به باور طرفین مذاکرات هسته‌ای توافق چنان نزدیک است که ارزش رها کردن تلاش‌ها را ندارد
خبرگزاری تسنیم: استاد سیاست بین‌الملل دانشگاه اروپای مرکزی، تمدید هفت‌ماهه مذاکرات هسته‌ای را نشان دهنده این دانست که طرفین باور دارند مسیری طولانی را پشت سر گذاشته و به یک توافق جامع چنان نزدیک شده‌اند که ارزش رها کردن تلاش‌ها را ندارد.
«جان گرینوالد» (Jon Greenwald) استاد سیاست بین‌الملل دانشگاه اروپای مرکزی (Central European Universty) در مجارستان و معاون رئیس مؤسسه «گروه بحران بین‌المللی» (International Crisis Group) در گفتگو با خبرنگار بین‌الملل خبرگزاری تسنیم با اشاره به تمدید هفت‌ماهه مذاکرات هسته‌ای عنوان داشت که به باور طرفین مذاکرات، مسیر طولانی پشت سر گذاشته شده و توافق جامع چنان نزدیک است که ارزش رها کردن تلاش‌ها را ندارد. توافقی که موضوع حساس هسته‌ای را از دستور کار نزاع و مناقشه طرفین خارج می‌کند و می‌تواند به همکاری در زمینه‌های دیگری که حاوی منافع طرفین است منجر شود. متن این گفتگو در ادامه آورده شده است:
تسنیم: با توجه به تمدید هفت‌ماهه مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5، شانس و فرصت دستیابی به یک توافق جامع را تا چه حدی می‌دانید؟ به عبارت دیگر، پیش‌بینی شما از فرآیند گفتگوهای هسته‌ای چیست؟
گرینوالد: تصمیم‌گیری برای تمدید توافقنامه موقت سال گذشته (برنامه مشترک اقدام) برای هفت ماه دیگر یک نکته مثبت است، زیرا نشان دهنده این است که طرفین باور دارند که مسیری طولانی را پشت سر گذاشته و به یک توافق جامع چنان نزدیک شده‌اند که ارزش رها کردن تلاش‌ها را ندارد. از چند روز پیش آشکار شده بود که زمان بیشتری برای حل اختلافات باقی‌مانده لازم است. با این حال، امکان ناپذیر شدن دستیابی به یک چارچوب توافق تا ضرب‌الاجل 24 نوامبر موجب تأسف است، امری که در صورت تحقق فقط نیازمند زمانی بیشتر برای تدوین و توافق بر جزییات حقوقی می‌بود. یک تمدید ساده دیگر نشانگر این امر است که شکاف‌ها بین مواضع (طرفین) همچنان قابل توجه است و اینکه شک و تردید در مورد موفقیت بین دو طرف ممکن است برجسته شده تا "میران مانور بیشتر" مذاکره‌کنندگان را محدود کند.
تسنیم: به نظر شما، تا تاریخ یکم مارس و در مورد تدوین چارچوب کلی توافق، چه توافقاتی ممکن است بین دو طرف حاصل شود؟
گرینوالد: ظاهرا این نیت و قصد وجود دارد که (طرفین) یک چارچوبی برای توافق داشته باشند، چارچوبی که بتواند تمامی جوانب مذاکرات را پوشش دهد، همانگونه که در برنامه مشترک اقدام عنوان شده بود. آنچه پیشتر در جریان بود، خودِ برنامه مشترک اقدام بود که در 24 نوامبر سال 2013 منعقد و اعلام شد، اما پیش از اینکه امضای آن امکان‌پذیر شود، همچنان نیازمند چند ماه دیگر است، و اصلاحاتی بر سر عبارت‌ها و بندهای آن صورت گیرد.
