گلچینی از بهترین آثار آیینی برای اربعین

به گزارش خبرگزاری تسنیم، همزمان با فرا رسیدن ایام اربعین حسینی، سامانه کارشناسی مجمع ناشران انقلاب اسلامی چهار بسته پیشنهادی کتاب را با موضوعات مرتبط با آیین و ایام پیش‌رو برای استفاده علاقه‌مندان و عزادارن حسینی معرفی کرده است.

بسته پیشنهادی «از بس که غم حسین(ع) در خاطر ماست...» دربرگیرنده گلچینی از بهترین کتاب‌های شعر آیینی است که در دو فصل مجموعه شعرهای خودسرود و مجموعه شعرهای دگرسود را مورد بررسی قرار داده است. «گلچینی از بهترین کتاب‌های آیینی: متون تعزیه» عنوان دومین بسته از این مجموعه است که به معرفی 9 اثر در این حوزه می‌پردازد. «مجلس حر بن یزید ریاحی» نوشته علی معلم دامغانی، «سه مجلس تعزیه» به قلم سید عظیم موسوی و... از جمله آثار معرفی‌شده در این بسته است.

در بسته پیشنهادی «کربلا خواندنی‌ترین کتاب تاریخ ...» 10 اثر از بهترین کتاب‌های نثر آئینی معرفی شده است که از میان آنها می‌توان به «مرثیه‌ای که ناسروده ماند»، «برزیگران دشت خون»، «آه»، «سیب و عطش» و... اشاره کرد.

چهارمین بسته پیشنهادی سامانه کارشناسی مجمع ناشران انقلاب اسلامی شامل آثاری از حوزه ادبیات پایداری است که به مناسبت اربعین معرفی شده‌اند. در تدوین و معرفی کتاب‌های  مذکور سعی شده است جنبه عمومی محتوا از نظر دور نماند و بسته پیشنهادی از شعارهای مرسوم فاصله گرفته و به شعور نزدیکتر باشد. تعدادی از این آثار به شرح ذیل است:
 
« آغاز روشنایی آیینه»، سیدعلی موسوی گرمارودی

این اثر ترکیب‏‌بندی عاشورایی در 15 بند اثر سیدعلی موسوی گرمارودی از پیشگامان شعر آیینی معاصر است که توسط سوره مهر منتشر شده است. نام کتاب برگرفته از بیتی است از بند سوم این ‏ترکیب‏‌بند که به حر (علیه‏‌السلام) اختصاص دارد: (آغاز روشنایی آیینه، حیرت است/ زان پس که از تبار سیاهی حذر کند) و این انتخاب خالی از دقت و ظرافتی نیست. شاعر با برگزیدن این نام، که در بیت مورد نظر به کمال معنایی خود رسیده است، در حقیقت تکلیف خود و ما را اینگونه روشن می‏‌کند که گام نخست بهره‌‏مندی آیینۀ وجود ما از پرتو نور حق، پرهیز از سیاهی‌‏ها و تباهی‏‌هاست و هدف از قیام عاشورایی خون خدا را همین روشنگری می‌داند.

در بخش دوم این اثر نیز نقد و نظرهایی دربارۀ ترکیب‏‌بند شاعر به قلم بهاءالدین خرمشاهی، مرتضی امیری اسفندقه، حمیدرضا شکارسری، سید صدرالدین قوام شهیدی و محمد یزدان‏پرست آمده است. خرمشاهی درباره «آغاز روشنایی آیینه» و قلم شاعر می‏نویسد: "در حق او و هنرش (آغازگر و تعالی‏بخش شعر آیینی در سبک نو) و دانشش ( ترجمۀ شیوا و دقیق قرآن، نهج البلاغه و صحیفۀ سجّادیه) باید از زبان حافظ گفت: چون جمع شد معانی، گوی بیان توان زد."

