از بیداری اسلامی تا تمدن اسلامی/ تأسیس خانه بیداری اسلامی، فرصتی برای تمدن‌سازی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، پس از تاسیس خانه مشروطه در سال 87 در اصفهان، اصفهان دومین شهری بود که صاحب خانه مشروطه در کشور شده و به این وسیله توانستیم ظرفیت و قدرت تاریخی بی نظیر خود را در عصر مشروطه به اثبات  برسانیم.

البته ظرفیت تاریخی این شهر در حد دوره مشروطه باقی نمانده  و وجود ذی وجود دانشمندان و فرهیختگان متعدد و کم نظیری که در ادوار تاریخی مختلف به ویژه پس از اسلام در اصفهان بوده‌ و منابع موثق تاریخی و نیز اساتید برجسته این حوزه نیز به این مهم صحه گذاشته‌اند گویای همین موضوع است؛ بنابراین وجود چنین گذشته غنی و پرحادثه‌ای این موضوع را می‌طلبد که از این توان و ظرفیت به راحتی عبور نکرده و از آن حداکثر استفاده  صورت پذیرد.

اما در این میان توجه و مداقه در تاریخ معاصر به ویژه تاریخ پس از مشروطه تا تحقق انقلاب پرشکوه اسلامی بیش از همه رخ می‌نماید.

اکنون در دوره‌ای هستیم که همه صاحبان اندیشه بر اهمیت مطالعه تاریخ تاکید دارند و این موضوع مسجل شده که این رشته تنها برای مطالعه صرف نبوده و بدون شک تعمل در ادوار تاریخی به عنوان تاریخ برای تاریخ امری اشتباه بوده و بعید است اندیشمند و متفکری گرفتار چنین خطایی شده که تنها برای افزایش آگاهی از حوادث گذشته اقدام به مطالعه در تاریخ گذشتگان خود کند.

شاخه فلسفه تاریخ خود نشانی از این مسئله دارد که خواندن تاریخ دلیل دارد و شاید چه هدفی مهم تر از عبرت گیری و قرآن کریم نیز بر عبرت گیری از گذشتگان تاکید داشته، می‌فرماید فاعتبروا یا اولی الالباب یا فعتبروا یا اولی الابصار.

تاکیدات مقام معظم رهبری سبب شکل‌گیری خانه بیداری اسلامی اصفهان شد

در تاریخ، اصل تکرار تعریف نشده و تکراری در آن صورت نمی گیرد چرا که اجزای تشکیل دهنده تاریخ متفاوت است اما می‌توان گفت که افعال صادره از عناصر تاریخی و اجزای آنها تکرار پذیر است بنا براین نگاه به گذشته و بررسی رفتار آنها می‌تواند یکی از راه‌های برنامه ریزی برای آینده باشد.

اهمیت احداث مکانی برای بررسی دقیق و پژوهش در حوادث و رویدادهای تاریخی برای اهدافی نظیر آینده پژوهی و تمدن‌سازی با توجه به اینکه این مقوله از جمله تاکیدات مقام معظم رهبری نیز بوده، مورد توجه است و بدون شک تفکر تاسیس خانه بیداری اسلامی اصفهان که نخستین خانه بیداری کشور بوده، از همین موضوع نشئت گرفته است.

مصطفی نجفی، پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی معتقد است که افتتاح چنین مجموعه‌هایی اتفاق مبارکی بوده و بدون شک می‌تواند در پیشرفت کشور موثر واقع شود و می‌گوید: در بحث بومی سازی علوم انسانی نیاز به جای کار زیادی وجود دارد و هنوز آن طور که شایسته است به این حوزه ورود پیدا نکرده‌ایم.

وی در ادامه بیان کرد: خانه‌های مطالعاتی و پژوهشی چیزی است که از دیرباز در کشورهای غربی و در قالب‌های مختلف چه به صورت ان جی او و چه به صورت موسسات پژوهشی اتفاق افتاده اما متاسفانه پژوهش‌های کیس استادی و موردی سبقه کوتاهی در کشور ما دارد اما در کشورهای غربی سال‌های سال است که این اتفاق می‌افتد.

این پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی با اشاره به دوره‌های مختلف ادبیاتی مانند دوره باراک، دوره مدرن و دوره پست مردن که در کشور آلمان اتفاق می‌افتد، تصریح کرد: در این کشور به عنوان مثال دانشجوی ادبیاتی که بخواهد در دوره باراک پایان نامه بنویسد می‌داند اگر به چنین بنیاد مطالعاتی برود، بهترین اساتید در آنجا بوده و به راحتی می‌تواند ارتباط گرفته و کار پایان نامه خود را انجام دهد.

وی افزود: در این مراکز مطالعاتی همه در حوزه مذکور متخصص بوده و اینگونه نیست که ملغمه‌ای از حوزه‌های مختلف درست کرده باشند البته جاهایی دارند که در حوزه تاریخ و ادبیات به صورت کلی کار شود اما به صورت ریز هم دارند و کار می‌کنند.

تاسیس خانه بیداری نوید پیشرفت و شکوفائی است

نجفی با اشاره به تاسیس نخستین خانه بیداری اسلامی در اصفهان، اظهار کرد: این یک نوید خوبی است که ما به سمت بنیادهای مطالعاتی تخصصی برویم، خانه بیداری اسلامی اگر راه افتاده و واقعا هم دراین مورد کار شود امید است که دستاوردهای خوبی داشته باشد و متاسفانه خیلی از این عناوین در حال حاضر وجود دارند که تحت عناوین مختلفی نظیر غرب پژوهی و اسرائیل پژوهی در حال کار هستند اما درون آن مطلب قابل توجه و ملموسی پیدا نمی‌شود و صرفا بنیادی با اهداف کلان تشکیل شده و بعضا نیز دچار اعوجاج در اساس نامه هستند.

وی افزود: ما به بنیادهایی نظیر خانه بیداری اسلامی نیاز مبرم داریم و نه تنها در حوزه بیداری اسلامی و نه تنها در حوزه مشروطه، بلکه حوزه‌های دیگر علوم انسانی را نیز نیاز داریم که ورود پیدا کرده و بنیادهایی در این زمینه تشکیل دهیم.

این پژوهشگر حوزه علوم سیاسی بیان کرد: در دیدار اساتید در ماه مبارک رمضان با مقام معظم رهبری در سال 92 که حقیر هم حضور داشتم، ایشان پیرامون بیداری اسلامی جمله راهبردی و کلیدی فرمودند که متاسفانه هیچ گونه پوششی روی آن داده نشده و ایشان در آنجا به صراحت عنوان کردند که بیداری اسلامی امروز دچار تنش و اعوجاج شده و دلیل واقعی آن این است که بخش دانشگاهی ما حاضر نیست در این قضیه وارد شود و اگر این بخش وارد نشده و در این زمینه تولید محتوا نکند بدون شک بیداری اسلامی محقق نمی‌شود.

صحبت‌های مقام معظم رهبری نشانه تأکید جدی ایشان بر بیداری اسلامی بود

وی در ادامه گفت: این صحبت مقام معظم رهبری نشان از تاکید جدی ایشان به این مسئله دارد و رهبران ما و بزرگان علمی و دینی کشور صرفا یک جهت دهی و تابلوی راهنمایی برای ما هستند و اینکه آن مسیر هموار شود بنابراین بدون شک حرکتی نظیر خانه بیداری را می‌طلبد.

نجفی با بیان اینکه مقام معظم رهبری در ایام سال 88 پیرامون کرسی‌های نظریه پردازی بیاناتی داشتند، خاطرنشان کرد: این موضوع نیز مغفول مانده و مانند توپی شد که بین شورای عالی انقلاب فرهنگی، وزارت علوم، بهداشت، نهاد رهبری در دانشگاه‌ها و سایر تشکل‌ها پاس کاری شد و مرتب گردن هم انداختند و در آخر هم ما یک کرسی درست و کامل که بتواند صاحب اثر و نظر باشد را شاهد نبودیم.

وی افزود: ما در بهترین حالت تریبون آزاد برگزار کردیم در حالی که مدل کرسی آزاد اندیشی، اصل آن نظریه پردازی بوده و برخی دوستان آن را به آزاد اندیشی تحریف کرده و تقلیلش دادند تا بتوانند چیزی از آن در بیاورند که آخر هم تریبون آزاد شد و هیچ دستاوردی نداشت.

