۵ گرفتاری بزرگ تولید و جای خالی سیاست‌های حمایتی
خبرگزاری تسنیم: استاد دانشگاه نرخ سودبانکی، فضای بد کسب‌وکار، رانت وفساد، فقدان امنیت اقتصادی و بوروکراسی اداری را ۵گرفتاری بزرگ تولید اعلام کرد وگفت:دولت در یک سال گذشته برای رفع این مشکلات برنامه نداشته و لایحه خروج از رکود هم به آنها نپرداخته است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، همگان به‌ویژه کارشناسان حوزه اقتصادی معتقدند که حمایت و تقویت تولید ملی نه‌تنها دارای کارکردهای اقتصادی است بلکه در حوزه اقتدار ملی از جمله بایدها و الزامات اساسی است. این در حالی است که یکی از وعده‌های دولت تدبیر و امید، بهبود فضای کسب و کار و تقویت تولید ملی بوده است. دکتر وحید شقاقی شهری، استاد دانشگاه، معتقد است که نرخ بهره بانکی، عدم شفافیت، عدم امنیت اقتصادی، بوروکراسی طویل اداری و ... از جمله موانع تولید در ایران است و دولت یازدهم از آغاز کار خود، اقدام مؤثر و قابل توجهی در زمینه رفع این موانع صورت نداده است. در ادامه مشروح گفت‌وگوی تسنیم با این استاد دانشگاه را بخوانید.
تسنیم: آقای دکتر، می‌خواستم درمورد آسیب شناسی بخش تولید با شما صحبتی داشته باشم. دولت مدعی است که درحال حمایت از بخش تولید است، به‌عنوان سؤال اول می‌خواستم بپرسم که اساساً مشکلات تولید در حال حاضر چیست.
شقاقی: تولید در ایران با مشکلات متنوعی روبه‌رو است. اولین مشکل پیش روی تولید، تسهیلات بانکی و نرخ بهره بانکی است. به‌طور کلی هزینه تولید در ایران بالاست و نسبت به منطقه در رتبه بسیار بالاتری قرار دارد. در کشور ما هزینه تولید یک کالا نسبت به کشورهای اطراف و نسبت به دنیا بسیار بالا است و در خصوص کالایی هم اگر از مزیت نسبی برخوردار باشیم قیمت آن کالا گران تمام می‌شود و لذا تولیدکننده فرصت رقابت را از دست می‌دهد.
تسنیم: دلیل این بالا بودن هزینه تولید چیست؟
شقاقی: اصل اینکه چرا هزینه تولید در کشور ما بالا است به بالا بودن نرخ سود بانکی برمی‌گردد، به‌طور مثال در کشور ما، اگر بخش کشاورزی بخواهد از سیستم بانکی تسهیلات دریافت کند، سیستم بانکی تسهیلات با بهره 15 درصد به بخش کشاورزی اعطا می‌کند. بهره 15 درصد در مقایسه با منطقه و برخی از کشورها فاصله زیادی دارد، به طور مثال در کشورهایی مثل چین نرخ بهره بانکی برای بخش کشاورزی بین 0.5 تا 1 درصد است. لذا یکی از اصلی‌ترین علل بالابودن هزینه تولید در ایران نرخ بالای بهره بانکی است.
بحث دوم فضای کسب و کار است. تولید کننده ایرانی از وقتی که پا به عرصه تولید می‌گذارد، در قدم اول باید به‌سراغ اخذ مجوز برود. بین شاخص های‌فضای کسب و کار، در اخذ صدور مجوز، رتبه ایران بین 180 کشور، 168 است. به‌طور کلی تولید کننده ایرانی علاوه بر تمامی هزینه‌ها، باید یک مالیات تحت عنوان "مالیات زمان" هم پرداخت کند. این نوع از مالیات در محاسبات کسی دیده نمی‌شود. تولید کننده قرار است با صرف یک هزینه‌ای در بخشی سرمایه گذاری کند ولی انواع مالیات‌های غیرمحاسباتی مانند مالیات زمان، مالیات بوروکراسی و طولانی بودن صدور مجوز و ... هزینه تولید را افزایش می‌دهد لذا تولیدکننده را با مشکل روبه‌رو می‌کند.
زمان صرف‌شده در بخشها و فرایندهای قبل و حین تولید به‌قدری است که انگیزه تولید را کاهش می‌دهد. هر شخصی که بخواهد در بخشی ورود کند زمانی از او صرف می‌شود که این زمان نسبت به متوسط دنیا خیلی بالاتر است. به‌عبارتی دیگر بوروکراسی‌های موجود در ایران در قبل و حین فرایند تولید که از آن تحت عنوان فضای کسب و کار یاد می‌شود بسیار محیط کسب و کار را نامناسب و نامساعد کرد، این موضوع ریسک تولید را افزایش داده است.
تسنیم: رتبه ایران بین شاخص های کسب و کار در جهان چند است؟
شقاقی: آمارها نشان می‌دهد که ایران بین کشورهای جهان در شاخص‌های کسب و کار، در رتبه 150 قرار دارد، رتبه کشورهایی مانند امارات و قطر از رتبه ما بسیار پایین‌تر است، زیرا آنان توانسته‌اند در کشورشان سهولت کسب و کار را ایجاد کنند ولی متأسفانه ما نتوانسته‌ایم. شما وقتی برای کسب مجوز به کشورهایی چون امارات و قطر می‌روید مدعی هستند که در نصف روز مجوز کسب و کار به شما داده می‌شود در حالی که در کشور ما اگر سراغ یک دولت و مسئول بروید و بگویید: "من می‌خواهم یک بنگاه یا کارخانه راه‌اندازی کنم" و میزان زمان مورد نیاز تا اخذ مجوز را بپرسید، هیچ میزان زمانی را در ذهن خود ندارد که به شما بگوید، پس می‌توان گفت دومین بحث نامناسب، فضای کسب و کار است.
