ویژگی‌های متمایز سفر العبادی به تهران؛ حرکت پرشتاب قطار روابط ایران و عراق
خبرگزاری تسنیم: سفر حیدر العبادی به تهران در سایه نقش‌آفرینی مثبت ایران در تحولات عراق و سهم بالای آن در نبرد با تروریسم که به‌طور خاص در آزادسازی شهر آمرلی نمود یافت و گسترش مناسبات به‌ویژه در زمینه تجاری و گردشگری دینی میان دو کشور انجام می‌شود.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، حیدر العبادی نخست وزیر عراق که بیستم مرداد، جای نوری المالکی را در منطقه الخضراء گرفت، اولین سفر رسمی خود را به جمهوری اسلامی ایران در روز دوشنبه 28 مهر ماه انجام می‌دهد، سفری که با توجه به اوضاع حساس عراق و نبرد تمام‌عیار این کشور با تروریست‌ها و همچنین روابط حسنه بغداد ــ تهران از اهمیت بالایی برخوردار است.
سفر العبادی به تهران در پی تکمیل کابینه عراق و موفقیت‌های پیاپی نیروهای ارتش و گروه‌های مردمی و عشایر در نبرد با تروریسم به پشتوانه حمایت‌های مرجعیت عالی دینی و فتوای روحیه‌بخش آن انجام می‌شود.
رسانه‌های عراقی، اعلام کرده‌اند حیدر العبادی روز دوشنبه در رأس یک هیئت عالی‌رتبه در اولین سفر رسمی خود پس از تصدی نخست وزیری وارد تهران می‌شود تا درباره مهمترین مسائل منطقه‌ای و روابط دوجانبه با مقامات ایران گفت‌وگو کند.
هیئت عراقی درباره تحولات منطقه‌ای و اقدامات گروه‌های تروریستی در منطقه و همکاری مشترک میان تهران و بغداد برای نابودی تروریسم رایزنی خواهد کرد.
منابع عراقی گفته‌اند سفر حیدر العبادی به تهران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.
حیدر العبادی پیش از سفر به تهران گفته است اوضاع کنونی عراق مستلزم تلاش و همکاری همه عراقی‌ها و کنار گذاشتن اختلافات برای پیروزی بر دشمن است و پیروزی‌های نیروهای امنیتی بر تروریست‌ها نیاز به ادامه حمایت همه عراقی‌ها دارد تا باندهای تروریستی داعش از عراق طرد شوند.
روابط ایران و عراق در طول چند دهه گذشته با فراز و نشیب همراه بوده است، اما مناسبات دو همسایه که تا پیش از رژیم بعثی بسیار متشنج و تیره بود و با جنگ تحمیلی هشت‌ساله بر ایران، تیرگی و تنش آن به اوج خود رسید، پس از سرنگونی رژیم صدام وارد دوران طلایی خود شد، دورانی که با گسترش مناسبات در زمینه‌های مختلف به‌ویژه سیاسی و اقتصادی همراه شد.
هرچند غرب با تحریک رژیم بعثی صدام جنگ ویرانگری را بر ایران تحمیل کرد،با این حال عراق از نظر اشتراکات تاریخی و مذهبی، نزدیک‌ترین کشور همسایه به ایران به شمار می‌رود و امروز پس از صدام معدوم، بیشترین روابط سیاسی و اقتصادی ایران با عراق است که ظرفیت‌های بالایی برای توسعه روزافزون آن وجود دارد.
وجه متمایز در روابط ایران و عراق، توسعه چشمگیر صنعت گردشگری دینی میان دو کشور به شمار می‌رود به‌طوری که هرسال صدها هزار زائر عراقی برای زیارت مراقد مطهر در مشهد و قم و دیگر شهرهای ایران، راهی همسایه مسلمان خود می‌شوند که این مسئله نشانه وجود پیوندهای عمیق دینی میان ملتهای دو کشور است.
پس از تغییر بزرگ در عراق و شکل‌گیری نظام دموکراتیک جدید در سال 2003 میلادی که در نتیجه سرنگونی رژیم بعثی صدامی رخ داد، ایران و عراق دوره جدید و البته پررونقی از روابط را آغاز کردند که از آن سال تا کنون همواره در حال رشد و توسعه بوده است.
