راهکارهای کوچک‌سازی و چابک‌سازی ساختار صداوسیما

به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری تسنیم، محمد خاجی کارشناس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت، در یادداشتی از سلسله یادداشت‌های آسیب شناسی و کارآمد سازی رسانه ملی به بررسی مسائل مربوط به ساختار سازمان صدا و سیما پرداخته است که در ادامه می خوانید:

ساختمان صدا و سیما

سلسله مراتب سازمانی، اندازه، نحوه چینش و تعامل بخش‌های مختلف سازمان، تقسیم کار و تخصصی گرایی، ویژگی‌های برجسته نمودار سازمانی (سازمان‌دهی وظیفه‌ای، متمرکز یا غیر متمرکز و غیره)؛ حیطه نظارتی، نحوه ارتباط افراد (روابط رسمی و غیر رسمی) و … از جمله مباحثی است که در حوزه ساختار بررسی می‌گردند. ساختار مطلوب باید به گونه ای باشد که مشخص کند هر کسی می بایست چه کاری را انجام دهد؟ موانع موجود را از سر راه بردارد و از سردرگمی در تکالیف و وظایف بکاهد و کار را برای تصمیم گیری و پدید آوردن شبکه ی ارتباطی مناسب در راستای رسیدن به اهداف سازمان تسهیل نماید؛ لذا ساختار سازمانی مناسب، ساختاری است که پاسخگوی نیازهای روز سازمان باشد خصوصا هنگامی که سخن از ساختار بزرگترین سازمان رسانه ای کشور یعنی سازمان صدا و سیما در میان باشد، چنین ضرورتی بیش از پیش برجسته می گردد.

مقام معظم رهبری طی سخنانی که در بهمن سال 1372 در جمع مسئولین صدا و سیما ایراد فرمودند، به ضرورت اصلاح ساختاری سازمان و بازنگری در تشکیلات صدا و سیما به منظور چابک سازی و کارآمد ساختن‌ آن اشاره نمودند؛ امری که بیش از پیش، مویّد ضرورت اصلاح ساختار فعلی سازمان صداو سیما می باشد. ما در این یادداشت، ساختار را به عنوان یکی از اجزاء سازمان که از سه عنصر پیچیدگی، رسمیت و تمرکز تشکیل شده، بررسی می‌کنیم.

پیچیدگی به حدود و ثغور تفکیک در درون سازمان اشاره دارد؛ همچنین میزان تخصص گرایی، تقسیم کار و تعداد سطوح در سلسله مراتب سازمان و محدوده ای که در آن واحدهای سازمانی از حیث جغرافیایی پراکنده شده اند را نیز تصریح می کند؛ گرچه نباید فراموش کرد پیچیدگی یک اصطلاح نسبی است.

رسمیت به میزان یا حدی که مشاغل سازمانی استاندارد شده‌اند، اشاره دارد؛ بدین معنا اگر شغلی از میزان رسمیت بالایی برخوردار باشد، متصدی آن برای انجام فعالیت های مربوط به آن شغل و اینکه چه موقعی باید انجام شود و چگونه باید انجام گردد از حداقل آزادی عمل برخوردار خواهد بود.

در نهایت تمرکز به میزانی که تصمیم‌گیری در یک نقطه واحد در سازمان متمرکز شده اشاره دارد؛ بدین ترتیب تراکم قدرت در یک نقطه دلالت بر تمرکز داشته و عدم تراکم یا تراکم کم نشانه عدم تمرکز است.

از برآیند این سه شاخص در یک سازمان، می توان به میزان بزرگی آن سازمان پی برد.

به طور کلی میان اندازه و ساختار یک سازمان رابطه‌ای مستقیم وجود دارد؛ بدین معنا که هرچه اندازه سازمان بزرگ تر باشد، پیچیدگی آن فزونی می یابد، تمرکز در آن کاهش می یابد و در نهایت رسمیت در آن نیز افزایش می یابد. سازمان هایی که بیش از حد بزرگ، رسمی و متمرکز هستند به علت وجود قوانین و مقررات سخت و نامنعطف، از آزادی و ابتکار عمل کمتری برای پویایی و ساخت یابی مجدد برخوردارند؛ در مقابل سازمان هایی که نسبتا کوچک، غیرمتمرکز و کمتر رسمی هستند، از فرصت بیشتری برای پویایی و ساخت یابی مجدد برخوردارند چراکه به وسیله قوانین سخت و نامنعطف سازمانی بازداشته نمی‌شوند.

سازمان صدا و سیما که در زمره دسته نخست سازمان‌ها (یعنی سازمان‌های بیش از حد بزرگ، رسمی و متمرکز) جای می‌گیرد نیز با چنین عارضه ای دست به گریبان است؛ به طوری که ساختار سازمانی بزرگ سازمان به انضمام نیروی انسانی ناکارآمد موجب شده است ساختار صدا وسیما به ساختاری فربه و متمرکز بدل شود.

