علم‌بندان از آئین‌ها و آداب گلستانی‌ها + تصاویر
خبرگزاری تسنیم: فرهنگ، آداب و آئین مردم استان گلستان در مناسبت‌ها، باورها و مراسم مختلف سوگواری همگی سینه به سینه از زبان مردم قدیم منتقل شده و ماه محرم با مراسم و آئینهاى آن در میان مردم گلستان داراى جایگاهى برجسته است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گلستان، آئین های سوگواری ماه محرم در همه شهرها و بیش از یک هزار روستای استان گلستان با سیاهپوش کردن مساجد، حسینیه‌ها و تکایا و افراشتن پرچم سیاه بر فراز منازل، بازار و مغازهها آغاز مىشود و مردم باشرکت در این مراسم ارادت خویش به ساحت مقدس ائمه اطهار (ع) نشان میدهند.
آماده سازی برای حضور در آئین‌های سوگواری محرم از قبل از این ماه و با برافراشتن پرچم سیاه بر سر در بسیاری از منازل، محلهای کسب، مساجد، حسینیه‌ها و تکایا آغاز و پرشورترین سوگواری‌ها این ایام از یکم تا دهم محرم به ویژه در روز نهم و دهم و اربعین امام حسین(ع) و یارانش برگزار می‌شود.
در استان گلستان اقوام متعددی مانند بومی‌ها، شاهرودی، کاشمری و نیشابوری، ترک، قزاق، قزلباش، سیستانی، بلوچ، مازنی و غیره در کنار یک دیگر زندگی مسالمت‌آمیزی دارند و این اقوام در ایام محرم با عادات و آداب خود به عزاداری می‌پردازند.
در این دهه برگزاری مراسم سینه زنی و زنجیرزنی، علم گردانی و تعزیه خوانی واقعه خونین کربلا، اعتقاد و باور قلبی مردم این منطقه در همراهی امام حسین (ع) و یاران باوفای آن حضرت را نشان می‌دهد.
از جمله مراسم ماه محرم و صفر در استان گلستان برگزاری مراسم روضه خوانی است.
در این باره تکایای موجود در محلات قدیمی و بازارهای شهرها قدیمی به ویژه در گرگان نشان از آن دارد که در هر محلهای یک تکیه وجود دارد و عزاداران شب‌ها در تکیه گردهم جمع شده و به عزاداری می‌پردازند.
همچنین برخی از ساکنان هر محله منبر کوچک دو پله‌ای در خانه دارند که در طول دهه و روز اربعین، در بزرگ ترین اتاق منزل قرار می دهند و واعظی که از قبل از فرارسیدن محرم با او هماهنگ شده، آمده و پس از سخنرانی به ذکر مصایب و مناقب امام حسین (ع) و یارانش می‌پردازد.
نذر کردن از دیگر آداب این ماه در استان گلستان است که به اشکال گوناگون انجام شده و از آن جمله نذر قربانی کردن گوسفند هنگام ورود علم و در روز عاشورا و تحویل به مسجد و یا تکیه برای استفاده عزاداران و نیز شرکت در هزینه پذیرایی از سوگواران است.
تعزیه‌خوانی از دیگر آداب ماه محرم بوده که متاسفانه امروزه تا حدود زیادی به فراموشی سپرده شده است.
در منطقه گلستان دو دسته تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی وجود داشته است و دسته‌ها ساکن شهر و روستای خود بودند که بیشتر در تاسوعا، عاشورا و اربعین حسینی اقدام به اجرای تعزیه‌خوانی و شبیه‌خوانی می‌کردند.
یکی دیگر از نشانه های دسته‌های سوگوار در ماه محرم علم و یا طوق است که مردم گلستان در عصر روز پنجم آئین علم یا طوق‌بندان را اجرا می‌کنند و هنگام شکل‌گیری دسته‌ها، ابتدا علم و پرچم‌ها را پیشاپیش دسته به حرکت درمی‌آورند و پشت سر آن سینه زنان به صورت دایره‌وار حرکت کرده و پشت سر مردان، زنان و کودکان روان بوده و اشعاری که از سوی مرثیه خوانان خوانده می شود به صورت هم‌صدا می‌خوانند.
دسته به هر خانه ای که می‌رسد اگر اهالی آن نذری داشته باشند دستمال، روسری و یا شالی به علم می‍بندند و اسفند دود می‌کنند که به این کار علم‌بندان می‌گویند.