تسنیم: همانطور که احتمالا می‌دانید، طی مذاکرات اخیر، گمانه‌زنی‌هایی وجود داشت مبنی بر اینکه موضوع تحریم‌ها مهمترین نکته مورد مناقشه طرفین بوده است، اما با اکثریت یافتن جمهوری‌خواهان در کنگره آمریکا، اوباما مایل نبود توافقی را امضا کند که ممکن بود بعدها مورد اعتراض جمهوری‌خواهان قرار بگیرد، بنابراین این امر را به تأخیر انداخت تا جمهوری‌خواهان را به دادن رأی مثبت به توافق نهایی ترغیب کرده و اجرایی شدن آن را تضمین کند، ارزیابی شما در مورد این موضوع چیست؟
گرینوالد: کنگره‌ای آتی که کار خود را از اوایل ژانویه (2015) آغاز خواهد کرد، و هر دو مجلس نمایندگان و سنای آن در کنترل جمهوری‌خواهان است، احتمالا به مذاکرات بدبین خواهد بود، اما این موضوعی است که هم‌اکنون نیز موجب شکاف در کنگره شده است. این امر دلیل این گفته اوباما است که ایالات متحده در مراحل اولیه توافق جامع تنها می‌تواند به صورت موقتی و یا حداقلی کاهش تحریم‌ها را اجرا کند. رئیس جمهوری آمریکا این قدرت و اختیار را دارد که بسیاری از تحریم‌ها را تعلیق کند اما تنها برخی از معدود تحریم‌های وضع شده را می‌تواند بر اساس قدرت قانونی خود برای همیشه برچیند. رهایی کامل و دائمی (ایران) از تحریم‌های آمریکا نیازمند موافقت کنگره است و رئیس جمهوری آمریکا ظاهرا بر این باور است که نه وی و نه جانشین آتی او، تا زمانی که بندها و محتوای توافقنامه جامع موردنظر برای مدت قابل توجهی (کارایی) خود را ثابت نکنند، نمی‌توانند در گرفتن رأی موافق کنگره (برای لغو دائمی و کامل تحریم‌ها) موفق شوند.
تسنیم: دولت آمریکا تا چه میزانی می‌تواند و یا ممکن است امتیازاتی را بر سر برنامه هسته‌ای به ایران بدهد؟ در واقع، آیا هیچ معیار و یا خواسته مشخصی از سوی مقامات آمریکایی وجود دارد که باید (در طی این توافق) محقق شوند؟
گرینوالد: کشورهایی که با ایران در حال مذاکره هستند - پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل (چین، فرانسه، روسیه، انگلیس و ایالات متحده) به علاوه یک (آلمان) آماده هستند تا تحریم‌های ایران را کاهش داده و بپذیرند که تهران می‌تواند فعالیت‌های کامل صلح‌آمیز هسته‌ای در چارچوب و تحت نظارت معاهده منع گسترش تسلیحات اتمی داشته باشد، در مقابل اینکه ایران نیز (اعمال) محدودیت‌ها و درجه بالایی از شفافیت را برای مدت زمانی کافی در مورد آن برنامه (هسته‌ای) بپذیرد تا اعتماد متقابل بازسازی شود. نتایج اجرای الزامات و بندهای توافقنامه جامع و قضاوت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره این برنامه می‌تواند یک بنیان عینی برای این مبادلات (اقدامات متقابل) فراهم کند که بر اساس یک برنامه زمان‌بندی مورد توافق طرفین طی مدت زمان توافق نهایی، اجرایی شود.
تسنیم: با توجه به فتوای رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران در مورد حرمت و ممنوعیت سلاح‌های (هسته‌ای) کشتار جمعی، این فتوا در زمینه اعتماد سازی درباره اهداف اعلام شده ایران چه تأثیراتی دارد؟
گرینوالد: فتوای رهبر عالی ایران یک عامل مهم و خوشایند در انعکاس موضع ایران است، با این حال، گروه 1+5 نگران هستند که این امر ممکن است در آینده تغییر کند. آن‌ها میل دارند که اقدامات اتخاذ شده در رابطه با برنامه هسته‌ای ایران بر اساس توافقی متقابل و قابل تأیید و نه معیارهای یکجانبه مدون شوند.
تسنیم: با توجه به اکثریت یافتن جمهوری‌خواهان در هر دو مجلس نمایندگان و سنای آمریکا، چه نوع فشارها و یا تأثیرگذاری‌هایی ممکن است از سوی قانونگذاران آمریکایی بر مذاکرات هسته‌ای ایران و گروه 1+5 وارد شود؟ به نظر شما واکنش کنگره به یک توافق احتمالی نهایی چگونه خواهد بود؟
گرینوالد: کنگره جدید احتمالا در مورد چشم‌انداز دستیابی به یک توافق نهایی و - دستکم در ابتدا - حتی اگر یک توافق به دست آید در مورد امکان عملی‌بودن آن بدبین خواهد بود. با این حال، اگر توافق حاصل شود و کارایی خوب آن به چشم بیاید، و بندها و الزامات آن از سوی طرفین اجرایی شود، آن بدبینی احتمالا کاهش خواهد یافت، بنابر این کنگره و در کل نظام سیاسی آمریکا، به حمایت خود از توافق ادامه خواهند داد که شامل تمایل برای اتخاذ اقداماتی برای حذف دائم تحریم‌های هسته‌ای اعمالی از سوی امریکا، بر اساس بندها و محتوای توافقنامه است.
