چه مسائلی در گفتگوهای ایران و آژانس مطرح می‌شوند؟
خبرگزاری تسنیم: از سه گامی که تاکنون مورد توافق ایران و آژانس قرار گرفته‌اند تنها دو مورد از گام سوم باقی مانده که در زمان حضور نماینگان آژانس در روزهای اخیر در تهران به آنها پرداخته شده و همچنین احتمالا موضوعات گام چهارم و آتی مورد بحث قرار می‌گیرند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم، ایران در راستای سیاست جدیدی که 11 ماه پیش برای حل برنامه هسته ای اتخاذ کرد، توافقی را در 11 نوامبر 2013 (20 آبان 1392) با آژانس (به نام «چارچوب همکاری») به عمل آورد که بر اساس آن، طرفین موافقت کردند «به صورت گام به گام»، «کلیه مسائل باقیمانده گذشته و حال برنامه هسته ای ایران» را بررسی و حل و فصل نمایند. در همین راستا، تا کنون سه گام یا مرحله زیر طراحی شده است:
مرحله اول: 6 اقدام که به عنوان ضمیمه توافق اصلی مقرر شد و برای اجرای آن مدت 3 ماه زمان تعیین گردید.
در این زمینه، بعد از سفر یوکیو آمانو مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و گفت‌وگوهای انجام شده با علی اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان در تاریخ 20 آبان ماه 1392 (11 نوامبر 2013) توافق شد که ایران شش اقدام عملی زیر را انجام دهد:
- ارائه اطلاعات مربوطه و دسترسی مدیریت‌شده مورد توافق دوجانبه به معدن «گچین» بندرعباس
- ارائه اطلاعات مربوطه و دسترسی مدیریت‌شده مورد توافق دوجانبه به کارخانه تولید آب سنگین اراک
- ارائه اطلاعات در مورد تمام رآکتورهای تحقیقاتی جدید
- ارائه اطلاعات مربوط به شناسایی 16 سایت مد نظر جهت ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای
- شفاف‌سازی در مورد بیانیه ایران در رابطه با تاسیسات غنی‌سازی جدید
- شفاف‌سازی بیشتر در مورد بیانیه ایران در رابطه با غنی‌سازی لیزری.
مرحله دوم: 7 اقدام که در بهمن 1392 تعیین و مهلتی سه ماهه برای اجرای آن پیش بینی شد.
در این خصوص، ایران و آژانس در طی دو روز مذاکره در 19 و 20 بهمن ماه 1392 در خصوص 7 اقدام عملی که توسط ایران تا 25 اردیبهشت ماه 1393 اجرا شود، توافق کردند. این موارد به شرح زیر است.
- ارایه اطلاعات مورد توافق طرفین و دسترسی مدیریت شده مرتبط با معدن ساغند یزد.
- ارایه اطلاعات مورد توافق طرفین و دسترسی مدیریت شده مرتبط با کارخانه تغلیظ اردکان.
- تحویل پرسشنامه اطلاعات طراحی (DIQ) بروز شده راکتور IR-40 (اراک).
- اتخاذ اقدام در جهت به نتیجه رساندن رهیافت پادمان برای راکتور IR-40 (اراک).
- ارایه اطلاعات مورد توافق طرفین و تنظیم بازدید فنی از مرکز لیزر لشکرآباد.
- ارایه اطلاعات مواد چشمه که هنوز به ترکیب و خلوص لازم برای ساخت سوخت و یا غنی سازی نرسیده‌است، شامل واردات چنین موادی به ایران و استخراج اورانیوم از فسفات توسط ایران.
- ارایه اطلاعات و توضیحات به آژانس به منظور ارزیابی اظهاریه ایران در مورد نیاز یا کاربرد توسعه EBW (نسل جدید چاشنی‌های ایمن)
مرحله سوم: 5 اقدام که در تاریخ 30 اردیبهشت 1393 تعیین و برای آن نیز مهلتی سه ماهه (تا تاریخ 3 شهریور 93) تعیین گردید.
در توافق مربوط به این مرحله، طرفین بر اجرای 5 اقدام تاکید کردند. در میان 5 موضوع گام سوم، موارد زیر حل شده است:
- دسترسی مدیریت شده به کارگاه‌های تولید، مونتاژ و انبار روتورهای سانتریفیوژ
- نهایی کردن رهیافت پادمان راکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی اراک
- بازدید فنی از یکی از مراکز تحقیق و توسعه سانتریفیوژها
اما دو موضوعی که هنوز اقدامات طرفین در خصوص آن به اتمام نرسیده، عبارتند از:
- بررسی ادعاهای مربوط به مدل سازی و محاسبات نوترونی
- تبادل اطلاعات در خصوص ادعاهای مربوط به آغازگرهای انفجاری بزرگ و ادعاها درباره انفجار قوی مربوطه در ایران.
دو موضوع فوق، موضوعاتی هستند که هر دو به عنوان بخشی از اتهامات غرب با عنوان «ابعاد احتمالی نظامی» مطرح شده‌اند.