از سوی دیگر دسته‌های عزاداری در عصر روز تاسوعا مهیا می‌شوند و در خیابان‌ها و کوچه‌ها به زنجیرزنی می‌پردازند و سپس مراسم پامنبری آغاز می‌شود و تا نماز مغرب و عشاء ادامه دارد.
در این آیین که تنها در محلات قدیمی گرگان برگزار می‌شود خانواده‌های منبر خود را بیرون از درب منزل قرار میدهند تا هرکسی نذری دارد شمعی روشن کند و بر روی آن قرار دهد.
پخت حلیم نیز در عصر تاسوعا انجام می‌شود و پس از آماده شدن حلیم را بین مردم تقسیم می‌کنند.
به هنگام پخت این نذری، عزاداران به سر دیگ حلیم یکدیگر می روند و آن را هم می‌زنند و پای دیگ شمعی برمی‌افروزند.
برخی از مردم نیز شب عاشورا تا صبح در مساجد و تکایا به سر می برنند و به یاد شب وداع امام حسین (ع) با یارانش تا پاسی از شب به عزاداری و قرآن خوانی مشغول می‌شوند.
ظهر عاشورا نیز نماز ظهر عاشورا با حضور عزاداران و شرکت گسترده اقشار مختلف مردم در شهر و روستا اقامه می‌شود و عصر همان روز، گروه تعزیه خوانی به اجرای تعزیه روز عاشورا می‌پردازد.
شام غریبان آخرین مراسم دهه اول محرم محسوب می شود که با اقامه نماز مغرب و عشا آغاز می شود، پس از آن، دسته‌های سینه زنی حرکت خود را شروع کرده و با رفتن به محلات و کوچه‌های مختلف شهر و روستا با حضرت زینب(ع) و کاروان کربلا همراهی و همدلی می‌کنند.
ثبت ملی مراسم چهل منبر و طوق‌بندان
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان گلستان نیز گفت: مراسم چهل منبر گرگان از آئین های ماه محرم است و به عنوان میراث معنوی درفهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
قربان عباسی اظهار کرد: این مراسم آئینی ماه محرم در روز تاسوعا و بیشتر در محلات قدیمی گرگان برگزار می‌شود.
وی در ادامه با اشاره به اینکه این اثر با شماره 550 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده، افزود: در این روز خانواده های گرگانی منبر خود را بیرون از درب منزل قرار داده تا هرکسی نذری دارد شمعی روشن کرده و بر روی آن قرار دهد.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی وگردشگری استان گلستان تصریح کرد:مراسم طوق‌بندان نیز به عنوان میراث ناملموس معنوی به شماره 431 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
عاشورای حسینی و تکریم آن در میان ترکمن‌های گلستان
عاشورا روز شهادت حضرت امام حسین علیه السلام از دیرباز مورد توجه و احترام ترکمن‌ها بوده و هست .
ترکمن‌های گلستان که حدود 33 درصد جمعیت یک میلیون و 750 هزار نفری این استان را تشکیل میدهند در سیره عملی خود به عاشورا به عنوان راهکاری مؤثر برای مبارزه علیه ظلم و ستم می‌نگرند.
اهل سنت گلستان ماه محرم را "عاشورآی" یعنی ماه عاشورا نام نهاده اند و به حرمت و ارادت به سید مظلومان حسین بن علی(ع)نام فرزندان پسر خود را که در ماه محرم به دنیا می آیند عاشور گلدی، عاشوردردی، ملاعاشور، عاشورمحمد، عاشوربردی، عاشورقلی، و نام فرزندان دختر خود را عاشور بی بی، عاشورگل و عاشورتاج می‌نامند.
ترکمن‌ها به سفارش روحانیان مذهبی خود در روز عاشورا در مساجد نماز مخصوص عاشورا می خوانند.
در روز دهم محرم یعنی روز عاشورا،تعدادی از مؤمنان روزه می‌گیرند و به ذکر و مناجات مشغول می‌شوند.
دادن نذری دسته جمعی در شهرها و روستاهای بزرگ ترکمن نشین از جمله آق قلا و بندرترکمن جلوه ویژه‌ای از وحدت و ارادت قوم ترکمن را به امام حسین علیه السلام به تصویر می‌کشد و از اقوام دیگر از شهرهای دور و نزدیک برای شرکت در این مراسم ترکمن‌ها به مناطق ترکمن نشین گلستان می‌روند.
انتهای پیام/
