شازده کوچولو هنوز هم اهلی می‌کند؟

به گزارش گروه "رسانه‌ها" خبرگزاری تسنیم، شازده کوچولو، نه فقط در دل کتابخوان ها بلکه در حوزه های مختلفی مانند تصویرگری و هنرهای نمایشی و هر جای دیگری که فکرش را بکنید، رد پایی از خود باقی گذاشته است. شازده کوچولو، جنبه های قابل تامل دارد ولی ناگزیریم بپذیریم که بخشی از شهرت آن به دلیل تبلیغات و دهان به دهان گشتن محتوای کتاب بوده است.

تولد سیاره ب 612

به نظرتان آنتوان دو سنت اگزوپری هیچ گاه به این فکر کرده بود که در میان آن همه کتابی که نوشته، فقط شازده کوچولو، آنقدر معروف می شود که لقب های گوناگونی مانند: پرخواننده ترین کتاب جهان بعد از انجیل و پرترجمه ترین کتاب را صاحب گردد؟

ماجرا از آن قرار است که اگزوپری یک خلبان نویسنده بود و از اشراف زادگان فرانسه (هم از طرف مادر و هم از طرف پدر). او به سبک اشراف زادگان بزرگ شد و تا پایان دوران دبیرستان، در خانه تحصیل کرد. نه اهل کافه گردی های فرانسوی ها بود و نه اهل ملاقات و رفاقت با نویسندگان. مگر یک نفر، آندره برتون. آندره شاعر بزرگ فرانسوی و رهبر جنبش سوررئالیسم بود. اگزوپری در سال های 1941 تا 1943 در آمریکا ساکن بود و شازده کوچولو را نیز در همان کشور نوشت و گفته اند کتاب را برای نخستین بار در شهر نیویورک در ششم آوریل 1943 به چاپ رساند. سه ماه پس از چاپ نخست کتاب، او به یک ماموریت هوایی بر فراز مدیترانه رفت و دیگر هیچ گاه بازنگشت. پس از وفات او، نسخه فرانسوی کتاب در 1946 در فرانسه به چاپ رسید و کم کم تب شازده کوچولو در جهان بالا گرفت.

اینجا، آنجا، همه جا، شازده کوچولو

در کنار دوستان و آشنایانتان بنشینید و از آنها بپرسید، چیزی درباره شازده کوچولو شنیده ای؟ چند درصد پاسخ منفی است؟ آمار سرانگشتی تان، مربوط به کشوری است که تیراژ کتاب هایش محدود است و می گویند مردمانش کتابخوان نیستند. باشد، پا فراتر از دایره اطرافیانتان بگذارید. یک جستجو در اینترنت ناگهان شما را با حجم زیادی از اطلاعات و خلاقیت ها درباره شازده کوچولو مواجه می کند. در سایت انگلیسی زبان شازده کوچولو، می توانید ساعت ها مشغول باشید و ببینید که چه ها نکرده اند؟! شازده کوچولو همه جا حضور دارد: در طرح انواع نوشت افزار، تقویم، کیسه، خالکوبی های متعدد تصاویر کتاب او روی دست و پا و کمر و شانه، تصاویر مجسمه او که در نقاط مختلف جهان مقابل آثار بزرگ تاریخی ایستاده، تصویر کفش، طرح لباس، شماره دوزی، گلدوزی، مجسمه سازی، بالن، نقاشی دیواری، نمای ساختمان ها و... البته تصویرگری های متعدد از شازده کوچولو و چاپ کتاب هایی در قطع ها و طراحی های گرافیکی متعدد سرآمد تمام خلاقیت هاست.

این همه ترجمه.....

بازگردیم به ایران خودمان. بعضی از کتاب ها به دلیل ترجمه های متعدد در کشورمان کاملا در دسترس می شوند. مثل همین شازده کوچولو که تاکنون این افراد دست به ترجمه آن زده اند؛ مرحوم احمد شاملو، محمد قاضی، ابوالحسن نجفی، عباس پژمان، دل آرا قهرمان، مصطفی رحماندوست، پرویز شهدی، بابک اندیشه، فریده مهدوی دامغانی، محمد مجلسی، زهرا تیرانی، رضا طاهری، حمیدرضا بلوچ، هانیه فهیمی، سمانه رضائیان، رامسس بصیر، هانیه حق نبی مطلق، شهناز مجیدی، شورا پیرزاد، مریم صبوری، جمشید بهرامیان، و... این تعداد فراوان ترجمه عجیب نیست؟

البته ماجرای کتاب همین جا تمام نمی شود. زیرا کتاب های «بازگشت شازده کوچولو» از علی فیاض، «گمشده شازده کوچولو» از محمدحسن حسینی، «وقتی شازده کوچولو از زمین برمی گردد» از حمیدرضا صفدری، و بسیاری دیگر نیز در همین باره در ایران به چاپ رسیده اند.

مسابقه داستان نویسی شازده کوچولو، کتاب صوتی شازده کوچولو با صدای احمد شاملو و نیز دل آرا قهرمان، تئاتر شازده کوچولو، اپلیکیشن شازده کوچولو، و... فقط بخشی از فعالیت اقشار مختلف برای نوعی بیان دیگر از شازده کوچولوست.

