اگر توافق نشود اتفاق بدی برای ایران رخ نخواهد داد

«جلیل مرتضوی» برنامه‌ساز تلویزیونی فعال در آمریکا و سردبیر سایت (usiranaffairs.com) در گفتگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم در واشنگتن با اشاره به مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5، این گفتگوها را از نظر دستیابی به منافع کلان کشوری بسیار مهم توصیف کرد. وی با اشاره به گذشت حدود یکسال از این مذاکرات به تأثیر آن بر تغییر فضای رسانه‌ای ضد ایرانی در خارج از کشور خاصه در اروپا و آمریکا و بهبود تصویر کشورمان در افکار عمومی مردم جهان اشاره کرد. در ادامه متن این گفتگو ارائه شده است:

تسنیم: در ابتدا، نظر کلی خود را در مورد مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 بیان کنید؟

مرتضوی: این مذاکرات دو جنبه دارد، آنچه که ما از بیرون نظاره‌گر آن هستیم و آنچه که در درونش جریان دارد که مسلما جدا و احیانا متفاوت از یکدیگر هستند. از آنچه در درون مذاکرات رخ می‌دهد مسلما اطلاع دقیقی نداریم. ولی آنچه از بیرون و در رسانه‌ها در مورد آن نوشته و منتشر می‌شود از دو نظر حائز اهمیت است. در مورد کسانی که پیشتر ضد ایران در رسانه‌های آمریکا و حتی اروپا می‌نوشتند، شاهد هستیم که این افراد هم‌اکنون با رویکردی مثبت‌تر به تحولات ایران نگاه می‌کنند و این امر واقعا یک تغییر در رابطه با مسأله ایران است. البته هم‌اکنون برخی از این گونه افراد همچنان علیه ایران مطالبی را نوشته و منتشر می‌کنند. این افراد کسانی هستند که هوادار نقطه‌نظرات اسرائیل بوده و به شدت از آن حمایت می‌کنند. نکته‌ای که در اینجا باید اشاره کرد این است که فضایی که در رسانه‌های آمریکایی طی سال‌های اخیر نسبت به ایران شاهد آن بوده‌ایم، در چند ماهه اخیر خیلی تغییر کرده است.

تسنیم: همانطور که اشاره کردید این گونه به نظر می‌ رسد که از زمان انتخاب آقای روحانی به ریاست جمهوری کشورمان، شاهد این هستیم که فضای منفی کمتری علیه کشورمان و برنامه هسته‌ای آن وجود دارد، خاصه در شبکه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک و یوتیوب و حتی شاهد این هستیم که تعداد بیشتری از افراد در رسانه‌های مختلف به گونه‌ای از موضع ایران حمایت می‌کنند.

مرتضوی: در مورد دیدگاه‌هایی که در آمریکا مطرح می‌شوند، به دو بخش تقسیم می‌شوند. اول، اظهارات رسمی است که اغلب در روزنامه‌های معتبر ذکر می‌شود و وزنه و اثرگذاری بالایی دارند. این نشان می‌دهد که در پشت سر این پیام و اظهار نظرها کسانی هستند که می‌خواهند این پیام را منتقل کنند مبنی بر اینکه ما به دنبال انجام یک کار مثبت و روبه‌جلو هستیم و در موضع‌گیری‌های خود احتیاط داشته و منافع ملی آمریکا را مدنظر داریم. اما در مورد برخی رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی دیگر مانند فیس‌بوک و توئیتر و پیام‌هایی که از آن طریق منتشر می‌شوند باید گفت که نمی‌توان روی آن‌ها تکیه کرد و چندان مهم نیستند زیرا تصمیمات در جایی دیگر اتخاذ می‌شود.

تسنیم: در این شرایط اگر توافقی صورت گیرد، منافع منطقه‌ای و جهانی که احتمالا نصیب ایران می‌شود، چه چیزهایی می‌تواند باشد، و اگر توافقی به دست نیاید، چه پیامدهایی ممکن است که در پی داشته باشد؟

