آموزش و اطلاع‌رسانی راه مقابله با انحرافات ناشی از سبکهای جدید مداحی است
خبرگزاری تسنیم:پبر غلام اهل بیت (ع) با بیان اینکه در مجالس عزاداری باید شور با شعور همراه باشد، گفت: آموزش و اطلاع‌رسانی راه مقابله با انحرافات ناشی از سبکهای جدید مداحی است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، علی حسین‌زاده 48 ساله از 8 سالگی شروع به مداحی برای اهل بیت کرده، وی نوحه‌خوانی و مداحی خود را مدیون پدربزرگش می‌داند که از نوحه‌خوانان قهار خراسان رضوی بوده است.
در نخستین نوحه‌خوانی‌اش مورد بی‌مهری مردم واقع می‌شود و همین امر سبب رنجش او می‌شود تا اینکه در رویایی کودکانه مورد محبت رحمه‌للعالمین، حضرت محمد(ص)، قرار می‌گیرد و پس از آن بدون استاد و آموزش مداحی به نوحه‌خوانی برای اهل بیت می‌پردازد.
علی حسین‌زاده، سخنگوی کانون مداحان و شاعران مذهبی استان فارس و قائم مقام بنیاد دعبل خزایی در استان فارس است که در گفت‌وگویی صمیمانه با وی به صحبت نشسته‌ایم.
تسنیم: براساس آنچه گفتید نخستین بار در سن 8 سالگی به مداحی پرداختید و پس از آن رویا بدون استاد و تمرین مداحی کردید، آموزش مداحی در آن دوران چگونه بود؟
در آن سال‌های ابتدایی که من شروع به مداحی کردم، مداحی به آن صورت مطرح نبود و کلاس آموزشی نیز برگزار نمی‌شد و تقریباً می‌شود گفت که مداحان خودرو و خودگو بودند البته به این معنا نبود که هر چیزی بگویند و بخوانند. مطمئناً اساتید و پیشکسوتانی بودند که بایدها و نباید‌ها و تشر‌ها را به‌موقع می‌زدند و من هم که پدر بزرگم از نوحه‌خوانان قهار خراسان رضوی بود ایشان نخستین استادم بودند و پس از آن هم آقای ده‌بزرگی و دیگر دوستان و در حال حاضر هم 25 سال است که خودم در شیراز نخستین دوره آموزش مداحی را برگزار کردم و نزدیک به 3 هزار مداح کارت مداحی با امضای بنده در جیب‌شان است و شاگرد بنده هستند.
تسنیم: مقام معظم رهبری فرموده‌اند که «زبان مداحی ترکیبی است از اندیشه، عقل و عاطفه» می‌خواهم بدانم که تا چه حد این 3 عنصر در مداحی‌های امروز به‌کار می‌رود؟
بایدها و نباید‌هایی است که مداحان و به ویژه مداحان جوان و نوجوان باید بیاموزند و از این بایدها و نبایدهای عرصه ذکر و ذاکری الگوبرداری کنند، تاکید مقام معظم رهبری، دیگر مراجع تقلید و بزرگان دین ما هم همین است. در ولادت حضرت زهرا(س) سال‌ها است که مداحان خدمت مقام معظم رهبری می‌رسند ایشان روی بیان مسائل معرفتی و جنبه‌های عقلانیت عرصه کربلا در کنار بیان جنبه‌های عاطفی و احساسی تاکید دارند ولی همان‌طور که عرض کردم نه مداحان جوان و نوجوان ما در محضر بزرگان شاگردی می‌کنند و نه متأسفانه بزرگان عرصه ذکر و ذاکری استادی می‌کنند و دغدغه نشان میدهند و راهنمای خوبی برای نوجوانان و جوانان می‌شوند بنابراین عرصه مداحی با غلو، خرافات و وهن آغشته شده تا جایی که دغدغه علما و مقام معظم رهبری را در پی داشته است.