نجفی اظهار کرد: در حالی که کالج دوفرانس در فرانسه که از قرن 15 دائر بوده، دانشجو و استاد رسمی نداشته و کالجی صرفا برای ثبت نظرات است و هر کسی می‌تواند به آنجا رفته و اعلام کند که نظریه‌ای دارم و آن را ثبت اولیه کرده و آبستراکت نظریه را ارائه داده که به او وقت داده می‌شود و در روز تعیین شده صاحب نظران آن رشته به آنجا آمده و نظریه وی مورد برررسی قرار می‌گیرد و اگر نظریه جایگاه علمی داشته باشد ثبت شده و به آن مدرک ثبت نظریه داده می‌شود.

وی بیان کرد: در همین کالج فرانسه چند برابر دانشگاه‌های فرانسه تولید علم می‌کند، فقط به همین دلیل که نه استاد و نه دانشجوی رسمی داشته و تنها ثبت نظریه می‌شود اما متاسفانه ما می‌خواهیم همه چیز را در قالب‌های رسمی دانشگاهی جلو ببریم و قالب‌های رسمی همواره محدودیت‌هایی دارد.

خانه بیداری اسلامی یا موسسه پژوهشی، کارها را راحت‌تر پیش می‌برد

این پژوهشگر حوزه اندیشه سیاسی تصریح کرد: برای مثال رشته علوم سیاسی یا تاریخ، سیلابس‌ها و سرفصل‌های درسی را برایش تعیین کردند که استاد خیلی نمی‌تواند از آن فاصله بگیرد اما در قالب یک خانه بیداری اسلامی یا موسسه پژوهشی خصوصی بسیاری از کارها راحت تر پیش می‌رود.

وی با بیان اینکه روی خصوصی بودن موسسات پژوهشی تاکید دارم، خاطر نشان کرد: چرا که لازم نیست همه چیز را دولتی و تحت آن ضوابط پیش برد و می‌توان تحت عنوان بنیادهای علمی و شرکت‌های دانش بنیان آن را مطرح و دنبال کنیم و مطمئن باشید تولید علم در آن بنیادها با سرعت بسیار بیشتری از دانشگاه‌ها جلو می‌رود چرا که اینها محدودیت‌ها را نداشته در عین حال اختیارات دانشگاه را هم دارند و تنها باید از آنها حمایت‌های درستی صورت بگیرد.

به سراغ معاون خانه مشروطه اصفهان که اکنون در خانه بیداری اسلامی نیز صاحب سمت شده رفتیم که از او درباره جزییات این خانه جویا شویم، وی با اشاره به افتتاح خانه بیداری اسلامی گفت: قرار است کلیت خانه مشروطه را در فضای بیداری اسلامی بررسی کرده و روی آن مطالعاتی داشته باشیم.

مصطفی مرتضوی بیان کرد: سال 84 همایشی به نام هشتادمین سالگرد قیام نور الله اصفهانی در اصفهان داشتیم و پس از این همایش تصمیم بر این شد که منزل مسکونی ایشان به عنوان نماد فضای هویتی در تاریخ معاصر در شهر اصفهان بازسازی شود و به عنوان یک خانه برای مطالعه در حوزه‌های تاریخ معاصر، هویت و مسائلی از این دست باشد و الحمد لله سال 87 افتتاح رسمی مجموعه خانه مشروطه را با حضور آقای حداد عادل داشتیم.

وی هدف خانه مشروطه را تمرکز و مطالعه نیم قرن تاریخ معاصر از نهضت تحریم تنباکو تا اوایل حکومت پهلوی و قیامی که حاج آقا نور الله علیه رضا خان داشتند عنوان کرد.

معاون خانه مشروطه اصفهان افزود: در چند سالی که ما در این مجموعه کار می‌کردیم علاوه بر اینکه بحث‌های تاریخ معاصر مورد بررسی قرار می‌گرفت حوزه جدیدی در فضای سیاسی اجتماعی جامعه ما پخش شد تحت عنوان تمدن اسلامی که رسیدن به تمدن اسلامی نیازمند مقدمه‌ای تحت عنوان بیداری اسلامی بود.