مرتضوی: اگر ما فرض انجام توافق را در نظر بگیریم، منافعی را برای ایران در پی دارد. حتی اگر ایران تحت شرایطی امتیازاتی را واگذار کند، اما با حفظ موضع خود می‌تواند کمی انعطاف داشته باشد و مصالحه‌ای را انجام دهد. خوب، آشکار است که انعقاد این قرارداد نیازمند واگذاری برخی امتیازات است. در اینجا باید توجه کرد که هر توافق و قراردادی با هر کشوری که منعقد می‌شود باید از دو دیدگاه مدنظر قرار گیرد که شامل بده و بستان است. اگر امتیازاتی واگذار شود و توافق صورت گیرد این امر طی یک دوره بلندمدت می‌تواند به نفع کشور و در راستای منافع آن عمل می‌کند به این صورت که موقعیت ایران را در منطقه بیش از پیش تقویت می‌کند. البته همه می‌دانند که ایران در منطقه کشوری قوی است. ایران کشوری است که از نظر میراث تمدنی، سیاسی و نظامی بسیار قوی است. اما می‌دانیم که در این میان به علت تبلیغات شدید صورت گرفته علیه ایران و به تصویر کشیدن چهره‌ای منفی از ایران همچنین وجود تحریم‌ها، اقتصاد ما به شدت تحت فشار قرار گرفته است. مثلا از نظر امکان جذب توریست، کشورمان را به عنوان یک سرزمین خطرناک و حامی تروریسم معرفی کرده‌اند. البته باید توجه داشت که در روزگار کنونی اصلی‌ترین مؤلفه‌های قدرت، توان نظامی و مالی است، در این شرایط اگر با تمرکز بر توان خودمان و علیرغم برخی مصالحه‌ها، موفق به عقد قرارداد شویم این امر صرفه و منفعت بیشتری برای ایران دارد. زیرا اگر توافق حاصل نشود دست‌اندازها و موانع بر سر راه کشورمان ادامه خواهد یافت و ممکن است به خاطر برخی کمبودها و یا مشکلات همچنین اثرگذاری شبکه‌های تلویزیونی متعدد بیگانه، دشمنان درصدد برخی تحرکات در عرصه داخلی برآیند.

نهایتا نظر من این است که تمامی تلاش‌ها باید بر این متمرکز شوند که این معامله و توافق انجام شود. زیرا در پی این توافق موارد متعددی قرار دارد که می‌تواند به نفع ایران تمام شود. البته که به نفع آمریکا نیز خواهد بود. مثلا ایران دیگر مجبور نخواهد بود به طور انحصاری از برخی کشورهای محدود که پول ایران در آن‌ها قرار دارد خریدهایی را انجام دهد و یا قراردادهایی منعقد کند، بلکه گزینه‌های متعدد بهتری برای آن فراهم خواهد بود. به این صورت حتی امکان اشتغال‌زایی بیشتر و خرید محصولات بهتر و مفیدتری برای کشورمان فراهم می‌شود. علاوه بر آن باید به موضوع ارتباطات علمی سهل‌تر، و رفت و آمد سهل‌الوصول‌تر اشاره کرد. البته آمریکا هم منفعت‌های خود را خواهد برد. زیرا مشخص است که آمریکا نه تنها در مورد ایران بلکه در مورد هر کشور دیگری نیز بدون کسب منفعت، راضی به انعقاد هیچ توافقی نیست. بنابراین من فکر می‌کنم که باید تمام تلاش را کرد تا یک توافق مناسب حاصل شود.

تسنیم: اگر فرض عدم توافق را در نظر بگیریم، با توجه به اینکه پیش از این اختلافات شدید ایران تنها تعداد کمی سانتریفیوژ اما پس از آن هزاران دستگاه از این نوع را ساخت، پیش‌بینی شما چه خواهد بود؟

مرتضوی: اگر توافق هم منعقد نشود باید توجه کرد که وضعیت ایران در جامعه بین‌الملل تغییر کرده و جایگاه جدیدی را می‌یابد، از این نظر که به هر حال سعی و تلاش خود را انجام داده است تا در چارچوب قوانین و تا جایی که مقدور بوده و طبق منافعش به توافق دست یابد. حال اگر توافقی رخ ندهد، برای ایران اتفاقی (بدتر) رخ نخواهد داد و به حالت اولیه خود باز می‌گردد. منتها ممکن است از طرق دیگری شاهد همکاری‌های دیگری باشد. زیرا همگان فهمیده‌اند که ایران تلاش خود را انجام داده است. اما باید به این توجه کرد که با وضعیت کنونی وابستگی به نفت و قیمت آن که عامدانه پایین آورده شد، ایران ممکن است دچار آسیب‌هایی شود، زیرا درآمد ارزی ما عمدتا از محل فروش نفت تأمین می‌شود. نهایتا باید گفت که با عدم توافق اتفاق خیلی خاصی رخ نخواهد داد اما ممکن است برخی امید و آرزوها برای بهبود معیشت مردم از طریق توافق تأمین نشود.

