کالبد شکافی از مدیریت ناکارآمد مصرف آب در آذربایجان غربی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از ارومیه، ایران کشور پر آبی نیست و اینکه آذربایجان غربی دومین استان پر آب کشور معرفی شده هر دو موضوعی هستند که نکات بسیار قابل توجهی را در بطن خود دارند.

ایران از دو سو با دریاها و اقیانوس های بزرگی مجاور است اما آیا این مجاورت بدین معنی است که لزوماً بارش های آسمانی در این کشور نیز زیاد می تواند باشد.

قطعاً جواب منفی است چراکه بدلیل کافی نبودن نزولات آسمانی در فلات ایران، حداقل دو کویر بسیار بزرگ در مرکز کشور وجود دارد و باید به آن سرزمین های متعددی در استان های مختلف را افزود که میانگین بارش های جوی در آن بسیار اندک است.

بحران آب در اصفهان و خشک شدن زاینده رود که دامنه آن هر سال تبعات بیشتری را در زندگی مردم این استان ایجاد می کند گواه این مدعاست که حتی در میان محاسبه گرترین شهروندان این کشور، موضوع مدیریت منابع آبی مورد بی توجهی واقع شده است.

تضادها و موازی کاری ها در مدیریت منابع آبی

اما نکته تامل برانگیزتر دیگر آنجائی است که از آذربایجان غربی به عنوان دومین استان پر آب کشور یاد می شود در حالیکه این استان در سه دهه اخیر حداقل 27 میلیارد متر مکعب از منابع آبی خود را در نتیجه بحران خشکیدگی دریاچه ارومیه به طرق مختلف از دست داده و سفره های آب زیرزمینی اش که بعضاً با دست و پا زدن کودکانه در دشت های اطراف دریاچه ارومیه از دل زمین می جوشید، به دهها متر زیر زمین فرو رفته و حتی در بسیار مناطق به کل، ذخایر آبی اش از بین رفته است.

بر اساس اعلام متولیانی که مدیریت منابع آبی کشور و آذربایجان غربی را بر عهده دارند عمده مصرف آب در این منطقه که رقمی 85 درصدی را شامل می شود در بخش کشاورزی است و 15 درصد بقیه در بخش شرب و یا صنعت، اگر وجود داشته باشد مورد مصرف واقع می شود.

جالب است که در بخش مدیریت 15 درصدی مصرف آب دو شرکت مدیریت می کنند و در بخش 85 درصدی کشاورزی نیز یک شرکت و یک سازمان متولی مدیریت و نظارت بر مصرف آب هستند.

مصادیق بی توجهی به مدیریت منابع آبی

شرکت های آب و فاضلاب شهری و روستایی که هر از چندی در هم ادغام و گهگاهی از هم جدا می شوند مدیریت 15 درصد مصرف آب را بر عهده دارند و سازمان جهاد کشاورزی با شرکت آب منطقه ای نیز مشترکاً بر این کار نظارت دارند که 85 درصد آب مصرفی در بخش کشاورزی چگونه انجام می شود.

در اثبات بی توجهی به مدیریت منابع آبی ذکر این مثال می تواند یک مصداق عینی کامل باشد که شرکت آب و فاضلاب روستایی در کشورمان عمری کمتر از 20 سال دارد.

این شرکت بر اساس قانون مصوب سال 1374 از دل وزارت جهاد سازندگی آن زمان به دنیا آمد.

در اثبات بی توجهی به این شرکت در آذربایجان غربی که قرار است مدیریت مصرف آب شرب روستایی و فاضلاب و آبرسانی به روستاها را داشته باشد همین بس که این شرکت مستاجر یک رستوران دار در ارومیه است و کاشانه ای برای خود که ندارد هیچ، بلکه درد مستاجری، تمرکز مدیرانش را پیوسته از بین برده است.

با این همه این شرکت پس از رد کردن دوره ادغام و بازگشت به حالت سابق و از دست دادن توان مدیریتی خود در این کش و قوس، امسال با عمق یافتن بحران آب در آذربایجان غربی مجبور به انجام پاره ای اقدامات شده است.

آبرسانی سیار به 78 روستای آذربایجان غربی

معاون بهره برداری شرکت آب وفاضلاب روستایی آذربایجان غربی اظهار کرد: در راستای گذر از بحران کم آبی و تامین آب آشامیدنی روستائیان، در شهریور ماه امسال آب آشامیدنی 78 روستای استان به صورت سیار تامین شده است.

وی گفت: از این تعداد روستا 39 روستا تحت پوشش و مابقی نیز غیر تحت پوشش شرکت آب و فاضلاب روستایی آذربایجان غربی قرار دارند.

معاون بهره برداری شرکت آب و فاضلاب روستایی آذربایجان غربی، تعداد خانوار این روستاها را 5 هزار و218 خانوار و تعداد جمعیت آنها را 24 هزار و 864 نفر اعلام کرد.

