رویترز: آژانس نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای هیچ کشوری را تضمین کند
خبرگزاری تسنیم: یک خبرگزاری انگلیسی در گزارشی نوشت که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نه‌تنها درباره ایران بلکه درباره دیگر کشورها نیز نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای آنها را تضمین کند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، رویترز در گزارشی نوشت که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نه تنها درباره ایران بلکه درباره دیگر کشورها نیز نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای آنها را تضمین کند.
این خبرگزاری نوشت: پس از آنکه ایران و گروه 1+5 نتوانستند در ضرب‌الاجل ماه نوامبر به توافقی دست یابند تهران و شش کشور، اول جولای 2015 را به‌عنوان ضرب‌الاجل جدید برای دستیابی به توافق تعیین کردند و قرار است که دیپلمات‌ها روز 18 ژانویه با یکدیگر دیدار کنند تا بتوانند پیش از زمان تعیین شده به توافق برسند.
راستی‌آزمایی ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران هدف غیرممکنی برای آژانس است
رویترز نوشت: یکی از بزرگترین موانع در راه رسیدن به توافق هسته‌ای آن است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای خود هدف غیرممکنی را تعیین کرده که آن راستی آزمایی "ماهیت صرفاً صلح‌آمیز" برنامه هسته‌ای ایران است. اما آژانس نه تنها درباره ایران بلکه درباره هیچ کشور دیگری نمی‌تواند این راستی آزمایی را انجام دهد.
مهم نیست که تا چه‌میزان دیدگاه آژانس دقیق باشد چون برای مثال ممکن است برخی از دانشمندان یا مهندسان ایرانی بتوانند همواره به‌دنبال طراحی ساخت بمب با یا بدون اطلاع دولت ایران باشند. بنابراین هیچ کسی نمی‌تواند ثابت کند که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای در ایران صرفاً صلح‌آمیز است.
تا زمانی که مواد هسته‌ای واقعی در کار نباشد، چنین تحقیقات تسلیحاتی خلاف مفاد قانون نبوده حتی شبیه‌سازی رایانه‌ای بمب هسته‌ای تضادی با ضرورت‌های پیمان منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) و توافقنامه پادمان‌های آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای ندارد.
آمانو معتقد است که آژانس نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران را ضمانت کند
پس از آنکه دور آخر گفت‌وگوها به پایان رسید، "یوکیا آمانو" مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مصاحبه با سی‌ان‌ان گفت که آژانس هنوز نتوانسته این تضمین را بدهد که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای در ایران برای مقاصد صلح‌آمیز است.
آمانو این جمله را چهار بار در این مصاحبه کوتاه تکرار کرد و گفت که این موضوع نقش کلیدی سازمان وی است، اما این‌گونه نیست.
آمانو در این مصاحبه به این موضوع اشاره‌ای نکرد که ایران در این باره منحصر به فرد نیست و آژانس قادر نیست که ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای آرژانتین، برزیل و 51 کشور دیگر را تضمین کند.
رویترز نوشت: آژانس تأیید کرده که اختیارات قانونی‌اش در پیگیری راستی آزمایی فعالیت احتمالی مربوط به تسلیحات اتمی محدود است مگر آنکه مواد هسته‌ای در کار باشد. این سازمان می‌تواند به‌دنبال همکاری داوطلبانه امضا کنندگان باشد تا فراتر از این معیار را انجام دهند اما این موضوع حتی اساس قانونی یا قابلیت فنی برای راستی آزمایی این موضوع را ندارد که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای در هر کشوری صلح‌آمیز است.
"هانس بلیکس" مدیر کل سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اخیراً به این موضوع اشاره کرد.
وی گفت: همواره می‌تواند چیزهای کوچکی وجود داشته باشد که در مساحت‌های جغرافیایی بزرگ بتوان آن را پنهان کرد و شما هرگز نمی‌توانید تضمین دهید که کاملاً هیچ فعالیت اعلام نشده‌ای وجود ندارد.