پیشرفت همکاری‌ها در مورد مسائل باقیمانده مرحله سوم
علت تاخیر در اجرای این دو اقدام، هم جنبه فنی و هم سیاسی دارد. به لحاظ فنی، پیچیده بودن ماهیت این دو موضوع مستلزم صرف زمانی فراتر از سه ماهه مقرر شده در گذشته است. ایران بر این نکته تاکید کرده که به لحاظ فنی، حل این موضوع مستلزم تبادل نظر، همفکری و ارائه اطلاعات به بخش پادمانی آژانس است و ایران اطلاعات اولیه را دو روز بعد از خاتمه مهلت تعیین شده، به آژانس تقدیم کرده است. بنابراین، در حسن نیت ایران و تلاش برای حل این مسائل نیز هیچ گونه ابهام و تردیدی وجود ندارد.
اما به لحاظ سیاسی، آژانس هنگامی اجرای این 5 اقدام را از ایران خواست که هنوز در مورد یکی از مسائل مربوط به گام قبلی یعنی چاشنی‌های انفجاری، نتایج ارزیابی‌های نهایی خود را اعلام نکرده بود. بلکه طرز رفتار آژانس به گونه‌ای بود که بوی «لاینحل ماندن» این موضوع به مشام می‌رسید. به همین دلیل، ایران در واکنش به این اقدام آژانس که خلاف توافق و برخلاف اعلام رضایت شفاهی در نشست‌های مشترک در تهران بود، همکارهای خود را به حالت تعلیق درآورد و حتی همه 5 اقدام را متوقف نمود. بعد از آمدن مدیرکل آژانس به تهران و وعده‌ای که برای مختومه کردن آن مسئله داد، رضایت ایران برای ادامه همکاری‌ها جلب شد. بدین ترتیب، ایران اولویت را بر 3 مسئله‌ای که چندان پیچیده نبودند قرار داد و 2 مورد فنی به انتهای مهلت باقیمانده رسید و نهایتاً ایران اطلاعات اولیه را دو روز بعد از این مهلت به آژانس ارائه کرد. آژانس نیز به نشانه حسن نیت، چند روز منتظر ماند تا ایران این اقدامات را ارائه کند و نهایتاً بعد از 10 روز، گزارش خود در مورد نتایج همکاری‌های فاز سوم را اعلام کرد. آمانو حتی در گزارش فصلی خود که 5 سپتامبر منتشر شد، بیشتر بر همکاری‌های انجام شده تمرکز کرد و 2 مورد باقیمانده را با ادبیاتی لطیف بیان داشت. هنگامی که منابع غربی تلاش کردند تا اقدامات باقیمانده را بزرگنمایی کنند و ایران را قاصر از ایفای تعهد در زمان مقرر نمایند، نماینده ایران در آژانس تذکر داد که بخشی از علل این تاخیر، به رفتار آژانس مربوط بوده است.
در هر حال، آمانو در گزارش خود تاکید کرده بود که ایران برگزاری جلسه‌ای برای تکمیل اطلاعات اولیه ارائه شده و جمع‌بندی این موضوع را درخواست کرده است. این جلسه نهایتاً در تهران و برای روز سه‌شنبه جاری هماهنگ شد.
جمع بندی
ایران تا کنون طی همکاری‌هایی که در مدت 10 ماهه بعد از این توافق داشته است، تمامی تلاش‌های خود را برای عمل به تعهداتی که به صورت داوطلبانه و بر مبنای حسن نیت و اعتمادسازی و با هدف حل ابهامات مورد ادعای منابع غربی در زمینه ماهیت برنامه هسته‌ای کشورمان پذیرفته را به عمل آورده است. در این زمینه، آژانس طی سه گزارش فصلی مجزا، عمل به این تعهدات را تایید کرده است.
تنها مسئله‌ای که در این زمینه وجود دارد، باقی ماندن 2 مورد از 5 مورد گام سوم است که حضور تیم فنی آژانس طی دیروز و امروز در سازمان انرژی اتمی نیز به همین موضوع مربوط می‌شود. در واقع، ایران طی حدود 10 ماهه گذشته 16 مورد از 18 مورد در دستورکار مشترک را حل و فصل کرده است.
بنابراین، طرفین در نشست حاضر در تهران با حضور معاون مدیرکل آژانس، دو معاون رئیس سازمان انرژی اتمی، تلاش دارند تا با بحث و تبادل نظر و همچنین بررسی اطلاعات ایران، به جمع بندی فنی در مورد ماهیت اقدامات ادعایی و پاسخ‌های ایران به آنها دست یابند. نتایج این بررسیها در گزارش بعدی آژانس منعکس خواهد شد. به نظر می‌رسد که در این نشست، همه بررسی‌های لازم صورت خواهد گرفت و احتمال نیاز به تشکیل جلسه بعدی برای این کار بسیار اندک خواهد بود. وجود فشارهای سیاسی بر طرفین برای خارج کردن این کار از دستورکار و همچنین اینکه باقی ماندن این موضوعات سبب تاخیر در تعیین و جمع بندی فاز چهارم همکاری‌های دوجانبه می‌شود، و همچنین تاثیر این موضوعات بر مذاکرات ایران و گروه 1+5، از جمله دلایل ترجیح طرفین برای اکتفای بررسیها در همین نشست می‌باشد.
در عین حال، طرفین در خلال این نشست، احتمالاً در مورد اقداماتی که قرار است در فاز چهارم همکاری‌ها نیز در دستورکار اقدام مشترک برای حل همه مسائل باقیمانده قرار گیرد، به تفاهم خواهند رسید.
انتهای پیام/.