وی تصریح کرد: دلیل اینکه بیداری اسلامی رابطه با بحث تمدنی دارد، این است که هم شامل حوزه‌های تاریخی می‌شود و هم شامل حوزه‌های امروز و هم رسیدن به دستاوردهایی که در آینده به آن نیاز داریم و این مبنای اصلی توسعه مباحث مطالعاتی و پژوهشی در خانه مشروطه بود که با همت شهرداری اصفهان هم اندیشکده هویت شناسی و تمدن اسلامی راه اندازی شد تا ما کل این مجموعه یعنی هم بحث‌های تاریخ و هم بحث‌های هویتی و تمدنی را تحت عنوان خانه بیداری اسلامی دنبال کنیم.

خانه بیداری اسلامی فعالیت‌های این حوزه را با دقت مورد بررسی قرار می‌دهد

مرتضوی با بیان اینکه در حوزه بحث‌های مطالعاتی، تحقیقاتی و آموزشی 3 عنوان تاریخ، تفکر و تمدن را مد نظر قرار دادیم، خاطرنشان کرد: سعی کردیم حول همین 3 محور علمی، پژوهشی و کارهای آموزشی مفاهیم به گروه‌ها و جریانات مختلف این انتقال صورت گیرد و نیز تلاش داریم در اندیشکده و خانه بیداری اسلامی این حوزه‌ها را در مباحث مطالعاتی و هم در آثار مکتوب و غیر مکتوبی که در این حوزه می‌تواند تولید شود، با دقت بیشتری مورد بررسی قرار دهیم.

وی بیان کرد: بیداری اسلامی می‌تواند رویکردهای مختلفی داشته باشد که یکی از رویکردها در حوزه سیاست خارجی و بحث‌های مربوط به روابط بین الملل تلقی می‌شود که به طور عمده تصور ما از بحث بیداری اسلامی نیز همین بده و برخی تحولات منطقه‌ای که بر اساس اندیشه‌های دینی و موضوعاتی از این دست پیش می‌آید که آن نگاه‌های بهار عربی هم به این موضوعات شده است.

معاون خانه مشروطه اصفهان افزود: اما در کنار اینها که ما نمی‌خواهیم نفی این موضوع را داشته باشیم اما فکر می‌کنیم که بیداری اسلامی یک جنبه نظری هم داشته و همین طور که انقلاب اسلامی می‌تواند یک رخدادی در سال 57 باشد اما در کنار آن یک زمینه فکری قابل توجهی نیز داریم.

وی گفت: ما نیز سعی کردیم در این بحث هویت، تمدن و تاریخ معاصر به حوزه نظری و فکری و تحلیل بیداری اسلامی توجه ویژه داشته باشیم و می‌خواهیم از سطح مسائل روز و ملموس راهی بزنیم تا مسائل عمیق تر و مفهومی آن بهتر مشخص و نمایان شود.

مرتضوی در پاسخ به اینکه قرار است از چه کسانی در این مجموعه استفاده شود اظهار کرد: ما در اینجا دعوت عام را نسبت به کسانی که دغدغه چنین موضوعاتی را داشته چه کسانی که می‌خواهند اطلاعاتی بگیرند و چه کسانی که اطلاعاتی داشته باشند و بخواهد هم تعمیق پیدا کند و هم توزیع و انتقال به گروه‌های مختلف شود، داریم.

اما باید توجه داشت که حوزه بیداری اسلامی مطالعات بین رشته‌ای را طلب می‌کند و به طور کلی تمام کسانی که قدرت علمی وظرفیت کار در این رشته را دارند، خوب است که به این حوزه وارد شده و فعالیت داشته باشند.

تاسیس خانه بیداری اسلامی امیدها را برای تحقق هرچه بیشتر منویات مقام معظم رهبری در بحث تمدن سازی بیشتر کرده اما بدون شک نباید در همین حد باقی مانده و متوقف شد چرا که هنوز در ابتدای راه هستیم اما نباید از این موضوع نیز غافل شد که زمان بازدهی چنین مجموعه‌هایی طولانی بوده و اثر بخشی آن نیاز به تلاش خستگی ناپذیر فعالان مجموعه و صبر ذی نفعان دارد.

گزارش از فاطمه حاج‌محمدیان

انتهای پیام/ ب