«با کاروان نیزه»، علیرضا قزوه

«باز این چه شورش است که در خلق عالم است
باز این چه نوحه و چه عزا و چه ماتم است»

مطلع طوفانی سروده‌ نام‌بردار محتشم کاشانی، سال‌ها بلکه سده‌هاست مشعله‌دار مراثی عاشورایی اعصار به شمار می‌رود. محبوبیت و مقبولیت این سوگ‌سروده، بسیاری از مضمون‌پردازان را واداشته است که به استقبال آن روند. هرچند نباید و نشاید از ظرفیت و قابلیت قالب ترکیب‌بند جهت آفرینش این نوع ادبی چشم پوشید؛ قالبی که در عین تنوع چشم‌اندازها، وحدت روایی دارد و بهترین گستره است برای روضه‌خوانی منظوم و این امر از دیده‌ی شاعران  اهل "نظر" و "بصیرت" دور نمی‌ماند.

قزوه نیز در این مجموعه بحر حزن‌انگیز و نیز برانگیزاننده‌ "مضارع" را برگزیده و البته آن را در 14 بند سامان داده است. علی معلم دامغانی درباره این منظومه چنین می‌گوید:

یکی از کارهای ارزشمند قزوه، ترکیب‌بندی است که در آن قطعاً نظر به ترکیب‌بند محتشم کاشانی و شاعرانی که قبل و بعد از او ترکیب‌بند و ترجیع‌بند آیینی گفته‌اند، داشته است؛ ولی ترکیب‌بند او از جهت ساخت و پرداخت با همه‌ی کسانی که بعد از محتشم ترکیب‌بند گفتند و نیز خود محتشم، متفاوت است. زبانش، زبان روزگار ماست. خالی از عیب و ایرادهای جزئی نیست؛ ولی حسن و زیبایی و کمالش به‌مراتب بر دقایقی که شاید از نوعی ضعف محسوب بشود، ترجیح دارد.

ترکیب‌بند با کاروان نیزه ابتدا با اعلام خبری مهم و واقعه‌ای بزرگ در بند اول آغاز می‌شود. در بند دوم، حدیث قرآن و نیزه و تأثر شاعر از این موضوع (رأس حسین بر نیزه در حال تلاوت قرآن) آشکار می‌شود. در بند سوم، پرده‌ی دیگری از واقعه‌ی عاشورا گشوده می‌شود؛ حدیث تشنگی اهل حرم و در بند چهارم، به وقایع بعدازظهر عاشورا می‌پردازد و آتش‌گرفتن خیمه‌ها و به‌اسارت‌رفتن اهل حرم. در بند پنجم، فضای اسارت را با ترسیم نی خیزران و لب ودندان بازتر می‌کند. در بند ششم، سری به عرفان شیعـــی می‌زند و برخی برداشت‌هایش از تفاسیر را مطرح می‌کند. در بند هفتم، به ذکر ابعاد فاجعه و طعنه به مسلمان‌نماها می‌پردازد و در بند هشتم باز هم به توصیف ابعاد فاجعه می‌پردازد. در بند نهم و دهم با چاشنی اصطلاحات عرفانی، فضایی متفاوت ایجاد می‌کند. فضای توصیف فاجعه را در بندهای یازدهم و دوازدهم سیزدهم ادامه می‌دهد و در بند چهاردهم فرود می‌آید و زمینه‌ خاتمه‌ی کلام را فراهم می‌کند.

«نخلستان»، غلامرضا سازگار

مدایح اهل بیت(علیهم‌السلام) بازگو کننده باطن روح و معنویت دین هستند که اگر نبودند تنها آداب و مناسکی خشک از شریعت برجای مانده بود. جهت نیل به اهداف مدایح و مراثی و احتراز از توسل به خرافات و تعصبات و افراط گری ها، مداح باید بر جمیع علوم فقه، تفسیر، عرفان، اخلاق، فلسفه، علوم حدیث و تاریخ، ادبیات و سیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(علیهم‌السلام) واقف و نیز به نتایج این علوم پایبند باشد.

«نخلستان» اشعار برگزیده‌ای است از دواوین استاد غلامرضا سازگار، با مقدمه و گزینش استاد یوسفعلی میرشکاک که توسط حسین فتحی گردآوری شده و با حمایت سازمان تبلیغات اسلامی از سوی مؤسسه ی هنر و ادبیات هلال به زیور طبع آراسته گشته است. در روزگاری که کم توجهی به ادبیات تعلیمی از ضعف های عمده ی ادبیات امروز به شمار می رود، شعر استاد سازگار سرشار از آموزش، آیات و روایات و سهل و ممتنع است. استمرار و تداوم شاعری، فراوانی آثار و تنوع موضوعات علی رغم تمسک به ژانر بخصوص آیینی، هم چنین اتکا بر احادیث و روایات، از ویژگی های شاخصی است که شعر غلامرضا سازگار را از همتایان خود جدا می‌کند.

