند با ساختن هویت‌های کثیر، نقش‌های جدید مجازی را بازی کند. یکی از آسیب‌های این فرایند ایجاد تعارضات هویتی و چند شخصیتی برای فرد است.

یکی دیگر از تبعات منفی این امکان جدید ارتباطی، سطحی شدن افراد است. زمانی که فرد در تمام مدت شبانه‌روز به صورت آنلاین در دسترس باشد امکان دریافت و ارسال متن، عکس، فیلم، صوت و سایر محصولات مجازی را به صورت لحظه‌ای دارد. این موضوع باعث می‌شود تا هر موقع که فرد بخواهد لحظه‌ای به مسائل فکری و اندیشه‌ای بپردازد و تعمق و اندیشه کند، به علت دریافت آنی و لحظه‌ای محتواهای جدید، از تفکر و اندیشه به موضوعات اساسی، حیاتی و ضروری زندگی‌اش باز بماند. این فرایند باعث تولید و بازتولید انسان‌های سطحی و بدون پشتوانه فکری می شود. لذا انسان‌ها به تدریج از فطرت انسانی‌خود نیز فاصله می‌گیرند. یکی دیگر از معضلات حاد و جدی که با آن مواجهیم اراده جدی دشمنان برای تخریب فرهنگ ایرانی و اسلامی در قالب تهاجم فرهنگی است. این ابزارها می‌تواند همچون تیغی برّنده در دستان آنها باشد. لذا لزوم برنامه‌ریزی برای مقابله با این پدیده‌های نوین را جدی‌تر و ضروری‌تر می‌کند. امیدواریم که طرح این موضوعات در رسانه‌ها منشأ تحولی در شناخت آسیب‌ها و چالش‌ها و خطرات فن‌آوری‌های جدید شود. نباید فراموش کرد که می‌توان با طرح الزامات و پیش‌نیازهایی برای استفاده از این ابزاراها، آنها را به فرصت‌های جدیدی برای انتقال درست و صحیح فرهنگ تبدیل کرد.

باید با برگزاری نشست‌های پی‌درپی کارشناسی در سطوح دولت و شورای عالی انقلاب فرهنگی، عزم ملی برای مواجه با فن‌آوری‌های جدید ایجاد کرد. الزامات و پیش‌نیازهای مواجه با فن‌آوری‌های جدید همان موضوعاتی است که رهبرانقلاب مطرح کردند. باید سواد رسانه‌ای اقشار نوجوان، جوان و میانسال را افزایش داد و تقویت کرد. باید از احساس مسولیت خانواده‌ها در قبال فرزندان‌شان استفاده کرد. به عبارت دیگر باید از ظرفیت خانوده‌ها برای مدیریت کردن استفاده از فن‌آوری‌های جدید استفاده کرد. این موضوع کار فرهنگی رسانه‌ها، دانشگاه‌ها و نهادهای فرهنگی را می‌طلبد.

از سوی دیگر می توانیم با کمک علم و فن‌آوری بومی، شبکه ملی اطلاعات کشور را راه‌اندازی کنیم. پیش‌نیاز سوم، ایجاد جبهه تولید محتوای منسجم و هماهنگ در داخل است تا نیازهای داخلی را رصد و با کار کارشناسی برای آنها محتوای لازم را تولید کند. علاوه بر این موارد، باید مرکز رصد آثار مثبت و منفی فن‌آوری‌های جدید ایجاد شود و به صورت مستمر آثار آنها رصد شود و راه‌حل‌های لازم استخراج شود. البته نباید از فرصت‌ها و ظرفیت‌های مثبت این فن‌آوری‌های جدید غافل شد. ما می‌توانیم پیام‌های اصیل گفتمان انقلاب اسلامی را با زبان هنر در سطح کشور، منطقه و جهان منتقل کنیم. می‌توانیم همان‌طور که دشمنان به بنیان‌های فکری و اعتقادی ما هجمه می‌کنند ما نیز با بهره‌گیری از این فن‌آوری‌های جدید به زشتی‌ها و پلیدی‌های تمدن غرب حمله کنیم و دشمن را از پی بزنیم. در نهایت باید گفت که باید جهشی اساسی در مدیریت موضوعات و مسائل فرهنگی کشور صورت گیرد. تا این معضل برطرف نشود نمی‌توان در قبال مسائل جدید معضلات فرهنگی جدید اقدامی صورت داد. درست مانند سیستم ایمنی بدن انسان که اگر سالم باشد می‌تواند در مقابل بیماری‌ها، بدن را از هر آسیبی محافظت کند.

انتهای پیام/