فرش دستباف کاشان و فارس نمادی از هنر ایران زمین

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اصفهان، رج‌ها وگل‌هایی که هر بار با فرو آمدن دفتین‌ها بر سر ترنج‌ها همراه با دستان و پنچه‌هایی که گل‌ها و رج‌های قالی بافته می‌شود، همه و همه اوج هنرمندانی بوده که توانسته‌اند خلاقیت وهنر ایرانی را با دستان خود به منصه ظهور بگذارند.

هنر فاخر قالی بافی یا فرش دستباف از جمله هنرهای ایران زمین است که به اعتقاد کارشناسان قدمتی بیش از 2000 ساله را درتاریخ به نام خود ثبت کرده است؛ هنرمندان ایرانی از قدیم تاکنون با بافتن و رج زدن‌های گل‌بته‌ها و شاخه‌ها این هنر فاخر ایرانی را به بیرون از مرزها نشان داده‌اند.

فرش دستباف کاشان و شیراز در فهرست میراث معنوی

اجلاس و جشنواره بین المللی میراث فرهنگی ناملموس بهانه ای شد تا به دو اثر میراث گران بهای ایران زمین یعنی هنر فرش دستباف شهری کاشان و هم چنین هنر بافت فرش عشایری وروستایی شیراز که در فهرست میراث معنوی سرزمین کهن ایران قرار گرفته، اشاره ای داشته باشیم.

این اتفاق مبارک سبب شد تا این هنر ایرانی فاخر برگرفته از پیشینیان ما همچنان محفوظ بماند و به نسل های بعدی منتقل شود.

می‌توان به جرأت گفت در دل هنر فرش، دنیائی شاد با رنگ آمیزی‌هائی که هر کدام  از طرح و نقشه‌های خود را دارد بیان می‌کند.

طرح و نقشه‌هائی که با اصالت خود نشان می‌دهد به چه منطقه و دورانی متعلق است، وقتی به بازار فرش فروش‌ها می‌رویم و زیبایی نقش‌هائی را می‌بینیم که با دستان هنرمندانی توانمند بافته شده است.

فرش ایرانی نمادی از یک هنر فاخر

اما مهم‌تر از آن، زمانی است که می‌بینیم بافنده‌ای که با سوی چشمان خود، هر بار دیدن نقشه‌ها و ترنج‌ها و با دستان پینه بسته خود، بر دار قالی نشسته و رج‌ها و گل‌ها را یکی یکی می‌بافد، تلنگری زده می‌شود که حتی بر روی این فرش‌های نفیس هم نباید راه رفت این هنر باید قاب شود و از دیدن آن لذت برد، آخر آن هم حرمتی دارد....

جوشش و فوران عشق در هنرمند سبب می‌شود آثاری بدیع خلق کند که ماندگاری آن در تمامی اعصار و دوران را تضمین می‌کند.

فرش ایرانی نمادی از یک هنر فاخر است که همراه با خود تاریخ دارد تاریخی که روند تدریجی یک فرش ایرانی را از ابتدا تاکنون بیان می کند، فرش هایی  که تمدن و فرهنگ ناب ایرانی را به جهانیان نشان داده است.

فرش کاشان، بهترین فرش جهان

دکتر چیت‌سازیان، نویسنده کتاب تاریخ درخشان فرش کاشان و استاد دانشگاه در کتاب خود در مورد فرش کاشان اشاره کرده است: فرش دستباف کاشان به قدمت 3 هزار ساله بوده که مهارت‌های بافت آن در فهرست یونسکو نیز به ثبت رسیده جزء بهترین‌ فرش‌های جهان است.

به اعتقاد وی فرش‌های باستانی کاشان دارای طرح‌های هندسی بوده که معمولا ذهنی بافته می‌شد ولی بعد از این دوره نقش‌های شهری نیز به‌ وجود آمد که یکی از معروف‌ترین آنها همان فرشی است که در موزه ویکتوریاآلبرت نگهداری می‌شود که به فرش شیخ صفی معروف است و در دوره شاه طهماسب صفوی بافته شد و اکنون نیز در خارج از ایران نگهداری می‌شود.

قالی شیخ صفی معروف به اردبیلی در سنه 926 هجری قمری بافته شده است، کار  مقصود کاشانی بافنده مشهور این دیار است، این فرش یکی از عالی‌ترین قالیهای جهان است و در کتیبه آن نوشته شده:
"جز آستان توام در جهان پناهی نیست/ سر مرا به جز این در حواله گاهی نیست، عمل غلام آستان، مقصود کاشانی فی سنه 926 ."