دوست داشتنی های پسرک موطلایی

شما کدام بخش از شازده کوچولو در ذهنتان باقی مانده است؟ حدسش سخت نیست، مثلا شاید گفت وگوی شازده کوچولو و روباه: «اهلی کردن یعنی چه؟... یک چیزی که پاک فراموش شده. یعنی علاقه ایجاد کردن.... اهلی ام که کردی به همدیگر احتیاج پیدا می کنیم. تو برای من در عالم بی مانند می شوی. من برای تو در عالم بی مانند می شوم.»

رضا طاهری، مترجمی است که شازده کوچولو را اخیرا در نشر نخستین از زبان عربی و پس از تطبیق آن با متن اصلی فرانسوی، ترجمه کرده. این نسخه کاملا رنگی و جذاب، ترکیبی از تصاویر دو نسخه کره ای شازده کوچولوست که در ایران با یکدیگر تلفیق شده اند. رضا طاهری نیز خاطرات زیادی با شازده کوچولو دارد، مثل شال گردن دوران دبستانش که حسی شبیه شال شازده کوچولو به او می داده است. از نظر او علت شهرت شازده کوچولو، سادگی، جهانشمولی موضوعات، بن مایه سفر و در نهایت نوستالژی است. او تبلیغات را از عوامل موثر در دیده شدن بیشتر این کتاب می داند.

دکتر عباس پژمان، نویسنده و مترجم زبان فرانسه، در انتهای ترجمه کتاب شازده کوچولوی خود، حدود 40 صفحه درباره علت اهمیت آن نوشته است. او معتقد است که فهمیدن این کتاب به مقداری تخیل و تفکر نیاز دارد و پیش از هر چیز این سوال پیش می آید که مخاطب شازده کوچولو کیست؟ بچه ها یا بزرگسالان؟ و در هیچ کدام نباید شک کرد. زیرا این کتاب را بچه ها می خوانند و برخی از جنبه های کتاب فقط متعلق به بزرگسالان است، مانند طنزهای کلامی و موقعیت و نیز غمی که در کتاب جاری است. پس در تعیین مخاطب کتاب محدودیتی نداریم.

کتابی از جنس سوررئالیسم

فهمیدن زوایای متعدد شازده کوچولو به مقدماتی نیازمند است. دکتر عباس پژمان معتقد است که خوانندگان شازده کوچولو باید برای فهم بهتر کتاب، با اصول و مفاهیم سوررئالیسم آشنا باشند. او در توضیح تاریخچه ای مختصر از سوررئالیسم می گوید: این جنبش بسیار افراطی، عکس العمل نسل باقی مانده از جنگ جهانی اول بود به اومانیسم غربی و نیز حاکمیت چند قرنی عقل که منجر به مرگ افراد متعدد شده بود. به همین جهت سوررئالیست ها شدیدا شیفته دیوانگی و طرد هر نوع عقل گرایی بودند. آنها به امور شگفت و رازآلود علاقه داشتند و فقط واقعیت هایی را می پذیرفتند که در زمان از میان رفتن مرز بین خودآگاه و ناخودآگاه ایجاد می شد. پس دنیای سوررئالیست ها، دنیای دیوانگی و دنیای کودکان و دنیای نیمه هوشیاری مستی و حتی بیماری های سخت و دنیای خواب و... است. علاوه بر این، سوررئالیست ها از شرح و توصیف پرهیز و به جای آن از تصاویر کلامی یا بصری استفاده می کنند.

عباس پژمان معتقد است که تمام این ویژگی ها در شازده کوچولو به وفور دیده می شود. اگزوپری نیز کتاب را در بحبوحه جنگ جهانی دوم نوشت. مکان ملاقات او با شازده کوچولو و خرابی هواپیمایش واقعیت دارد. اما کل کتاب، به واقعیت هایی از سنخ سوررئالیسم ها شباهت بیشتری دارد تا واقعیت های رایج در دیگر رمان ها و داستان ها.

البته رضا طاهری، ویژگی کتاب را صرفا در سوررئالیسم بودن آن نمی داند. او معتقد است که شازده کوچولو جنبه سمبلیک و اسطوره ای نیز دارد. از نظر او سفر به هفت سیاره موجب مواجه شدن با کهن الگوها و رشد شخصی می شود. از طرفی سفر به آسمان، رازگونه بودن، بازگشت به جایی که جسممان را نمی توانیم ببریم و... همگی با رویاهای کهن آدمی مرتبط است.

یادمان باشد...

شازده کوچولو یک زمانی نوشته شد و خیلی شهرت یافت. شاید در آینده ای نه چندان دور کتابی دیگر جایگزین این همه شهرت شود. شاید در گذشته ها کتاب هایی برای مردم زمانشان شهرت شازده کوچولویی دیگر را داشته اند. نکته اینجاست که گاهی اوقات بعضی از آثار شهرت می یابند و چون همه درباره آن حرف می زنند، دیگران هم سراغش می روند و کم کم آمار فروش و تولیدات متعدد از آن افزایش می یاید. مساله دیگر این که بعضی از مردم حتی کتابخوان ها، علاقه خاصی به همین پرخواننده ترین کتاب دنیا ندارند! به همین سادگی. شازده کوچولو زیبایی های خاص خودش را دارد ولی داستان عمیق حداقل در ادبیات فارسی کم نداریم. نوشتم حداقل، تا از انگ ملیت گرایی و قبول نکردن کارهای قوی دیگران، دور بمانم. گاهی لازم است از جوهای پیرامون کتاب ها یا فیلم ها دور بمانیم و دوباره نگاه کنیم. این گونه نو می مانیم.

منبع: جام جم

انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.