تأملات راهبردی درباره بازی سعودی با قیمت نفت

متن یادداشت اختصاصی تسنیم با عنوان «تأملات راهبردی درباره بازی سعودی با قیمت نفت» به‌قلم مهدی محمدی را در ذیل از نظر می‌گذرانید:

یکم ــ اکنون تردید کمی در این باره وجود دارد که کاهش شدید قیمت نفت در چند هفته گذشته یک توطئه برنامه ریزی شده از سوی سعودی بوده است. تحلیلگرانی که موضوع را تعقیب کرده‌اند می‌گویند عربستان از این اقدام 3 هدف عمده دارد:
1 ــ کاهش شدید درآمدهای نفتی ایران و مجبور کردن ایران به پذیرش یک معامله بد در مذاکرات هسته‌ای
2 ــ فشار به روسیه و ایران برای تعدیل موضعشان در موضوع سوریه
3 ــ حفظ بازار نفت و جلوگیری از فعالیت رقبایی که تولید نفت به‌قیمت زیر 60 دلار برای آنها صرفه اقتصادی ندارد.
معنای راهبردی این اهداف این است که سعودی شروع به استفاده از نفت به‌عنوان یک ابزار سیاسی و تهاجمی علیه رقبایش کرده و بنابراین به‌طور طبیعی باید آماده پرداخت هزینه‌های چنین تصمیمی هم باشد.

دوم ــ به‌دلایلی مهم، عربستان سعودی در موقعیتی نخواهد بود که بتواند این بازی را در بلندمدت ادامه بدهد. بازی سیاسی با قیمت نفت، یک مانور تاکتیکی کوتاه‌مدت است که نقاط ضعف آن به‌سرعت آشکار خواهد شد، این چیزی نیست که سعودی خود به آن واقف نباشد، در حالی که عربستان می‌داند به‌زودی مجبور خواهد بود این بازی را خاتمه بدهد، اصرار به تداوم آن، نشان دهنده تنگنای بی‌سابقه راهبردی و ژئوپولیتیکی است که عربستان در آن گرفتار شده است. رشد فزاینده قدرت منطقه‌ای ایران و از دست رفتن پی‌درپی مناطقی که سعودی آنها را حیاط خلوت خود می‌پنداشت، عقلانیت راهبردی این کشور را دچار آسیب جدی کرده است. در واقع، تلاش برای تبدیل قیمت نفت به ابزار انتقام‌جویی را می‌توان نوعی اعتراف عربستان به شکست در بازی راهبردی در منطقه و به هم زدن قاعده بازی دانست.
به‌دلایل زیر، این تصمیم عمر طولانی نخواهد داشت:
1 ــ قیمت فعلی نفت با فرمول‌های عرضه و تقاضا در بازار منطبق نیست و بسیاری از تحلیلگران حدس می‌زنند که در ماه‌های آینده بازار خود قیمت را در حد 70-80 دلار تعدیل خواهد کرد.
2 ــ قیمت فعلی، تولید نفت با استفاده از فناوری شل گس را برای آمریکا غیراقتصادی می‌کند. بنابراین قیمت فعلی نفت برای آمریکا هم به‌صرفه نیست.
3 ــ این قیمت درآمد نفتی سعودی را به‌شدت کاهش خواهد داد، در حالی که عربستان به ولخرجی‌های هنگفت عادت کرده نمی‌تواند برای مدت زمان طولانی به ذخیره ارزی 750 میلیارد دلاری خود اتکا و نفت ارزان را تحمل کند.

سوم ــ از جنبه راهبردی، مهمترین مسئله‌ای که سعودی باید به آن توجه کند این است که حربه نفت آخرین حربه آن است و پس از آن دیگر کارتی برای گذاشتن روی میز نخواهد داشت. نظام تصمیم سازی راهبردی ایران ــ همان‌طور که سالهای گذشته کاملاً روشن شده ــ به‌گونه‌ای طراحی شده است که از فشارهای اقتصادی تأثیر زیادی نمی‌پذیرد، بنابراین نه درباره ایران و نه درباره روسیه، نمی‌توان انتظار داشت که فشار بودجه‌ای ناشی از کاهش قیمت نفت آنها را به تجدید نظر در تصمیمات راهبردی‌شان مثلاً در قضایای هسته‌ای و سوریه وادار کند. بنابراین سعودی از همین حالا باید مطمئن باشد که توان حل مشکلات ژئوپولیتیکی‌اش در منطقه را از طریق بازی با قیمت نفت نخواهد داشت. کاهش قیمت نفت می‌تواند ایران و روسیه را دچار مشکل کند ولی مسائل عربستان را که عمدتاً ناشی از افت شدید قدرت ملی این کشور است حل نخواهد کرد. در میان‌مدت، نتیجه این سناریو این است که سعودی جایگاه خود در بازار به‌عنوان یک بازیگر منطقی را از دست خواهد داد بی‌آن‌که مسائل ژئوپولیتیکی‌اش حتی اندکی تعدیل شده باشد.

چهارم ــ واضح است که این اقدام عربستان نباید بی‌پاسخ بماند. بهترین پاسخ از سوی ایران این است که موضع خود را در مذاکرات هسته‌ای سرسختانه‌تر و برنامه منطقه‌ای‌اش را با سرعت و شتاب بیشتری پیگیری کند. روسیه نیز احتمالاً به‌سبک خود به این اقدام واکنش نشان خواهد داد. نقدترین ابزار در دست روسها، افزایش همکاری‌های نظامی، راهبردی و اطلاعاتی با روسیه و حزب‌الله است. به‌لحاظ راهبردی، این تصمیم سعودی احتمالاً روسیه را وادار خواهد کرد از محافظه کاری سنتی خود در این حوزه دست بردارد و درباره سعودی یک «تصمیم فرجامین» بگیرد. تحت آن شرایط ریاض به‌سرعت متوجه خواهد شد به‌ازای چیزی که به دست نیاورده، چیزهای زیادی را از دست داده است.

انتهای پیام/*