آژانس بارها تأیید کرده که مواد هسته‌ای در ایران به کاربرد در هیچ برنامه نظامی منحرف نشده است
این خبرگزاری انگلیسی در ادامه گزارش نوشت: آژانس انرژی اتمی سازمان فنی غیرسیاسی بوده و با هدف محاسبه و بررسی مواد هسته‌ای کشورهای عضو ایجاد شده تا این اطمینان حاصل شود که مواد هسته‌ای برای کاربردهای تسلیحاتی تبدیل نشده است. آژانس این مأموریت را به‌خوبی انجام داده است و طی چندین دهه بارها تأیید کرده که مواد هسته‌ای در ایران به کاربرد در هیچ برنامه نظامی منحرف نشده است.
تماس‌ها با کشورهای عضو از طریق توافقنامه پادمان‌های دوجانبه اداره می‌شود که تنها هدف آن تأیید مورد محاسبه قرار گرفته شدن مواد هسته‌ای است و این بدان معناست که وظیفه آژانس این است که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای را تحت نظر قرار دهد یا آنکه مسئول اطمینان یافتن از ماهیت صرفاً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای هر کشور است.
آژانس توانایی فنی، مالی و انسانی بررسی فعالیت تسلیحات هسته‌ای کشورهای عضو را ندارد
اما در این زمینه آژانس نه نیروی انسانی، نه بودجه و نه مهارت‌های فنی تخصصی برای بررسی فعالیت‌های تسلیحاتی هسته‌ای کشورهای امضا کننده را دارد.
آژانس فقط چند نفر کارشناس تسلیحات اتمی دارد
با مطرح کردن این موضوع می‌توان اثبات کرد که تمامی فعالیت‌های هسته‌ای ایران صلح‌آمیز بوده و آژانس در حال افزایش بیش از حد توانایی‌هایش است. آژانس واقعاً چند کارشناس تسلیحات اتمی بیشتر ندارد که این تعداد معدود نیز از ورود به ایران و کار کردن بر فایل‌های بازرسی منع شده‌اند.
بنابراین کارشناسان بررسی مواد هسته‌ای آژانس در تلاش برای قضاوت فنی درباره فعالیت تسلیحاتی هستند که با آن آشنا نیستند.
به‌طور مثال پس از دور اخیر مذاکرات که در نوامبر به پایان رسید، ایران شواهدی را ارائه کرد که از ادعاهایش در این باره که گزارش‌های آژانس در زمینه "ابعاد احتمالی نظامی" برنامه هسته‌ای ایران مملو از اشتباهات است حمایت می‌کند، ممکن است این توانایی فنی ادعاهای تهران باشد.
آژانس دو بار از سایت پارچین بازدید کرده اما درخواست بازدید مجدد از سایت را مطرح کرده است
عمده بحث و مشاجره میان ایران و آژانس اتمی درباره دسترسی به سایت نظامی در پارچین بوده که آژانس دو بار از آنجا بازدید کرد و هیچ نکته نگران‌کننده‌ای در آن پیدا نکرد اما هم اکنون آژانس می‌گوید که منبع ناشناسی به آنها اطلاع داد که اتاق مهار انفجاری متداولی در این سایت وجود دارد که ممکن است به تحقیقات هسته‌ای نظامی در آن سایت ارتباط داشته باشد و به همین دلیل درخواست بازدید مجدد از سایت را مطرح کرده است.
کلاپر اطمینان بسیار بالایی دارد که تهران به‌دنبال تسلیحات اتمی نیست
با وجود هر آنچه در گذشته روی داده "جیمز کلاپر" مدیر اطلاعات ملی آمریکا تأیید کرده که "اطمینان بسیار بالایی" دارد که تهران هم اکنون به‌دنبال تسلیحات اتمی نیست.
علاوه بر آن، "رابرت کلی" مدیر سابق بازرسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت که دلایل آژانس [درباره برنامه هسته‌ای ایران] ضعف دارد. وی از امتناع این سازمان در پذیرفتن پیشنهاد ایران برای بازرسی از سایت دیگری که آژانس ادعا کرده ممکن است ایران در آنجا تحقیقات تسلیحات هسته‌ای انجام داده، انتقاد کرد.
