چالش‌های داخلی و خارجی تشکیل ائتلاف ضد داعش

برخلاف آنچه که آمریکا وانمود می‌کند تحرکات این کشور برای تشکیل ائتلاف بین المللی علیه داعش با موانع و چالش‌های اساسی در داخل  و خارج از این کشور و حتی از سوی موتلفین روبرو است که این چشم انداز دور جدید ائتلاف به اصطلاح ضد تروریسم را در هاله‌ای از ابهام قرار می دهد. در زیر به برخی از چالش‌های داخلی و خارجی اشاره می‌شود.
موانع و چالش های داخلی آمریکا
یکی از این موانع مهم سنخیت نداشتن ابزار و هدف اعلام آمریکاست. به عبارت دیگر تجربه سال های گذشته بخصوص تجارب جنگ های عراق و افغانستان  و همچنین حملات هوایی آمریکا به پاکستان و یمن نشان داده است که مبارزه با تروریسم و مظاهر عینی آن شامل القاعده  در گذشته و یا داعش فعلی از طریق شیوه های سخت افزاری امکان پذیر نیست و اجرای این شیوه تنها به تکثیر قارچ گونه گروههای افراطی می انجامد.

هرچند اوباما قبل از احراز پست ریاست جمهوری از شیوه های سخت افزاری دولت بوش و جمهوریخواهان به شدت انتقاد می کرد و بر بکارگیری شیوه های نرم افزاری تاکید می کرد اما بعد از 6 سال اکنون گام در همان مسیر جمهوریخواهان گذاشته است و شیوه سخت افزاری را بر نرم افزاری ترجیح داده و تنها ابتکاری که به خرج داده این است که هزینه جنگ جدید از جیب اعراب پرداخت شود.

بنا براین توسل  صرف به شیوه و ابزار شکست خورده  سخت افزاری (حملات نظامی )به جای شیوه های نرم افزاری در مبارزه با تروریسم از جمله ایرادهای اساسی به رویکرد جدید دولت اوباماست که در عین حال از امکان شکست این رویکرد خبر می دهد .

البته در عین برخی مشابهت بین رویکرد دولت اوباما با جمهوریخواهان برخی تفاوت ها هم قابل ملاحظه است. از جمله اینکه هر چند جان آلن فرمانده سابق نیروهای امریکایی در افغانستان و عراق به عنوان هماهنگ کننده ائتلاف بین المللی علیه داعش منصوب شد اما تفاوتی که بین ماموریت قبلی جان آلن در افغانستان و ماموریت کنونی وی در چارچوب ائتلاف موسوم به ضد داعش وجود دارد این است که وی در افغانستان زیر حیطه پنتاگون انجام وظیفه می کرد اما در چارچوب ماموریت جدید قرار است زیر نظر وزارت امورخارجه انجام وظیفه کند  و به همین  خبر انتصاب وی به این ماوریت از سوی وزارت امور خارجه اعلام شد .

از دیگر موانع داخلی بحث های جدی حقوقی است که در خصوص کسب کردن یا نکردن مجوز از کنگره وجود دارد که به نوعی از برداشت های  موجود در خصوص ارتباط داشتن یا نداشتن میان داعش و القاعده ناشی می شود .در حالیکه خیلی‌ها کسب مجوز از کنگره را پیش ازحمله به داعش ضروری می دانند (بخصوص آنکه اوباما سال گذشته لغو اجازه اقدام نظامی 2001 شد) اما مقامات دولت اوباما چنین دیدگاهی را رد می کنند.

در این راستا جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید اعلام کرد رئیس جمهور به تائید کنگره برای گسترش حملات علیه داعش در عراق و احتمالا در سوریه نیاز ندارد چون بعد از حملات تروریستی 11 سپتامبر کنگره اجازه اقدام نظامی علیه القاعده را صادر کرد.

جان کری وزیر امور خارجه نیز با ارائه دیدگاهی مشابه  به شبکه سی ان ان گفت :" از مجوز کنگره برای جنگ علیه القاعده می توان برای نبرد علیه داعش استفاده کرد."وی حتی کسانی که هدف تحرکات جاری امریکا را تشکیل ائتلاف علیه داعش می دانند به باد انتقاد گرفت و گفت : " به نظر من این عبارت غلط است. کاری که ما می کنیم عملیات بسیار مهم علیه تروریسم است و این عملیات تا مدتی ادامه خواهد داشت. اگر کسی می خواهد نام آن را جنگ با داعش بنامد صاحب اختیار است اما واقعیت این است این عملیاتی گسترده علیه تروریسم است که قسمتهای مختلفی دارد. یکی از بخشهای این عملیات و برنامه گسترده علیه تروریسم این است که نیاز به گرفتن مجوز از کنگره نیست".  از این دید داعش و القاعده قبلا به هم وابسته بودند و اگر چه اوایل سال جاری بر سر اختلافاتی از هم جدا شدند  اما با اینحال کماکان ارتباط هایی بین آنها وجود دارد .
موانع و چالش های خارجی
در این بخش دستکم دو چالش قابل شناسایی است .نخست طرد دولت هایی است که انگیزه جدی برای مبارزه با تروریسم دارند و از تجربه بالایی نیز در این زمینه برخوردارند و دوم جذب دولت هایی است که نقش اساسی در ظهور داعش  و استفاده ابزاری از آن داشتند و در حال حاضر نیز از مبارزه با داعش در پی استفاده های  خاص خود از ائتلاف ضد داعش هستند .
سیاست یک بام و دو هوا در برابر قربانیان داعش
طبعا کشورهایی که قربانی داعش شده اند انگیزه بیشتری برای مقابله با آن دارند. تاکنون هیچ دولتی به اندازه دولت عراق و دولت سوریه قربانی داعش نشده اند ودر این میان  اگر چه  ایران تاکنون  توانسته خود را از حملات داعش دور نگه دارد اما از آنجا که با هر دو قربانی داعش یعنی عراق و سوریه اتحاد طبیعی دارد لذا به اندازه این دو کشور برای مقابله با خطر داعش انگیزه دارد .با اینحال از بین این سه کشور عراق رسما به ائتلاف دعوت شد در مقابل سوریه به کلی از آن طرد شد و ایران نیز بدون حضور سوریه حاضر به شرکت نشد . نکته قابل تامل دیگر در این زمینه این است که آمریکا بعد از اینکه با نقدهای وارده از سوی ایران به آنچه که مبارزه با داعش خوانده می شود مواجه شد و به این واقعیت پی برد که ایران به ائتلاف مورد درخواست این کشور نخواهد پیوست آن را وارونه جلوه داده و برای حفظ اعتبار و حیثیت خود در تبلیغات چنین القاء کردند که ایران را به اصطلاح به ائتلاف جدید راه نخواهند داد .
یارگیری از بانیان داعش و استفاده کنندگان ابزاری از آن
در واقع هسته اولیه ائتلاف به اصطلاح ضد داعش را کسانی تشکیل می دهند که در خط مقدم ائتلاف موسوم به دوستان سوریه برای براندازی نظام سیاسی سوریه قرار داشتندبه انحاء مختلف در شکل گیری داعش نقش داشتند.