حال نکته انحرافی اما تامل برانگیز این است که چرا بعد از دو دهه از روستاهای غیر تحت پوشش در این شرکت یاد می شود؟

اجرای 68پروژه آبرسانی نیمه تمام در روستاهای آذربایجان غربی

اما معاون طرح و توسعه همین شرکت از اجرای68 پروژه آبرسانی نیمه تمام درروستاهای آذربایجان غربی خبر داده و افزود: با توجه به سیاست های دولت در اولویت بندی اتمام پروژه های تملک دارایی و سرمایه ای بالای 80 درصد پیشرفت فیزیکی، بر اساس موافقت نامه مبادله شده امسال، 68 پروژه آبرسانی نیمه تمام درقالب 387روستای استان در حال اجرا است.

علیرضا رضوی گفت: در این راستا 17 پروژه توسعه، اصلاح و بازسازی شبکه ویک پروژه آبرسانی سیار نیز دردست اجرا است.

معاون طرح و توسعه شرکت آب وفاضلاب روستایی آذربایجان غربی اعتبار مصوب برای اجرای این پروژه ها را 193 میلیارد ریال اعلام کرد.

وی گفت: از میزان اعتبار مصوب برای اجرای این پروژه ها 91 میلیارد ریال در6 ماهه اول امسال تخصیص یافته است.

سرگردانی موضوع چاه های غیر مجاز در میان دستگاه ها

در حوزه روستایی عملکرد جهاد کشاورزی در مدیریت منابع آبی نیز قابل بررسی است اینکه در سالهای اخیر دهها هزار چاه غیر مجاز در حوضه آبریز دریاچه ارومیه حفر شده و این سازمان عملاً مدیریت تاثیرگذاری در این بخش انجام نداده است یکی از نقاط تاریک در بررسی بحران دریاچه ارومیه است آنسان که کارشناسان این بی برنامگی در مصرف آب کشاورزی را یک بی تدبیری محض معرفی می کنند.

گرچه از منظر مدیران سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی جلوگیری از حفر چاه مجاز نه تنها در شرح وظایف انان وجود ندارد بلکهه می باید شرکت آب منطقه ای و نیروی انتظامی و دادگستری با این پدیده برخورد می کردند.

اینکه چه کسی باید جلوی حفر و استفاده از چاه های غیر مجاز را می گرفت در نتیجه امروز آن هیچ فرقی نمی کند چراکه اکنون هزاران چاه غیر مجاز پس از فراخوان ناموفقی که برای مجوز دار کردن انها در سالهای اخیر اتفاق افتاد باز هم سامان نیافته اند چراکه زندگی و حیات و ممات کشاورزان زیادی به همین چاه های غیرمجاز بسته است.

سدهایی با ذخایر آبی اندک اما آثار بلند مدت منفی در منطقه

در این میان شرح عملکرد شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی نیز حکایت طویل و قصه هزار و یک شبی است که در حوزه سدسازی و صرف میلیاردها تومان از اعتبارات و بیت المال این مملکت آنچه را که به بار نشانده فقط روایتی از مدیریت منابع آبی است که قرار بود پشت سدها ذخیره سازی شود اما نیست.

ذخایر آبی پشت سدها آذربایجان غربی چندان دلگرم کننده نیست اما تاثیر همین سدها در کنار شرایط اقلیمی در خشکاندن سفره های آب زیرزمینی بسیار شگرف و غیرقابل کتمان است.

جابجایی و خشکیدن سفره های آب زیرزمینی

نکته ای که می توان در این زمینه مورد بحث قرار داد این است که مفهوم سد سازی برای ذخیره آب خیلی وقت است که دیگر در کشورهای پیشرفته به دلیل زیان بارتر بودن تبعات ان متوقف شده است اما همچنان در ایران جلوی آب را بتن می ریزند تا مثلا آب ذخیره شود در حالیکه همین کار نه تنها اکوسیستم یک سرزمین را تغییر می دهد بلکه سفرهای زیرزمین آب را جابجا می کند.

جابجایی سفره های آبی در استان مرزی آذربایجان غربی بدین معنی است که آبهای این سرزمین به یکباره از ترکیه و عراق سر در می آورند.

نامیدن این شرکت به عنوان شرکت آب منطقه ای آذربایجان غربی نیز چندان قرین واقعیت نیست چون حداقل در دو حوزه مهم آبی استان در شمال و جنوب استان تعدادی از منابع تامین کننده آب بر عهده شرکت آب منطقه ای آذربایجان شرقی است و این از عجایب روزگار است که یک شرکت از استانی دیگر در این سرزمین برای خود بخش هایی را تفکیک کرده و از منابع آبی اش استفاده کرده و به استان همجوار صادر می کند.

حکایت مدیریت آب در آذربایجان غربی کلاف سردرگمی است که می تواند دریاچه ای به پهنه 5000 کیلومتر مربع با 27 میلیارد متر مکعب آب را در سه دهه بخار کند و از یک دریا کویر نمکی بسازد، اما کیست که سرنخ این کلاف سردرگم را در دست گرفته و بازش کند.

گزارش از محمّد آقایی پر

انتهای پیام/