تسنیم: برای اینکه این خرافه‌ها و این تحریف‌ها وارد مداحی نشود، به نظر شما راه حل چیست؟
یکی از دلایل ورود این انحرافات به عرصه مداحی زیاد شدن حرف‌ها و مدح‌های بدون سند است که آن به دلیل این است که جایگاه منبر و مدح عوض شده است، در گذشته نه چندان دور مردم سوال می‌کردند خطیب مجلس کیست؟ روحانی مجلس کیست؟ الآن متأسفانه می‌گویند مداح کیست؟ و همین مداح محوری از آفت‌های مجالس ما شده است. در حالی که مداحی و مداح باید از دل مجالس علما بیرون آید و آفت دیگری که اشاره کردم ورود حرف‌های بدون سند است یعنی نقل قول‌ها و ناقل مصیبت‌های اهل بیت(ع) کسانی شدند که از سواد مذهبی کم بهره و گاه بی‌بهره هستند.
تسنیم: شما فرمودید که از 8 سالگی وارد مداحی شدید و یک نوع پیشکسوت در این عرصه محسوب می‌شوید . پیشکسوت‌ها و پیر غلامان در دستگاه حسین هر چه بیشتر می‌گذرد و هر چه قدر که بیشتر خاک می‌خورند تأثیرگذاری‌شان در مجالس بیشتر است به نظر شما این اتفاق چگونه می‌افتد و اصولاً دستگاه امام حسین (ع) چه دارد که هر کس واردش می‌شود پس از مدتی چنین تأثیرگذار می‌شود؟
کار امام حسین(ع) یک کار محبتی و یک کار دلی بود، یعنی وقتی امام حسین(ع) همه چیزش را گذاشت در طبق اخلاص و رفت زیر سم اسب و تکه تکه شد تنها یک جمله گفت: « خدایا راضی‌ام به رضای تو» خدا هم به ملائکه فرمود هوای این را داشته باشید. محبت این را در دل بنده‌های من بگذارید و خودش هم در قرآن فرموده است « اِن تَنصُرُ الله یَنصُرُکُم وَ یُثَبِّت اُقدامَکُم» یعنی هر کس برای احیای دین من قدم بردارد خدا قول داده که جای پایش را محکم کند.
چون امام حسین(ع) همه چیزش را به مسلخ برد پس خدا هم محبتش را در دل مردم گذاشت و این یک سنت لایتغیر پروردگار است که چون امام حسین(ع) به خاطر رضای خدا زیر سم اسب رفت خدا نیز عزیزش کرد و برایش در دل مردم جا پیدا کرد طوری‌که بچه 5- 6 ماهه یا 2 -3 ساله هم در روز عاشورا همراه مادر گریه می‌کند.
حضرت موسی عرض کرد: « خدایا از بین مخلوقاتت کدام یک را بیشتر دوست داری؟ ندا آمد یا موسی نوزاد را به خاطر اینکه من نوزاد را فطرتاً موحد آفریدم» و خدا در دل همه بندگان محبت امام حسین (ع) را قرار داده و اگر می‌بیبنیم در عزای سیدالشهدا کودکی درخواست زنجیر و پیشانی‌بند یا حسین می‌کند و همراه مادرش اشک می‌ریزد و سینه می‌زند دلیل همین محبت امام حسین(ع) است. خدا خواست این حسین عزیز شود و آن‌که عربده می‌کشد روی اسب یعنی شمر ذلیل شود و این سنت لایتغیر خداوند است. در واقع هر کس که به این سنت لایزال خداوند وصل می‌شود خدا عزیزش می‌کند و نفوذ کلام پیدا می‌کند.
تسنیم: خیلی از بزرگان و مقام معظم رهبری می‌فرمایند: «شرکت در عزاداری امام حسین(ع) یک موهبت است که نباید آن را ارزان بفروشیم». نظرتان را درباره این جمله بگوئید و اینکه چطور باید این‌کار انجام شود و چطور باید قدردان این موهبت باشیم. این‌طور نباشد که بعد از اینکه دهه تمام شد یا بعد از اینکه محرم و صفر تمام شد از این موهبت بی‌بهره شده باشیم.
حسین‌زاده: این محبت و عشق اهل بیت و به ویژه امام حسین(ع) عنایتی از طرف پروردگار است و عزاداری برای اهل بیت هم موهبتی است که خدا نصیب ما کرده اما این به این معنا نیست که ما بگوئیم که هر گناهی بکنیم، هر حرفی بزنیم، خطبای ما هر حرف نسنجیده‌ای بزنند، مداحان ما هر چیزی را بدون سند بخوانند و بگوئیم امام حسین کشته شد تا گناهان ما بخشیده شود همان‌طور که مسیحیت اعتقاد دارد که حضرت مسیح به صلیب کشیده شد تا گناهان ما بخشیده شود.