سومین بحث رانت و فساد است؛ رانت و فساد آن روی سکه عدم شفافیت اطلاعات و انحصار است. وقتی ما پا به بنگاهی می‌گذاریم که در آن تولیدات انحصاری و گروهی است، این مسئله رقابت را از بین می‌برد و لذا بخش خصوصی دیگر میلی برای رقابت ندارد.
تسنیم: آیا در کشور ما چنین عزمی برای از بین بردن انحصار و رانت وجود دارد؟
شقاقی: در کشور ما هیچ سیستمی برای انحصارزدایی، ایجاد شفافیت اطلاعات، حذف ریشه‌های فساد و رانت زدایی وجود ندارد. این عدم شفافیت و رانت برای تولیدکننده هزینه‌آور است. در این بحث نیز تولید کننده باید یک هزینه‌ای را در تولید صرف کند یعنی زمانی که یک بنگاه می‌خواهد پا به عرصه تولید بگذارد با بنگاه‌های محدودی که انحصار و رانت دارند مواجه می‌شود، لذا مجبور می‌شود برای حیات کار خود هزینه‌های غیررسمی از جمله رشوه صرف کند. اگر این هزینه پرداخت نشود، تولید او با مشکل روبه‌رو خواهد شد، در این صورت هزینه تولید آن بنگاه افزایش می‌یابد.
بحث چهارم عدم امنیت اقتصادی است. ذهنیت تولید کننده آن است که دولت‌ها در ایران در زمینه مقررات و قوانین ثبات ندارند. آیا در کشور ما مسئولی پیدا می‌شود که آیین‌نامه‌ها را تا 10 سال ثابت نگه‌دارد. کسی ضمانت ثبات را به تولید کننده نمی‌تواند بدهد. پس تولید کننده با ریسک بالا مواجه می‌شود و ریسک بالا نیز هزینه را افزایش می‌دهد. در فضای ناامن اقتصادی هزینه تولید به‌شدت افزایش می‌یابد.
بحث پنجم نظام اداری است. نظام اداری از چند سازمان، گروه مدیر، کارمند و کارشناس متشکل شده است. در نظام اداری ما کسی حاضر نیست خودش را درگیر مبادله بخش خصوصی کند. به‌عبارتی دیگر زمانی که بخش خصوصی ایده و یا فعالیت تولیدی دارد و آن را به نظام اداری برای اخذ مجوز و ... عرضه می‌کند طرف حسابش یک کارمند و یا یک مدیر است که هیچ منفعتی در آن فعالیت ندارد لذا برای او به‌صرفه نیست که چندان در تسریع کار من تلاش و پیگیری نماید. لذا بخش خصوصی نه‌تنها تشویق نمی‌شود بلکه هزینه و ریسک فعالیتش بالا می‌رود. به‌طور کلی مباحثی که گفتم سبب افزایش هزینه تولید در ایران می‌شود.
تسنیم: در حل مشکلاتی که گفتید دولت کجای ماجرا است؟
شقاقی: همه بحثهایی که ذکر کردم یک طرف آن دولت است، یعنی دولت باید در این عرصه‌ها برنامه ریزی کند. اگر به‌دنبال ساماندهی تولید هستیم، دولت باید بسترها را فراهم کند تا بخش خصوصی در یک فضای عادلانه و رقابتی و کم‌هزینه بتواند تولید کند.
تسنیم: از آغاز به کار دولت یازدهم آیا دولت توانسته در این عرصه‌ها برنامه ریزی کند و اقدامات مؤثری انجام دهد، به بیان دیگر آیا دولت یازدهم توانسته بسترها را برای تقویت تولید آماده کند؟
شقاقی: اقدام جدی دولت، ارائه لایحه خروج غیرتورمی از رکود به مجلس است. این لایحه کارایی لازم را ندارد و نمی‌تواند مشکلات بخش تولید را حل کند، زیرا این لایحه جامع نیست و نمی‌تواند انتظاراتی را که برای شما گفتم محقق کند. من لایحه خروج از رکود را مطالعه کردم. این لایحه سردرگم است و انتظاراتی را که ذکر کردم نمی‌تواند برآورده کند یعنی لایحه‌ای که دولت داده است از یک زاویه به مسئله نگاه می‌کند و ما با این لایحه نمی‌توانیم تولید را رونق دهیم، زیرا این لایحه ضعف اساسی دارد. به‌طور کلی در یک سال اخیر نیز دولت هیچ تلاش قابل توجهی را برای پایین آوردن هزینه تولید صورت نداده و اصلاً وارد این حوزه نشده است.
تسنیم: نتوانسته یا نخواسته وارد شود؟
شقاقی: متأسفانه در کشور ما دولت‌ها یک خصلت بدی دارند و آن هم این است که همه دولت‌هایی که بر سر کار آمده‌اند به‌عکس کشورهای دیگر بدون برنامه وارد عرصه اجرایی کشور می‌شوند. در حالی که در کشورهای دیگر قبل از به دست گرفتن عنان اجرایی کشور، دولت‌ها برنامه ارائه می‌کنند و با برنامه پیش می‌روند.
انتهای پیام/*
