«شمع‌گردانی» و «یقه بندی» از آئین‌های کهن عزاداری محرم در شاهرود+تصاویر
خبرگزاری تسنیم: شاهرود، دیار عاشقان حسینی و دیار فرهنگ علوی و حسینی است و باید گفت تاریخ کهن عزاداری امام حسین(ع) در این شهرستان تا هفته بعد از محرم نیز ادامه داشته و برخی از این مراسم نیز مخاطبانی از سراسر کشور دارد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از سمنان، شاهرود در محرم آئین های سنتی عزاداری زیادی دارد که شام غریبان، تاسوعا و عاشورا و مواردی از این دست را می‌توان نام برد.
مراسم علم گردشی در مناطق کالپوش و برخی نقاط کویری در روزی از ایام دهه محرم صورت می‌گیرد.
در این روز علم‌ها را از مساجد بیرون آورده، فردی درحالی‌که علم را به دست گرفته در پیشاپیش عزاداران حرکت می‌کند.
در مسیر برخی افراد گوسفندی را در پای علم قربانی کرده و سایرین نذورات خود را به بانیان عزا می‌دهند.
تاسوعا و عاشورا
اوج عزاداری اهالی منطقه در شب و روزهای تاسوعا و عاشورا است و در این دو روز اهالی هر منطقه در مساجد و حسینیه‌ها حضور یافته و به عزاداری می‌پردازند
دسته‌های عزاداری از مساجد و حسینیه‌های هر محل به حرکت درآمده و دسته‌گردانی می‌کنند.
نخل برداری روستاهای دهملا و دیزج و مغان، شهرهای بسطام، قلعه‌نو خرقان و مجن در روز عاشورا جمعیت بسیاری از اهالی شهر شاهرود را برای عزاداری به این نقاط می‌کشاند.
تعزیه‌خوانی از دیگر شیوه‌های عزاداری است که غالباً پس از نخل برداری در نقاط مختلف صورت می‌گیرد.
آیین سنتی شمع و چراغ در شب‌های تاسوعا و عاشورا در برخی از تکایای شاهرود برای ابراز ارادت به خاندان عصمت و طهارت و ادای نذر برگزار می‌شود.
تکیه‌های بازار و تکیه بید آباد که از تکایای باسابقه و قدیمی شاهرود است با برنامه‌های ویژه‌ای این مراسم سنتی و کهن را برگزار می‌کنند.
در این آیین که قبل از اذان مغرب برگزار می‌شود همه خادم‌های این تکایا که به کشیک کش معروف هستند به‌ردیف در مقابل سقاخانه که «چراغ‌خانه» نامیده می‌شود، می‌ایستند.
متولی مسجد و ریش‌سفیدان نیز در جلوی چراغ‌خانه می‌ایستند و خدامی که نوبت کشیک آنها است در مقابل آنها به‌صف می‌ایستند.
چراغچی شمعدان‌ها را از چراغ‌خانه آورده و به ترتیب یک‌درمیان روی زمین می‌چیند و سپس چراغچی شمعدان‌ها را به دست گرفته و اشعار و دعاهای ویژه این مراسم را با صدای بلند می‌خواند و سپس خطبه مخصوص شمع و چراغ را با صدای رسایی قرائت می‌کند.
پس‌ازآن اشعاری از محتشم کاشانی را که مربوط به فاجعه کربلاست با صدای خوش می‌خوانند و در پایان هر مصرع خدام صلوات می‌فرستند.
پس از پایان مراسم شمع و چراغ، خدامی که نوبت کشیک آنها است شمع‌ها و چراغ‌ها را می‌بوسند و به ترتیب به خدام کناری خود می‌دهند و به همین ترتیب شمعدان‌ها و چراغ‌ها به‌وسیله همه خدام دست‌به‌دست می‌شود تا به محل اولیه می‌رسد و یکی از بزرگان تکیه تمام خادم‌ها اعم از چای‌ریز، قصابان، ظرف‌شویان و.. و عزاداران دیگر شهرهای مجاور را دعا کرده و برایشان آرزوی سلامتی می‌کنند.
این آیین سنتی را درگذشته مراسم شمع و چراغ و گاهی هم به نام شامگاه خدام می‌خواندند. این رسم‌ها از پدران به فرزندان منتقل می‌شود.
در تکیه بازار شاهرود هنگامی‌که خطبه‌خوان به نام امام حسین (ع) می‌رسد تمامی چراغ‌ها، مشعل‌ها و شمعدان‌ها خاموش می‌شود و ریش‌سفیدان با آمدن به میان مجلس و خواندن نوحه (ای‌داد از این عزا...) کاه بر سر و رویشان می‌ریزند و عزاداری می‌کنند مردم نیز اعم از زن و مرد در شاه‌نشین‌ها همراه با آنها عزاداری می‌کنند.