این در فرهنگ اهل بیت (ع) جایگاهی ندارد درست است فرهنگ اهل بیت فرهنگ محبت است اما این به آن معنا نیست که ما محرم که تمام شد همه چیز را با پیرهن مشکی و و زنجیر غلاف کنیم. این به آن معنا نیست که ما فرهنگ ارزش‌های عاشورا را هم یادمان برود و یادمان برود که امام حسین(ع) برای چه کشته شد؟ یادمان برود که ظهر عاشورا امام حسین(ع) در آن کشاکش شمشیر، در آن خیمه آتش زدن، در آن عربده کشی‌های مستانه طرف مقابل، نماز اول وقت را برگزار کرد. ما باید یادمان باشد که امام حسین(ع) برای نماز کشته شد، برای این کشته نشد که ما اشک بریزیم و زنجیر بزنیم بنابراین اگر توانستیم تا محرم دیگر این موهبت الهی را حفظ کنیم، استمرار پیدا می‌کند. اگر نتوانستیم حفظ کنیم خدا آن موهبت را از دل ما بر می‌دارد و آن وقت ما در دامن شیطان می‌افتیم.
اگر بخواهم در یک جمله بگویم برای حفظ آن موهبت و قدرشناسی این است که به ارزش‌های عاشورا عمل کنیم و این بهترین ابزار است برای اینکه ما قدر آن موهبت را بدانیم.
تسنیم: یک مسأله دیگری که وجود دارد نسبت هیئت و عزاداری امام حسین (ع) و سیاست است. برخی نوحه‌خوان‌ها به بهانه اینکه اهل سیاست نیستند از خواندن اشعاری درباره انقلاب، شهدا و رهبری پرهیز می‌کنند با این ادعا که دستگاه اهل بیت ربطی به دستگاه سیاست ندارد. نظر شما در این‌باره چیست؟
مأموریت اصلی یک مداح امروز و در این برهه از زمان در اردوگاه ولایت بودن است یعنی باید یک مداح بصیرت لازم را داشته باشد و حتی در راه بصیرت افزائی جامعه هم باید تلاش کند. امروزه پیشرفت تکنولوژی به گونه‌ای شده که در یک منزل کوچک یا در یک مجلس کوچکی 30 - 40 نفری هم شما بخواهی روضه بخوانی به آن سوی آب بلافاصله ایمیل و از ابزار رسانه‌ای استفاده می‌شود بنابراین باید یک مداح فهیم، خوب و با بصیرت بداند حسین زمان کیست؟ یزید زمان کسیت؟ و باید ارزش‌های شهدا را در جامعه تبیین کند.
متأسفانه برخی از تریبون‌های مداحی و ذکر و ذاکری به پاتوق‌های مجالس خالی از بصیرت تبدیل شده است و ابزاری برای فخر فروشی که باید از این نوع رفتار پرهیز کنیم و بدانیم که پرچم امروز دست مقام معظم رهبری است و قبل از آن دست حضرت امام بود. باید زیر همین پرچم باشیم و بدانیم و آگاه باشیم که دشمنان ما در کمینند که این پرچم را از زیر دست حضرت آقا بگیرند و و مداحان باید بیشتر از این حواس‌شان جمع باشد.
در مجالس عزاداری باید شور با شعور همراه باشد در غیر این صورت اگر شور باشد ولی شعور، معرفت و بصیرت نباشد کار به جائی می‌رسد که یا غلو می‌شود یا افراط و تفریط می‌شود و این ضربه به فقه پویای شیعه است.
تسنیم: بیشتر مداحان از شعر شعرائی مثل محتشم و نیر تبریزی و دیگرانی که شما بهتر می‌شناسید استفاده می‌کنند، علت ماندگاری اشعار این شعرا چیست؟ و به نظرتان چقدر باید از شعر شاعران جوان استفاده کرد؟
ماندگاری این اشعار به این دلیل است که با استفاده از آیات قرآن و روایات ائمه و احادیث محکم و متقن شعر گفتند و به همین دلیل شعرشان در دل‌ها نفوذ کرد. بسیاری از شعرا شعر گفتند، ولی شعرشان نفوذ نکرد و ماندگار نشد ولی این اشعار به دلیل پیوندش با روایت و حدیث ماندگار شدبه همین دلیل می‌بینیم که هر کسی در کنار قرآن و نهج البلاغه یک دیوان حافظ هم در منزلش است.