«شهیدان کربلا»، همایون کاشانی

این کتاب  از جمله آثار فاخر مرحوم استاد همایون کاشانی (سید رضا آل یاسین)؛ این شاعر ارجمند شعر فارسی است که سروده های ایشان در زمره بهترین های شعر آئینی است. او فرزند مرحوم آیت الله میر سید نظام الدین آل یاسین، از علمای مشهور زمان مشروطیت و اهل کاشان است. از نکات برجسته این منظومه تاریخ نگاری آن است که استاد کاشانی به خاطر تسلط بر تاریخ اسلام توانسته است اثر قابل اعتنایی در حوزه تاریخ ارئه دهد. خط سیر اشعار این منظومه از هجرت حضرت سیدالشهدا علیه السلام آغاز می شود و تا قضایای شام ادامه می یابد.

«سرمه در چشم غزل»، غلامرضا شکوهی

این کتاب عنوان مجموعه شعری است از شاعر توانای شعر آیینی معاصر؛ غلامرضا شکوهی که انتشارات جمهوری آن را به زیور طبع رسانده است. مجموعه ای که بیش از 200 قطعه شعر دارد که غالب اشعار آن در قالب غزل و رباعی است. این شاعر خراسانی که بیشتر در سرایش غزلیات آئینی شهرت دارد سروده هایش مملو از اشعار تازه و خلاقانه است.

غلامرضا شکوهی شاعری است که همعصران او همواره شعر و شعور بالای او را ستوده اند. مرتضی امیری اسفندقه که خود سخت شاعر است و سخت پسند در شعر؛ در وصف او چنین می گوید: باری آقا رضا شکوه غزل نوی خراسان است و پیش آهنگ و پیش قراول و پیش در آمد آن. و نا گفته خود پیداست که منظور از خراسان یک منطقه جغرافیایی نیست که خراسان؛ منطقه ای است در جهان امروز که از خاکش شعر می‌روید و از آسمانش مضمون می بارد با آب و هوایی سرشار از ترانه و ترنم و تغزل.

شکوهی خود دست پروده انجمنی است که بزرگانی چون استاد قهرمان، استاد کمال و سهی در آن حضور داشتند.  تغزل او همانجا رشد یافت، چه شعر نیمایی گفتن در آن ممنوع بود و این، برای شکوهی که عاشق غزل بود مغتنم تر بود تا بالندگیش ادامه دهد.

«پنجره‌های همیشه باز»، احد ده بزرگی

«پنجره‌های نیمه باز» نام مجموعه‌ای از اشعار آیینی احد ده بزرگی است با 135 قطعه شعر که در مدح چهارده معصوم(ع) سروده شده، با مدح و نعت پیامبر اکرم(ص) شروع و به مدح امام عصر(عجل الله) ختم می شود. قالب کلی اشعار غزل و مثنوی است اما تعداد کمی رباعی و چهارپاره نیز در میان این اشعار دیده می شود. مجموعه آثار ارزشمند دینی ده بزرگی گواه آن است که او در شعر عاشورایی و ولایی تبحّر خاصی دارد. تصویرسازی به خصوص تصاویر تو در تو و لایه لایه، تتابع اضافات، ترکیبات بکر و خلاق، تشبیهات و استعارات هنرمندانه در اشعار وی به وفور دیده می شود.

طراوت و تازگی زبان او به دلیل مهارت و تجربه در زمینه ی ترکیب سازی و گستره ی دایره ی واژگانش است. شعر عاشورایی در وی عجین شده و با شیوه ی بیانی خاص و منحصر به فرد خود و با زبان امروزی، با نسل جدید ارتباط برقرار می کند. زبان حال سرایی از موارد مؤثر در انتقال حس و حال به مخاطب به خصوص در مواقع درد و غم و ناراحتی است. شاعر در سرودن اشعار این مجموعه از دیدگاه های مختلف به شخصیت ها نزدیک می شود؛ استفاده از زبان حال، روایت منظوم در مرثیه و وفاداری به وقایع تاریخی از جمله قابلیت هایی است که شاعران بزرگ از جمله ده بزرگی از آن به خوبی بهره می‌گیرند.