سفر محمود احمدی‌نژاد به عراق به‌عنوان اولین رئیس جمهوری ایران که از بغداد دیدن کرد، تحرک بیشتری به روابط رو به گسترش و نزدیک دو همسایه بخشید. احمدی‌نژاد در اولین سفر یک رئیس جمهوری ایران از زمان پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 (1357 هجری شمسی)، تیرماه 1392 به عراق سفر کرد.
جمهوری اسلامی ایران علاوه بر داشتن سفارت در بغداد، پنج کنسولگری در شهرهای سلیمانیه، اربیل، بصره، نجف اشرف و کربلای معلی دارد.
ایران اولین نهاد شکل‌گرفته در عراق پس از صدام موسوم به شورای حکومت انتقالی را به رسمیت شناخت و در سپتامبر 2004 یعنی یک سال پس از سقوط صدام، ایران و عراق، روابط دیپلماتیک خود را از سر گرفتند، روابط دو کشور با انتخاب ابراهیم الجعفری به‌عنوان اولین نخست وزیر منتخب عراق به اوج خود رسید تا جایی که دولت الجعفری با خیر مقدم به سفر کمال خرازی وزیر خارجه وقت ایران به بغداد، دستور عفو بازداشت شدگان ایرانی در زندان‌های عراقی را صادر کرد.
در ادامه یک تحول قابل ملاحظه در روابط ایران و عراق رخ داد و آن زمانی بود که یک هیئت بلندپایه نظامی عراقی به‌ریاست سعدون الدلیمی وزیر دفاع وقت این کشور برای اولین بار پس از چهل سال به تهران سفر کرد که این مقام اهل‌سنت عراق به‌صراحت از ملت و دولت ایران به‌سبب جنایات وحشیانه صدام معدوم در حق ایران عذرخواهی کرد و متعاقب همین سفر بود که توافق‌نامه همکاری نظامی در زمینه‌های دفاعی و مبارزه با تروریسم میان عراق و ایران به امضا رسید.
ابراهیم الجعفری اولین نخست وزیر منتخب عراق پس از صدام هم با هدف تعمیق و گسترش روابط کشورش با ایران پس از بروز تنش در سایه دولت موقت ایاد علاوی (اولین نخست وزیر غیرمنتخب پس از صدام که منصوب آمریکایی‌ها بود) به‌سبب اتهامات وی به ایران مبنی بر دخالت در امور داخلی عراق، به تهران سفر کرد.
نکته قابل توجه در سفر الجعفری به تهران، اطمینان بخشی وی به مقامات ایران درباره گروه تروریستی منافقین بود و اینکه دولت عراق هرگز به این گروهک اجازه نخواهد داد از خاک عراق به‌عنوان نقطه‌ای برای انجام عملیات تروریستی علیه ایران استفاده کند.
از مهمترین نتایج این سفر، امضای توافق‌نامه همکاری امنیتی مشترک بود که به‌موجب آن ایران و عراق کمیته‌های مشترکی برای هماهنگی امنیتی و کنترل مرزها و کمک به بازسازی و آماده سازی ارتش عراق تشکیل دادند.
نمودار تصاعدی در روابط ایران و عراق حتی پس از خروج ابراهیم الجعفری از ساختمان نخست وزیری در منطقه الخضرای بغداد متوقف نشد و با روی کار آمدن نوری المالکی دومین نخست وزیر منتخب پس از سرنگونی صدام، گسترش یافت به‌طوری که مالکی نیز همانند الجعفری به تهران سفر کرد و مورد استقبال گرم دکتر محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور وقت ایران قرار گرفت، احمدی‌نژاد در این دیدار، امنیت ایران را به امنیت عراق پیوند زد و گفت ایران آماده کمک به برقراری کامل امنیت در عراق است، زیرا امنیت عراق را امنیت خود می‌داند.
مالکی هم در پاسخ به اظهارات احمدی‌نژاد تأکید کرد که هیچ مانعی در برابر جاده همکاری رو به رشد دو کشور وجود ندارد.
روابط و همکاری ایران و عراق در همه زمینه‌ها روز به روز با وجود فشارها و اتهامات آمریکایی‌ها به تهران مبنی بر استفاده از این همکاری برای کسب دستاوردهای منطقه‌ای برای خود همچنان در حال رشد و گسترش است.