اشعار جوانان ما اگر امتداد آن فرهنگ شعر قدیم باشد و در پیوند با فرهنگ اهل بیت باشد، استمرار پیدا می‌کند اما شعرهای ساده ترانه‌ای و به سبک نیما یوشیجی در فرهنگ ذکر و ذاکری جایگاهی ندرد.
تسنیم: بیشتر منظورم این است که چه نوع قالب‌های شعری بیشتر به‌کارتان می‌آید؟ از شعرهایی که وزن آن‌چنانی ندارد نیز می‌توانید استفاده کنید؟
حسین‌زاده: انتخاب شعر بسته به نوع مداحی دارد، به طور مثال اگر برای سینه‌زنی و زنجیرزنی بخواهد به کار رود حتما باید وزن و قافیه داشته باشد اما برای ابتدای روضه می‌توان از اشعاری به سبک نیما یوشیج و سهراب سپهری هم استفاده کرد. در واقع شعرهای نیمائی یا شعرهایی که در قالب نیمائی قرار می‌گیرد بیشتر برای اول مداحی و روضه‌خوانی است و شعرهای قافیه‌دار را برای نوحه و مدیحه‌‌خوانی و مولودی خوانی به‌کار برده می‌شود.
تسنیم: چقدر با شعرای آئینی در ارتباط هستید؟
کار ما مداحان با شاعران آئینی و مذهبی مثل 2 حلقه زنجیر است. اگر اینها شعر نگویند مداح چه می‌خواهد بخواند که برای مردم تفسیر کند؟ شعر خوب اینان است که حتی گاه زمینه روضه را به وجود می‌آورد به طور مثال شعری که آقای ده‌بزرگی برای حضرت علی اصغر(ع) گفته‌اند 2 خطش را که بخوانی مردم شروع به گریه کردن می‌کنند و اصلاً روضه نمی‌خواهد. بنابراین مداحان باید ارتباط‌شان با شاعران شعر آئینی حفظ شود و در مکتب اینها و در کلاس اینها شرکت کنند و هر مداح موفق حتماً یک شاعر آئینی باید کنارش باشد.
تسنیم: تعریفی که شما از نوکری اهل بیت دارید چیست؟ و اینکه نوکری اهل بیت چه ارتباطی با بندگی با خدا دارد؟
حسین‌زاده: چون خدا اهل بیت را عزیز کرده ما می‌گوئیم نوکر اهل بیت هستیم. همه اینها به یک راه می‌رسد و آن یک راه رسیدن به خدا و عبودیت است چون امام حسین زیر سم اسب هم می‌گوید: « خدایا راضی‌ام به رضای تو». نگفت آخ زمین‌هایم درمدینه چی شد؟ نگفت آخ بچه‌هایم یتیم شد. گفت خدایا راضی‌ام به رضای تو و قبل از آن‌هم فریاد زده بود هَیهات مِنَّ ذِلّه .به خاطر خدا بود نه به خاطر شخصیت خودش و نه به خاطر خواهرش. همه اینها به خاطر خدا بود و ما می‌بینیم که نوکر کسی هستیم که نوکر خدا است.
تسنیم: در گذشته توازن و تعادلی میان مداح و واعظ در مجالس بود، اما امروزه این توازن برهم خورده است. به نظر شما چه عاملی سبب شده این توازن به‌هم بخورد؟ چه عاملی سبب شده که در واقع مداحی جای منبر یا آن خطیب را بگیرد و یا نقشش را کم‌رنگ کند.
من فکر می‌کنم بخش عظیمی از آن به جامعه مدح و مداحی برمی‌گردد که در 10 تا 15 سال اخیر از اقبال عمومی خوبی در جامعه برخوردار شدند و ذائقه مردم سبب شد که مداح دچار یک غرور نسبی و کاذب شود و مداحان خود را از روحانیت، منبر، وعظ و خطابه جدا بدانند در صورتی که این ضربه مهلکی به عرصه مدح و مداحی و مهم‌تر از آن به عرصه پویائی فقه شیعی وارد می کند.