بلیکس معتقد است اطلاعات غلط زیادی در گزارش‌ها درباره برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد
هانس بلیکس نیز درباره مدیریت اطلاعات آژانس ابراز تردید کرده و گفته که اطلاعات غلط زیادی در گزارش‌ها درباره تلاش‌های تسلیحات اتمی ایران وجود دارد که از آنها به‌عنوان اطلاعات [صحیح] یاد می‌شود.
آژانس توانایی مناسبی در بررسی تسلیحات هسته‌ای ندارد
رویترز نوشت: واقعیت آن است که آژانس در بررسی مواد هسته‌ای توانایی دارد و در بررسی تسلیحات هسته‌ای به‌طور مناسب توانایی ندارد.
آژانس به‌گونه‌ای حرف می‌زند که گویا فقط نمی‌تواند صلح‌آمیز بودن برنامه ایران را اثبات کند
از سوی دیگر، طرز گفتار آژانس باعث شده تنها از برنامه هسته‌ای ایران به‌عنوان برنامه‌ای یاد شود که نمی‌توان صرفاً صلح‌آمیز بودن آن را اثبات کرد، به‌طور مثال "باراک اوباما" رئیس جمهور آمریکا در سال 2010 و در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل گفت: ایران تنها عضو پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی [ان‌پی‌تی] است که نمی‌تواند مقاصد صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای خود را به نمایش بگذارد.
باید سازمان دیگری با دانش فنی تسلیحات اتمی تأسیس شود
رویترز در پایان نوشت: برای بررسی عمیقتر سابقه احتمالی تحقیقات تسلیحات هسته‌ای ایران یا هر کشور دیگر، باید سازمان دیگری ایجاد شود که دانش فنی تسلیحات اتمی و اختیارات قانونی برای انجام این کار را داشته باشند و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در حال حاضر این توانایی را ندارد.
نمونه‌ای از سابقه آژانس در برآورد اشتباه از برنامه غنی‌سازی ایران
یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در گزارشی که در مورخ 7 نوامبر (16 آبان ماه 1393) و پیش از آغاز نشست مسقط منتشر کرد، خبرساز ظاهر شد. آمانو با ارائه یک برآورد غیرفنی از ذخایر اورانیوم غنی‌شده زیر 5 درصد در ایران طی دو ماه قبل از انتشار این گزارش یعنی در ماههای اوت و سپتامبر 2014، به‌گونه‌ای بحث‌انگیز و نادرست عمل کرد.
این گزارش به افکار عمومی چنین القا کرد که ایران مقادیر قابل توجهی از اورانیوم زیر 5 درصد را در این فاصله دوماهه غنی‌سازی و انباشت کرده است. این برآورد برای بازیگرانی که سعی در مسئله سازی برای برنامه هسته‌ای کشورمان بودند، مستندی قرار گرفت تا ماهیت این برنامه را زیر سؤال برده در مورد نیات و اهداف ایران از این برنامه، همان اتهامات بی‌اساسی را که پیش از این نیز به‌عناوین مختلف مطرح کرده بودند، مستند و مبنادار جلوه دهند.