عارضه قابل توجه دیگری که می توان ریشه بروز آن را در ساختار بزرگ و پیچیده صدا و سیما جست و جو کرد، «ناچابکی سازمانی» است؛ مفهوم ناچابکی سازمانی از جمله مفاهیم مهمی است که در ارتباط با ساختار سازمانی مطرح است؛ ناچابکی به عدم توانایی یک سازمان برای درک تغییر محیطی و سپس پاسخگویی سریع و کارا به آن تغییر اشاره دارد. ناچابکی همچنین توصیف گر فقدان سرعت و قدرت پاسخگویی به هنگام مواجهه با رویدادهای داخلی و خارجی سازمان است؛ سازمانهای چابک نه تنها می توانند پاسخگوی تغییرات موجود باشند، بلکه قادرند با یک آرایش بندی مناسب به کسب مزایای رقابتی نیز بپردازند اما در مقابل سازمان‌های ناچابک فاقد چنین توانایی ای هستند چرا که ساختار پیچیده و متمرکز آنها اجازه ی تحقق این مهم را به آنها نمی دهد؛ عارضه ای که در ارتباط با سازمان صدا و سیما نیز به وضوح قابل مشاهده است.

در حال حاضر 4 مولفه نیروی انسانی بیش از حد نیاز، تمرکز بالا، پیچیدگی زیاد و بروکراسی فزاینده، گویای مشکلات متعدد ساختاری سازمان صدا و سیما می باشد. هم اکنون تعداد کارکنان سازمان حدود 50 هزار نفر است. این حجم از نیرو تناسبی با میزان فعالیت های سازمان از لحاظ کمی و کیفی ندارد. این موضوع موجب شده است که سازمان به طور مضاعفی بزرگ شود و به عنوان یک سازمان رسانه ای از چابکی لازم برخوردار نباشد و همینطور حجم زیادی از بودجه به پرداخت حقوق کارمندان اختصاص داده شود. از سوی دیگر، بسیاری از تصمیم گیری ها توسط تعداد معدودی از مدیران ارشد و به صورت متمرکز گرفته می شود و این موضوع به انفعال و کندی سازمان دامن زده است. ساختار سازمان در ابعاد افقی و عمودی بسیار بزرگ شده است. این مسئله علت بسیاری از مشکلات فعلی سازمان می باشد.

راهکارها:

در پایان، به برخی از راهکارهای مقتضی که می توانند زمینه ی لازم برای چابک سازی و کوچک تر شدن ساختار سازمانی صدا وسیما را فراهم نمایند، اشاره می گردد:

1- اولویت سازمان در کوچک سازی و چابک سازی ساختار می بایست مبتنی بر تعدیل و حذف بخش های غیرضروری و نامرتبط به ماموریت اصلی رسانه ملی باشد. در حال حاضر شرکت های غیررسانه ای بسیاری (مشابه شرکت سیما چوب) زیر نظر سازمان فعالیت می کنند که کیفیت کارکرد، انتفاع شان برای سازمان و ضرورت تداوم فعالیت آنها چندان شفاف و مشخص نیست؛ لذا استراتژی سازمان برای کوچک سازی ساختار فعلی خود در وهله نخست می بایست مبتنی بر جداسازی چنین سازمان هایی باشد. از آنجایی که تولید فیلم و سریال ماموریت اصلی صداوسیما نیست، پیشنهاد می گردد مراکز تولیدی سیما فیلم، مرکز صبا، سروش رسانه، مرکز تولید مستند و … واگذار شوند.

2- در حال حاضر شاهد رشد چشمگیر نهادهای ستادی نسبت به بدنه صفی در سازمان صدا و سیما هستیم؛ بدین معنا که در سازمان برای یک بدنه صفی کوچک، یک نهاد ستادی عریض و طویل پیش بینی شده است که این خود یکی دیگر از عوامل بزرگ شدن ساختار کنونی صدا و سیما می باشد؛ لذا ضرورت بازنگری در بدنه ستادی سازمان به منظور تجمیع و ترکیب برخی ستادهای موازی و هم کارکرد احساس می‌شود.

3- راهکار دیگر اصلاح و تحول در بخش تولید، افزایش بهره وری کارکنان و چابک سازی سازمان، ایجاد یا حمایت از موسسات بزرگ تولید فیلم، سریال، مستند و انیمیشن در خارج از سازمان (توسط نهادهای حاکمیتی) می باشد. این مراکز می توانند بخش زیادی از برنامه های مورد نیاز سازمان را تامین نمایند. همچنین از این طریق می توان بخشی از نیروی انسانی سازمان (خصوصا در بخش صف) را به این موسسات منتقل نمود.

4- راهکار دیگر اصلاح ساختار سازمانی بر اساس سیاستهای جدید و تدقیق شرح وظایف کارکنان می باشد. لازمه انجام این‌کار، آسیب شناسی ساختار صداوسیما مطابق با نیازهای روز می باشد.

5- یکی دیگر از چالش های پیشروی سازمان صداوسیما، تعیین تکلیف واحدهای با کارکرد موازی می باشد. به عنوان مثال، بیش از 8 مرکز و اداره کل در بخش پژوهش سازمان فعالیت می نمایند که عبارتند از: مرکز تحقیقات صداوسیما، مرکز پژوهشهای اسلامی، اداره کل پژوهش سیما، اداره کل پژوهش صدا، معاونت پژوهش دانشگاه صداوسیما، اداره کل پژوهش معاونت امور مجلس، اداره کل پژوهش معاونت سیاسی، مدیریت پژوهش موسیقی.

منبع: عیارآنلاین

انتهای پیام/