شهری که مردمانش در زیر باران نیز نخوابیدند/باران و اشک‌هایی که تا صبح قطع نشد
از ساعت 2 نیمه‌شب باران شدید شروع به باریدن کرده بارانی چون اشک چشم مردم که تا صبح هردو قطع نشدند امسال آسمان چنان دلش گرفته بود و سیاه بود که گویی در حال انفجاراست وقتی به آسمان می‌نگریستی غم خاصی در آن بود و چون مردم عزادار امشب دلش به‌شدت گرفته بود شبی غریب غیر سال‌هایی دیگربارانی دلگیر و سرما، ساعت 3 نیمه‌شب است اما گویی که اول شب(ساعات ابتدایی) است.
مردم در گروه‌های مختلف متشکل از جوانان، کودکان و پیران به‌صورت هیئت سینه‌زنی تکایا و مساجد را درحالی‌که کلاه بر سر داشتند پشت سر می‌گذارند.
این مردم به یاد سختی‌هایی که بر اهل‌بیت پیامبر اکرم (ص) گذشته است خوابشان نمی‌برد. یاد کودکان تشنه و گرسنه که دوروبرشان را عده‌ای وحشی گرفته‌اند و حتی به کودک شیرخواره رحم نمی‌کنند اما امیدوارند که حضرت عباس آنان را سیراب خواهد کرد و...
از شما می‌پرسم! آیا با این یادآوری‌ها خوابی راحت به سراغمان می‌آید؟ البته 10 روز است که روش زندگی روزمره مردم هم فرق کرده و از قبل برنامه‌ریزی کرده‌اند.
شام غریبان
غروب روز عاشورا شام غریبان شهدای کربلا است. عزاداران حسینی در این شب پس از اقامه نماز مغرب و عشا هر یک شمع و یا فانوسی در دست گرفته و با تشکیل دسته‌های عزاداری در سطح شهر یا کوچه‌های روستا به حرکت درآمده و به عزاداری می‌پردازند.
تعزیه‌خوانی
مجالس تعزیه غالباً به مدت یک دهه در برخی نقاط شهری و روستایی در مکان‌هایی چون تکایا و حسینیه‌ها اجرا می‌شود.
تعزیه‌خوانان شامل دو گروه موافق و مخالف خوان هستند، گروه موافق خوان لباسی به رنگ سبز، مشکی، سفید و گروه مخالف لباسی قرمزرنگ به تن دارند تعزیه‌خوانان از ابزار و وسایلی همچون شمشیر، سپر، کلاه‌خود، چکمه و غیره در مجالس خود استفاده می‌کنند.
مجالس تعزیه در شاهرود نام‌های مختلفی دارد که برخی از این مجالس تعزیه در این منطقه با موضوعات حجه الوداع، مسلم، طفلان مسلم، علی‌اکبر، ابوالفضل، چهار سردار، قاسم، حر، عباس، شوذب، غلام ترک و شهادت امام حسین (ع) برگزار می‌شود.
یازدهم محرم
در این روز نخل بزرگ شهر شاهرود توسط عزاداران به حرکت درمی‌آید که برای این منظور دسته‌های عزاداری سطح شهر و روستاهای اطراف با حمل طوق و علم به سمت مسجد نخل حرکت می‌کنند.
پس از قرار گرفتن مردان در زیر چوب‌های نخل، با ذکر یا حسین نخل را از مسجد به سمت مزار قدیم شهر حرکت می‌دهند و پس از نوحه‌خوانی و ذکر مصیبت نخل را دوباره به جایگاه اولیه بازمی‌گردانند.
اهالی نقاط کویری طرود و سطوه در این روز برای عزاداری به مقبره پیرمردان در حومه روستا می‌روند.
یقه بندی
این مراسم در روستای نردین (منطقه کالپوش) در روز سیزدهم محرم – که با سومین روز شهادت امام حسین(ع) مصادف است - برگزار می‌شود.
در این روز یکی از اهالی محل در خانه خود طعام نذری پخته و تعزیه‌خوانان را برای صرف نهار دعوت می‌کند و پس از نهار یکی از اعضای خانه، یقه تک‌تک تعزیه‌خوانان را به نشانه خاتمه عزا می‌بندد، در بسیاری از نقاط اهالی برای رفع عزا در این روز کوزه‌ای سفالی را بر زمین زده و می‌شکنند.
گزارش و عکس از عباس اعتماد
انتهای پیام/