انسجام در ساختار، شیوایی زبان و فصاحت بیان در اشعار وی به حدی است که باعث خستگی و آزردگی مخاطب نمی شود؛ استفاده از اسم های خاص، اسطوره ها و نمادهای آیینی در تلمیحات شعری وی نقش ویژه ای دارند. سوگ سروده های جانسوزی با زوایای دید خاص و متفاوت، از طبع سرشار وی نشأت گرفته و در دل اشعار و مراثی اش جاری گشته است.
اشراف بر تاریخ اسلام، احادیث و روایات و آشنایی با شخصیت ها و مقاتل از ارزش های بارز این شاعر آیینی است که در اشعارش مشهود بوده و او را نسبت به سایر مرثیه سرایان ممتاز می گرداند. تکرار ابیات جهت تأکید، نگرش عاطفی و آمیختن آن با حس آمیزی نیز از موارد برتری سروده های این شاعر تواناست.

«طوفان واژه‌ها»،‌ سید حمیدرضا برقعی

«طوفان واژه‌ها» نام مجموعه شعری است که به جرأت می‌توان ادعا کرد کمتر کسی است که در حوزه شعر آئینی آشنایی یا رغبتی حتی داشته باشد و نام این مجموعه را نشنیده باشد. شاعر این سروده ها کسی نیست جز شاعر جوان آئینی دوران ما " سید حمیدرضا برقعی ". او که در این یک دهه اخیر با سروده هایش دلهای بسیاری را از دوستداران شعر مذهبی ربود. شعرهایش بارها و بارها توسط خودش یا دیگران از رسانه ها جلوه نمود و شعرهایش در اذهان مردم دوستدار اهل بیت علیهم السلام نقش بست.

حمیدرضا برقعی از جمله شاعرانی است که در محافل ادبی شهر مقدس قم رشد و نمو یافته و بخصوص از نفس حق استاد محمدعلی مجاهدی (پروانه) بهره برده است.
طوفان واژه ها قبل از اینکه در انتشارات تخصصی شعر " فصل پنجم " به چاپ هفدهم برسد و زبانزد خاص و عام گردد توسط انتشارات " ابتکار دانش " و " آرام دل " منتشر شده بود. دفتری که حاوی بیست و سه قطعه شعر است در قالب های غزل، مخمس و یک شعر در قالب بحر طویل که از جمله زیباسروده‌هایش است.

«جغرافیای رازها»، ابوالقاسم حسینجانی

کمتر کسی پیدا می شود که شعر زیبای عاشورایی او با مطلع:
«جاده و اسب مهیاست بیا تا برویم
کربلا منتظر ماست بیا تا برویم...» او را شنیده باشد و لب به تحسین نگشوده باشد. که البته این غزل هم در همین مجموعه در دسترس علاقمندان ادبیات دینی و آیینی قرار گرفته است.

این مجموعه که مشتمل بر اشعار عاشورایی ابوالقاسم حسینجانی در قالب های غزل‏، نوسروده ها‏، دوبیتی‏، رباعی و مثنوی می باشد با بخش پیش گویه آغاز می شود و بعد از پیش نگار در بخش پیش قدم ابیاتی از لسان الغیب – حافظ – را که به واقعه عاشورا اشاره دارد به مخاطبین متذکر می‌شود. پیش درآمد هم به عنوان مقدمه ای به قلم خود شاعر با نثری زیبا و دلنشین خواننده را به سیر در آفاق اشعار عاشورایی اش دعوت می‌کند.
شاعر این مجموعه با استفاده از مضامین عاشورایی و آنچه در وقوع حوادث سال شصت و یک هجری رخ داده سعی بر این داشته است تا آنچه باید انسان امروز را از طریق مرور پیام‌ها و عبرت‌های عاشورا بیدار و آگاه سازد‏، با زبان شعر به تصویر دربیاورد.

انتهای پیام/