روند شکل گیری داعش با یک نوع تقسیم کار حساب شده بین طرف های غربی و عربی همراه بود که بر اساس آن کشورهای غربی از حضور افراد و گرایش های افراطی در کشورهای خود رهایی می یافتند (چرا که این افراد طبق یک برنامه به سوریه ترانزیت می شدند)و کشورهای عربی طرفدار جدی طرح  براندازی نظام سوریه مانند عربستان و قطر نیز از ظرفیت این افراد در پیشبرد طرح خود منتفع می شدند .

اما از زمانی که طرح براندازی در سوریه شکست خورد و داعشی ها به سمت مناطق سنی نشین عراق و سپس از آنجا به مناطق کردنشین سرازیر شدند و از همه مهمتر داعش با اعلام خلافت اسلامی در مناطق متصرف شده عراق و سوریه خود را به رقیب جدی عربستان در میان اهل سنت تبدیل کرد و در عین حال با پیشروی به سمت بغداد و اربیل  منافع شرکت های غربی را در معرض خطر جدی قرار دادند،بتدریج صدای مخالفت با داعش از سوی هر دو طیف غربی و عربی بانیان سابق داعش شنیده شد .

در حال حاضر هم برخی از بانیان  داعش  مانند ترکیه رغبت چندانی برای مقابله با آن از خود نشان نمی دهند و هر چند در توجیه آن به گروگان های اتباع خود متوسل می شوند که در موصل به بازداشت داعش در آمدند اما به باور برخی از ناظران امکان دارد همین مسئله نیز بخشی از جنگ  زرگری میان دولت ترکیه و داعش باشد .در این راستا این احتمال نیز داده می شود که ترکیه در دور جدید مبارزه با داعش نقش ترانزیت معکوس را بازی کند ودر راستای نیاز ناتو برای ایجاد چالش برای روسیه  امکان  جابجایی داعشی ها را از عراق و سوریه به سمت مناطق و کشورهای همجوار روسیه فراهم کنند.

اما در میان دیگر بازیگرانی که به نوعی تمایل خود را برای پیوستن به ائتلاف آمریکا نشان داده اند بازنوعی از فریبکاری دیده می شود.به عبارت روشنتر خیلی از این کشورها در تلاشند مخالفان خود را در همتراز داعش و القاعده تلقی کنند و از پوشش ائتلاف برای سرکوب آنها استفاده کنند.در این راستا رژیم صهیونیستی در تلاش است از حماس؛ مصر از اخون المسلمین، عربستان از حوثی ها داعش های مصنوعی بسازند و به سرکوب آنها بپردازند. در بین جناح غربی ائتلاف به اصطلاح ضد داعش نیز ابعاد دیگری از استفاده های ابزاری دیده می شود و آن به سهم خواهی های برمی گردد که بیشتر در ابعاد اقتصادی ائتلاف نهفته است بخصوص آنکه برخی شواهد نشان می دهد که یک طرح جامع اقتصادی نیز به موازات طرح های سیاسی و امنیتی ائتلاف ضد داعش دنبال می شود و در کنفرانس اخیر منامه بر اجرای طرح مارشال عربی تاکید شد که اجرای آن می تواند نفس تازه ای به کالبد اقتصادهای رکود زده غربی بدمد.
نتیجه گیری
از آنچه که گفته شد مشخص می‌شود که آمریکا برخلاف مواضع اعلامی خود که می‌کوشد استقبال از ائتلاف مورد درخواست این کشور را بسیار گرم و اجماع گونه جلوه دهد اما در عمل موانع و چالش‌های جدی بر سر تشکیل این ائتلاف وجود دارد که بخشی از آن به داخل آمریکا بر می‌گردد اما بخش دیگری آن از اهداف اعلام نشده اعضای ائتلاف ناشی می‌شود که  این هم از رقابت‌های نهفته بین اعضای ائتلاف و هم از طرح های آنها برای بهره برداری از ائتلاف در جهت مقاصد خاص خود بخصوص علیه مخالفان پرده برمی‌دارد و این نشان می دهد که ائتلاف جاری به جای کمک به ثبات و امنیت در منطقه تشدید بی‌ثباتی و ناامنی را به همراه خواهد داشت.

انتهای پیام/ر