تسنیم: کنگره آمریکا چگونه می‌تواند در این مذاکرات اثرگذار بوده و دستیابی به یک توافق متقابل را تسهیل کند؟
گرینوالد: باراک اوباما پس از حصول برنامه مشترک اقدام، به طور مکرر گفته است که تحریم‌های جدید یا تهدید آشکار کنگره برای تصویب تحریم‌های جدید غیرسازنده بوده و نتایج معکوسی در بر دارد. احتمالا وی موضع دولت خود را طی دوره هفت ماهه تمدید مذاکرات، همانطور که پیشتر گفته بود، ادامه خواهد داد. در آن حالت، کنگره جدید، علیرغم گرایش بدبینانه‌ای که طبیعتا خواهد داشت، از طریق ایجاد فضایی برای مذاکره‌کنندگان گروه 1+5 به منظور ادامه تلاش‌های خود برای یافتن راه‌هایی برای حل اختلافات باقی مانده بین طرف‌های مذاکرات، می‌تواند به بهترین وجه چشم‌انداز دسیابی به توافق جامع را بهبود بخشد.
تسنیم: در صورت امضای یک توافق، چه پیامدهای مثبت و منفی برای ایران و آمریکا ممکن است ایجاد شود؟
گرینوالد: توافقنامه جامعی که دو طرف آن برای برخورداری از نتایج مثبت‌اش در تلاش و تقلا هستند، در وهله اول شامل حذف موضوع بسیار حساس هسته‌ای از دستور کار اختلافات و نزاع‌های بین ایران و گروه 1+5 و نه تنها ایالات متحده است. انسان باید درمورد پیش‌بینی ایجاد تغییرات شدید و زودهنگام در روابط این کشورها، خاصه بین ایران و واشنگتن، محتاط باشد. دستور کار نزاع‌ها و درگیری‌های طرفین همچنان یک موضوع بلندمدتی است که بار چندین نسل از تاریخ ناخوشایند و بی‌اعتمادی متقابل را بر گُردِه خود دارد. در ابتدای کارt هر دو طرف ممکن است در مقابل نهادها و گروه‌های داخلی کشورهایشان و متحدان خارجی خود، ابراز بدبینی و اینکه محتاط خواهند ماند را در اولویت قرار دهند. آن‌ها در هر شرایطی نسبت به کاهش شک و تردید خود در مورد طرف مقابل بی‌میل خواهند بود، تا زمانی که تجربه کافی و مناسب از کارا بودن توافق هسته‌ای را کسب کنند. با این حال، در همان زمان، این قرارداد می‌تواند امکان فکر کردن به دیگر زمینه‌هایی که طرفین ممکن است در آن‌ها منافع مشترکی داشته باشند را مهیا کند و XVTDK قادر باشند دستکم به طور نسبتا سریعی (و در ادامه توافق هسته‌ای) به گونه‌ای مکمل عمل کنند که به نفع طرفین باشد. فهرست این زمینه‌ها نه کوتاه و نه بی‌اهمیت است: تنها کافی است به موضوعاتی همچون افغانستان، عراق و مواد مخدر اشاره شود.
پروفسور گرینوالد هم‌اکنون به عنوان استاد مدعو سیاست بین‌الملل در دانشکده سیاستگذاری عمومی دانشگاه اروپای مرکزی در بوداپست مجارستان مشغول به کار است و همزمان معاون رئیس مؤسسه «گروه بحران بین‌المللی» است. وی تا پیش از سال 2001 کارمند ارشد وزارت خارجه آمریکا بوده و طی 30 سال خدمت خود در مناطق برلین غربی و شرقی، بوداپست، مادرید و بلگراد همچنین به عنوان مشاور هیئت دیپلماتیک آمریکا در مقر اتحادیه اروپا فعالیت داشته است. وی همچنین در بخش‌های مختلف وزارت خارجه آمریکا شامل دفتر امور حقوقی، دفتر تحقیقات و امور اطلاعاتی، اداره ضدتروریسم و دفتر امور اروپایی آن مشغول به کار بوده است. گرینوالد همچنین از جانب وزارت خارجه آمریکا و گروه بحران بین‌المللی سفرها و دیدارهای متعددی از ایران داشته و در پاییز سال جاری به صورت مشترک ریاست یک میزگرد تخصصی شامل کارشناسان گروه بحران بین‌المللی و وزارت خارجه ایران را برعهده داشته است.
گفتگو از امیر خالقیان
انتهای پیام/ع