تسنیم: اگر توافقی صورت نگیرد، آیا تحریم‌های بیشتری در انتظار ایران است؟

مرتضوی: به نظر من، از طریق سازمان ملل ممکن است که تحریم‌های بیشتری علیه ایران تصویب نشود. چون 1+5 شاهد عینی این مذاکرات است. ممکن است ایران تحریم نشود اما آمریکایی‌ها  - در حالی که هر دو مجلس این کشور به کنترل جمهوری‌خواهان درآمده است، البته این موضوع هم خیلی تأثیرگذار نیست زیرا کسانی که خط آیپک را پیگیری می‌نمایند از هر دو حزب هستند، با این حال - احتمالا برای وارد کردن فشار به ایران تحریم‌های جدیدی را وضع کنند، تحریم‌هایی علیه شرکت‌هایی که در ایران سرمایه‌گذاری کرده و یا با این کشور تجارت داشته باشند. و چون چنین شرکت‌هایی احتمالا منافع زیادی در آمریکا دارند، در نتیجه ممکن است که کار با ایران را به صلاح خود ندانند. چیزی که در این میان مطرح است بحث منافع است. تمام موضوعات بر محور منافع پیش می‌رود. اما باید به یک نکته توجه شود، اوضاع دیگر بدتر از این نمی‌شود، زیرا هر گونه تحریمی که وجود داشته اشت را تاکنون انجام داده‌اند.

به نظر من در انعقاد این قرارداد حتی اگر ایران امتیازاتی را ارائه کند و مصالحه‌ای انجام دهد، در بلندمدت ممکن است به نفع آن باشد. چون در حال حاضر فضای رسانه‌ای و موضع‌گیری‌های مرتبط با ایران به هر حال تاحدودی مثبت شده است. البته باید توجه داشت که به گفته پروفسور گلنون از دانشگاه تافتس، که اخیرا در کتاب خود نیز آورده است، آمریکا دارای دولتی دوگانه است، سیاستمدارانی که منتخب مردم بوده و تصمیم‌گیرانی که منتخب مردم نیستند. به گفته این استاد، این دسته از افراد غیرمنتخب اکثرا از دستگاه‌های اطلاعاتی هستند. این افراد حدود 2 تا 3 هزار نفر هستند که در تصمیم‌گیری‌های مهم نقش‌آفرینی می‌کنند. و مهم جهت‌گیری و تصمیم‌گیری این افراد است.

تسنیم: خوب در این شرایط این گونه به نظر می‌رسد نظر شما بر این است که بستن قرارداد نهایتا به نفع ایران است، حال ماهیت طرف مقابل هرچه می‌خواهد باشد، خاصه زمانی که ما دانش هسته‌ای را داریم و عملا دانش از بین بردنی نیست.

مرتضوی: ماجرا دقیقا همینگونه است. در واقع باید از دریچه تجارت و بده بستان به این موضوع نگاه کرد. ایران در منطقه قدرتمند است و دانش هسته‌ای را نهادینه کرده است. اما خوب محدودیت‌هایی دارد و به بازارهای جهانی دسترسی ندارد. همان نگاه بیزینسی باید به این موضوع وجود داشته باشد. ببینید آمریکا در همه جا حضور دارد و همچنان قدرتمند است. ما درگیری نظامی با آن نداریم و برای رفع تحریم‌ها نیازمند توافق هستیم. اما چگونگی توافق را باید در مذاکرات تعیین کرد و واقعیت این است که نیازمند مقداری مصالحه است. در غیر این صورت ممکن است ما از این بعد که شامل وضعیت عدم دسترسی به بازارهای جهانی باشد آسیب‌پذیر باقی بمانیم. البته تاکنون آسیب زیادی دیدیم و این امر ادامه خواهد داشت. زیر به هر میزان که وضعیت اقتصادی بدتر می‌شود، اوضاع منطقه بحرانی‌تر شود، این ایران است که در این منطقه حضور دارد و دود آن به چشم کشورهای منطقه از جمله ایران می‌رود. نکته مهم در توافق نیز توجه به منافع کلان کشور و نه منافع خاص است.

«جلیل مرتضوی» در حال حاضر به عنوان برنامه‌ساز در تلویزیون USIran TV مشغول فعالیت است. وی علاوه بر سردبیری وبگاه تحلیلی usiranaffairs.com با شبکه رادیوی صدای فارسی بوستون (Persian Voice of Boston)، با دیده‌بان رسانه‌ای فارسی-آمریکایی (Persian-American Media Watch) و [Persian TV [NI TV همکاری دارد. وی به تازگی کتابی نیز با عنوان «از ایران تا آمریکا: تغییرات، گزینه‌ها و چالش‌ها» (From Iran to America: Changes, Choices and Challenges) را منتشر کرده است.

انتهای پیام/پ