موضوع دیگری که به روند پرشتاب همکاری‌ها و مناسبات ایران و عراق کمک قابل شایانی کرد، تنگ‌تر شدن عرصه بر گروهک تروریستی منافقین در عراق بود که در نهایت با توجه به گسترش موج نفرت ملت عراق از ادامه حضور اعضای فرقه تروریستی رجوی و تلاش‌های بی‌وقفه دولت عراق، پرونده حضور این گروهک در اردوگاه اشرف برای همیشه بسته شد و آنها به پایگاهی نزدیک بغداد برای اخراج نهایی از عراق منتقل شدند، اگرچه با دست زدن به اقدامات خشونت آمیز تلاش زیادی برای تحریک افکار عمومی علیه دولت عراق و منصرف کردن آن از بستن اردوگاه اشرف انجام دادند، اما در رسیدن به اهداف خود ناکام ماندند.
با این حال موضوع چالش انگیزی که توجه رسانه‌ها را به خود جلب کرد، مطرح شدن موضوع غرامت از سوی ایران به‌سبب جنگ تحمیلی هشت‌ساله رژیم بعثی سابق بود به‌طوری که چهار سال پیش، حسن ابراهیمی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی ایران گفته بود بر اساس برآوردهای سازمان ملل متحد، عراق در طول هشت سال جنگ تحمیلی، هزار میلیارد دلار به ایران خسارت وارد کرده است و باید به ایران بپردازد، اما تهران تاکنون این مسائل را مطرح نکرده است.
البته در طول بیش از یک دهه از روابط پایدار و رو به رشد ایران و عراق، برخی رسانه‌های فتنه‌افکن بارها از طریق طرح موضوعات بی‌اساس و ساختگی و طرح ادعای اشغال چاه‌های نفتی عراق از سوی ایران و تحریک برخی شخصیت‌های غیرملی و همسو با رژیم‌های مرتجع عرب تلاش کردند در برابر حرکت پرشتاب قطار روابط ایران و عراق سنگ‌اندازی کنند، اما این تحرکات منفی هم وقفه‌ای در مسیر رو به رشد در روابط دو همسایه ایجاد نکرد.
گسترش قابل‌توجه مناسبات اقتصادی ایران و عراق
یکی از ویژگی‌های متمایز روابط ایران و عراق، پررنگ بودن همکاری اقتصادی میان دو کشور است، سفرهای متعدد هیئت‌های عالی‌رتبه تجاری و اقتصادی مقامات دو طرف به بغداد و تهران و شهرهای مرزی ضمن کمک به استحکام روابط، بیانگر عزم جدی دو همسایه برای توسعه روابط اقتصادی است، تا جایی که میزان مبادلات تجاری دو کشور پس از سرنگونی رژیم صدام با رشد چشمگیری همراه شد و به چهار میلیارد دلار در سال 1387 رسید و در سال 1391، از مرز 9 میلیارد و پانصد میلیون دلار فراتر رفت و معاون بین الملل دکتر احمدی‌نژاد رئیس جمهور سابق تأکید کرده بود این رقم باید با توجه به وجود ظرفیت‌های بالای دو کشور به سه برابر افزایش یابد.
کاظمی قمی رئیس ستاد توسعه اقتصادی ایران و عراق و سفیر سابق کشورمان در بغداد هم امضای ده‌ها سند همکاری در زمینه‌های مختلف میان دو کشور را به‌عنوان دلیلی بر وجود ظرفیت‌های بالای همکاری مشترک دانسته بود.
نزدیک شدن بیش از پیش ایران و عراق به یکدیگر
عامل دیگری که سبب نزدیک شدن بیشتر ایران و عراق به یکدیگر شده است، تهدیدهای تروریستی و چالش‌های امنیتی است که پس از سرنگونی صدام در نتیجه اقدامات مداخله جویانه رژیم‌های مرتجع عرب که حاضر به پذیرفتن شرایط جدید در عراق و روی کار آمدن نظام دموکراتیک و تشکیل دولت منتخب نبودند، به وجود آمده بود که این تهدیدها طی ماه‌های اخیر با گسترش تحرکات گروه‌های تروریستی تکفیری و سیطره آنها بر برخی مناطق اخیر افزایش یافته و سبب همکاری گسترده‌تر تهران و بغداد در زمینه مبارزه با تروریسم شد که یکی از مهمترین نتایج این همکاری، شکسته شدن محاصره شهر آمرلی و طرد تروریست‌های تکفیری با کمکهای جمهوری اسلامی ایران است که مقامات بلندپایه عراقی هم به‌صراحت به این مسئله اشاره و از حمایت‌های کشورمان تقدیر کردند.