متاسفانه در حال حاضر برخی از مداحان مداح‌نما هستند و این ضربه می‌زند و البته این ایراد به روحانیون نیز وارد است که خوب روضه نخوانده‌اند و بر منبر خوب مداحی نکرده‌اند و فقط سخنرانی کرده‌اند. نمی‌خواهم از روحانیون انتقاد کنم ولی می‌خواهم بگویم اکنون جایگاه مدح و منبر عوض شده و مردم می‌گویند مداح کیست و نمی‌گویند خطیب کیست؟ در گذشته نه چندان دور ما مداحان از دل منبر همین روحانیون به‌وجود آمدیم و باید علما تشر لازم را به مداحان بزنند.
تسنیم: در مورد سبکهای جدید مداحی و اینکه پیدایش سبکهای جدید مداحی که نوعی نوآوری در کار مداحان ایجاد کرد، چه از نوع شعر و چه از نوع خواندن و چه از نوع لحن و این سبب شده انحرافاتی هم در این نوع سبک وارد مداحی شود به نظر شما انحراف سبکهای جدید چیست؟ و راه مقابله با این انحرافات چیست؟
نوآوری در شعر خلاقیت در مدح و مداحی و هر چیز مذهبی بد نیست ولی به نظر من از حقانیت خدا و ائمه دور شدن بد است. برخی مداحان ما به بهانه نوآوری و جذب جوانان و ذائقه‌های مردم خلاقیت‌ها و نوآوری‌هایی در شعر و در روضه می‌کنند که متأسفانه با فرهنگ مکتب عاشورا منافات دارد، به طور مثال واژه حسین را به گونه‌ای تلفظ می‌کنند که سین سین سین می‌شود و با سینه می‌زنند مثل کاری که طبل و سنج در روز عاشورا می‌کند اینها همه به فرهنگ درست عزاداری ضربه می‌زند و من مخالف شورهای این‌چنانی هستم.
کسانی که آگاهی نسبی یا آگاهی کمتری دارند، این نوع مداحی را می‌پسندند اما در محیط‌های دانشگاهی علاوه بر اینکه خوب سینه می‌زنند و گریه می‌کنند از مداح نیز مطالبه می‌کنند مثلا اگر مطلبی را خواندی می‌پرسند سند چیزی که شما خواندی کجاست اما عوام این‌گونه نیستند و به ویژه جوانان و نوجوانان و کسانی که اطلاعات دینی‌شان کم است و بیشتر تابع احساس هستند و جنبه عاطفی قضیه را می‌بینند لخت می‌شوند سینه می‌زنند و فقط آن حسین حسین و آن سینه زدن و هیچی هم در بر ندارد.
راه مقابله با آن هم آموزش و اطلاع‌رسانی است باید کلاس‌های آموزشی گذاشته شود و علما رهنمودها و راهنمایی‌های لازم را به مداحان بدهند. آیت‌الله ایمانی رهنمودهای خیلی خوبی دادند و مراجع تقلید نیز رهنمود میدهند اما متأسفانه برخی از مداحان ما گوش شنوا ندارند.
تسنیم: مسئله دیگری که وجود دارد ارتزاق از راه مداحی است به نظر شما پسندیده است یک مداح از راه اهل بیت ارتزاق کند یعنی مداحی را شغل خودش بداند جدای از صله دادن به مداح که از گذشته مرسوم بوده است.
مداحی برای اهل بیت عشق است و اگر کسانی این عشق را وسیله ارتزاق خود کنند ضربه می‌زنند و ضربه می‌خورند. مردم مأموریت و تکلیف خودشان را می‌دانند و صله میدهند اما اگر ما قید کردیم شماره حساب بدهیم این خوب نیست چراکه گاه با این کار عده‌ای را از اشک ریختن محروم می‌کنیم بنابراین مداحان نباید به مداحی به‌عنوان شغل و منبع درآمد نگاه کنند یعنی حساب و کتابی برای خودشان در این عرصه باز نکنند.
انتهای پیام/