خبرگزاری رویترز چند روز بعد به نقل از دیپلمات‌ها گزارش داده است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با صدور اصلاحیه‌ای خطاب به اعضا، رقم اعلام‌شده برای ذخایر اورانیوم با غنای پایین ایران را اصلاح کرده است. «یوکیا آمانو» مدیر کل آژانس در گزارش به‌اصطلاح فصلی خود که با عنوان ارزیابی فصلی برنامه هسته‌ای ایران از نظر اجرای مقررات پادمان و توافق‌های مرتبط با آن تدوین شده بود، میزان ذخایر اورانیوم با غنای 5درصد ایران را 8390 کیلوگرم اعلام کرده بود. با این حال، به گزارش رویترز به نقل از دیپلمات‌ها، آژانس در اصلاحیه صادرشده خطاب به اعضای شورای حکام، این رقم را 8290 کیلوگرم اعلام کرده است. در این گزارش که روز جمعه دو هفته پیش منتشر شد، آمانو عنوان کرده بود میزان ذخایر اورانیوم با غنای 5 درصد ایران در فاصله دوماهه بعد از انتشار گزارش فصلی قبلی (5 سپتامبر تا 7 نوامبر 2014)، 625 کیلوگرم افزایش یافته و به حدود 8.4 تن رسیده است. آژانس اما این رقم را اصلاح و عنوان کرده است که میزان افزایش ذخایر، 525 کیلوگرم بوده است، یعنی با گذشت چند روز از انتشار این گزارش، نادرستی این برآوردها آشکار شد. در این زمینه، سازمان انرژی اتمی با ارائه تحلیل‌ها و توضیحات فنی و مستند، نشان داده که آژانس در این زمینه برآورد نادرستی داشته و از جمله اینکه نزدیک به 100 کیلوگرم از آنچه در این برآوردهای آژانس اشاره شده است، نادرست و غیرواقعی بوده است. بر همین اساس، آژانس نیز نادرستی این برآورد را مدنظر قرار داده، هرچند هنوز اظهارنظر رسمی خبری در این زمینه را به عمل نیاورده است.
سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران در گفت‌وگو با رسانه‌ها، با اشاره به اصلاحیه آژانس درباره میزان اورانیوم غنی‌شده کمتر از 5 درصد ایران تأکید کرد: در این زمینه، "ایران اطلاعات درست به آژانس داده و این آژانس بوده است که به‌درستی اطلاعات را در گزارش وارد نکرده است". بهروز کمالوندی، با اشاره به اصلاحیه آژانس روی گزارش اخیرش درباره فعالیت‌ها و تأسیسات صلح‌آمیز هسته‌ای ایران، گفت: "اطلاعاتی که ایران به آژانس داده کاملاً درست بوده و ما اشتباهاتشان را یادآوری کردیم و سپس آژانس آنها را اصلاح کرد". از این رو، مبنای نامه اصلاحی آژانس بازگشت به اطلاعاتی است که ایران در این زمینه قبلاً ارائه کرده بود.
در هر حال، این قبیل اشتباهات فنی و تخصصی آژانسی که تنها مسئولیت اصلی آن ارزیابی کارشناسانه از فعالیت‌های هسته‌ای و مسائل مرتبط با آن است، متضمن یک پیام و معنای مهم و راهبردی است: اینکه آژانس نهادی نیست که ارزیابی‌ها و یافته‌های آن را بتوان به‌صورت صد در صد و مطلق، معتبر دانست. بلکه به‌دلایل مختلف، این نهاد بین‌المللی با افراط و تفریط یعنی نگاه غیرکارشناسانه نیز روبه‌رو است. سیطره برخی قدرت‌ها بر کار فنی این نهاد از جمله دلایلی است که سبب شده است مسائل سیاسی و قضاوت‌های امنیتی، بر بررسی‌هایی که معمول یک کار فنی است، غلبه پیدا کرده و مانع از کار درست این نهاد تخصصی غیرسیاسی شود.
علاوه بر این، ارتباط برخی از کارکنان این نهاد با مؤسسات اطلاعاتی و رسانه‌های غربی نیز از جمله نکاتی است که اعتراض مداوم ایران و برخی از کشورها و نهادهای دیگر از جمله جنبش عدم‌تعهد را به‌دنبال داشته است. از جمله این اعتراضات، انتشار گزارش‌های محرمانه آژانس در مورد کشورهای مختلف از جمله ایران است؛ گزارش‌هایی که از نظر مقررات آژانس، محرمانه تلقی می‌شوند و تنها دولت‌های عضو آژانس و برخی از مأمورین عالی آژانس باید به آن دسترسی داشته باشند. اما تقریباً عرف و رویه معمول این است که حتی قبل از ارسال این گزارش‌های محرمانه برای این دولت‌ها نیز برخی رسانه‌های غربی به مفاد آن دسترسی می‌یابند و مفاد آن را منتشر می‌کنند و متن کامل این اسناد نیز همزمان با ارسال برای اعضای شورای حکام، از طریق این رسانه‌ها مورد انتشار عمومی قرار می‌گیرد.
انتهای پیام/ع*