کارشناسان یکی از اهداف سفر حیدر العبادی نخست وزیر جدید عراق به تهران را بررسی راه‌های مبارزه با تروریسم دانسته‌اند که با توجه به حمایت‌های مستمر ایران از عراق در جنگ با تروریست‌ها قطعاً حیدر العبادی با دست پر از تهران باز خواهد گشت. با شکل‌گیری ائتلاف آمریکایی ضدداعش، ایران از همان ابتدا بر نمایشی و فریبکارانه بودن آن تأکید کرده است و حمایت‌های خود از عراق را بدون توجه به این ائتلاف ادامه داده است.
برخی نمایندگان پارلمان عراق، سفر حیدر العبادی را سفر بسیار مهم در سایه تحولات امنیتی و منطقه‌ای می‌دانند، آنها بر ضرورت همبستگی کشورهای همسایه و منطقه و جهان برای نجات منطقه از شر باندهای تروریستی همچون داعش تأکید می‌کنند.
نقش‌آفرینی مثبت ایران در عراق
علی البدیری از نمایندگان ائتلاف ملی گفته است: سفر العبادی به تهران اهمیت بسزایی دارد، زیرا ایران کشور منطقه‌ای مهمی به شمار می‌رود و باید از روابط و مناسباتی که میان دو کشور برقرار است برای جنگ با داعش بهره برداری شود، ما در جنگی که جامعه جهانی آن را جهانی توصیف کرده به حمایت تمام کشورها به‌ویژه کشورهای همسایه که مرزهای مشترک با عراق دارند، نیاز داریم.
تأکید این نماینده عراقی بر ضرورت بهره گیری عراق از ظرفیت‌ها و امکانات و تجارب جمهوری اسلامی ایران برای بازگرداندن امنیت و ثبات به عراق از طریق تسریع بخشیدن به عملیات نابودی تروریسم، دلیل دیگری بر وجود روابط گرم و نزدیک میان دو کشور همسایه است که نشانه‌های همکاری در زمینه مبارزه با تروریسم در آزادسازی شهر آمرلی از محاصره تروریست‌های تکفیری داعش به‌خوبی نمایان بود.
به‌گفته وی، پرونده‌های متعددی برای گسترش همکاری با تهران کنار پرونده امنیتی و روابط دوجانبه وجود دارد که در سفر العبادی بررسی خواهد شد که از جمله این پرونده‌ها می‌توان به پرونده انرژی، نفت، برق و تجارت اشاره کرد.
این عضو ائتلاف ملی عراق تصریح می‌کند جمهوری اسلامی ایران، همکاری اقتصادی و تجاری گسترده‌ای با عراق دارد.
پیام سفر عبادی به تهران
اما سفر حیدر العبادی به‌عنوان اولین سفر وی از زمان انتخاب به‌عنوان نخست وزیر جدید عراق پیام مهمی به‌همراه دارد، اینکه عراق در سایه نخست وزیری العبادی همانند دولت گذشته به‌دنبال حفظ روابط مستحکم و گسترش آن است و بزرگ‌ترین پاسخ به جوسازی رسانه‌های عربی همسو با بازمانده‌های رژیم بعثی صدامی است که مدعی زاویه گرفتن حیدر العبادی با ایران و دور شدن وی از تهران با پایان یافتن نخست وزیری نوری المالکی شده بودند.
سفر العبادی به تهران نشان می‌دهد روابط ایران و عراق شخص‌محور نیست، بلکه این روابط راهبردی و ریشه‌ای است که تحت تأثیر جابه‌جایی افراد در مناصب حکومتی در عراق و شایعه پراکنی و جوسازی رسانه‌های مخالف توسعه روابط دو همسایه قرار نمی‌گیرد و مقامات دو کشور نشان داده‌اند برای گسترش مناسبات مشترک در تمام زمینه‌ها که به‌نفع ملتهای دو کشور است، حد و مرزی نمی‌شناسند.
انتهای پیام/ر*