البته قالی معروف به شکارگاه نیز از بزرگترین قالی های جهان، بافته شده نیز در این شهر است.

قالی کاشان، در میان هنرهای دستی و به خصوص فرش دستباف جایگاه ویژه و منحصر به فردی دارد و جلوه‌گاه اندیشه‌های لطیف انسانی است.

بخش عمده آوازه قالی کاشان به بافندگان توانا و خوش ذوق آن ارتباط دارد که نسل به نسل هنر خود را منتقل کرده‌اند.

نقشه‌های قالی کاشان جایی کاملا مشخص و برجسته‌ای در هنر ماندگار ایران

قاسمی از  فروشندگان قدیمی فرش دستباف است؛ وی درباره فرش دستباف کاشان گفت: طرح‌ها و نقشه‌های قالی ایرانی اکثر به نام محل بافت آنها معروف شده‌اند و قالی های کاشان نیز از این جمله‌اند.

وی افزود: این مساله سبب شده تا نقشه‌ها از طرح‌ها و تنوع بی‌شماری برخوردار شوند، بطوری که نقشه‌های قالی کاشان جایی کاملا مشخص و برجسته‌ای در هنر ماندگار ایران دارد.

یافته های پزوهشگران نشان داده است، طرح‌های قالی، ریشه در فرهنگ قومی و شرایط هر منطقه دارد از جمله نقشه های قالی کاشان می‌توان از ترنج و محراب، محتشم کاشان، گلدانی و درختی کاشان، شکارگاه ، حیوانی، بته‌جقه‌ای کاشان، سجاده‌ای کاشان نام برد.

رج‌هایی با شعر و ترانه

رج‌ها همراه با اشعار خاص فرش بافان بر دار قالی زده می‌شود، سرزمین ایران ما برای هر رسم و رسومی ملودی خود را دارد حتی برای بافتن فرش دستباف نیز شعرهای ویژه خود را دارد  که به بافنده برای خواندن نقشه کمک کرده و حسی زیبا بر دستان بافندگان ایران زمین منتقل می کند.

اکرم، یک زن بافنده فرش دستباف است که سال ها کنار مادر به جای بازی در کنار دار قالی فرش بافته است، دستان پینه بسته اش حکایت روزهای سختی را روایت می کند.

اکرم از شعرهای بافت فرش می گوید: شعرهای زیادی در این مورد سروده شده است؛ برای نمونه : "رج اول خونه ، آخر بنده را جاش بزن ، دوتا وآنه یه گُلی ، دُوقیه را پس بزن ، سه تا سفید کنارش، مله‌ای را به دست گیر، یکی پس ویکی

جاش ، داخل چاله را طلا کن ، برو اول محراب ، یه نخ کرم بردارمشکیه را کورش کن ، اول تیرمه راپس ، دوتا وآنه یکی جاش و ....."

به اعتقاد کارشناسان فرش به این شعر ها "سیا" گفته می شود که در تلفظ قالی بافی با اشباع حرف "آ" ادا می شود در اصل"سیاهه" بوده و به معنای نوشته یا نشانه یا نسخه است.

فرش عشایر دستباف شیراز در فهرست میراث ناملموس

فرش عشایری فارس با دارهای افقی بر روی زمین یکی دیگر از میراث های اجداد ونیاکان ایران زمین است که در کنار فرش کاشان به ثبت میراث معنوی و ناملموس رسیده است.

تاجداری، فروشنده فرش های دستباف در مورد فرش عشایری گفت: زنان عشایر فارس در بافت فرش نقشه مکتوبی ندارند و آنچه می بافند زاده ذهن خلاقشان است و در بافت فرش های خود از نقش های ویژه ای استفاده می کنند که مهمترین آنها طرح های یک سر ناظم، دو سر ناظم، محرمات، بته قبادخانی، ماهی درهم و لچک ترنج است.

وی به رنگ های این فرش اشاره کرد و افزود: روناس:رنگ قرمز، پوست گردو:رنگ قهوه ای، گل زعفران:رنگ زرد، و جاشیر:رنگ سبز  از جمله رنگ های طبیعی است که برای بافت این فرش استفاده می شود.

این فروشنده فرش بیان کرد: دار قالی فرش دستباف عشاری افقی است  و بافنده برای بافت فرش زمان زیادی را صرف می کند.

سرزمین کهن  ایران زمین فرش دستباف را به عنوان یک صنعت نجیب، هنر زیبا و یا نمادی از فرهنگ اصیل ایرانی که آوازه‌اش شرق و غرب جهان را پر کرده است در میراث ناملموس یونسکو به جهانیان نشان داد.

گزارش از نگین فروغی

انتهای پیام/ ب