گفت‌وگوی رسانه‌ای به‌مثابه‌ی تاکتیک مبارزاتی
خبرگزاری تسنیم: امام در پاسخ به خبرنگار سی‌بی‌اس دربارهی ماهیت ضدآمریکایی انقلاب اسلامی ایران می‌گویند: «اگر معنای ضدیت با آمریکا این است که ما نمی‌خواهیم وابسته به آمریکا باشم، آری ما ضدآمریکایی هستیم و اگر ترس آمریکا این است، آری باید بترسند.»
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، نوفل‌لوشاتو، این دهکده‌‌ی کوچک حومه‌ی پارس در پاییز و زمستان سال 1357، به قلب تپنده‌ی مبارزات انقلابی مردم ایران علیه شاه و همچنین مرکز توجهات رسانه‌های بین‌المللی تبدیل شده بود. زمهریر زمستان فرانسه در برابر التهاب و جنب‌وجوش انقلابیون ایران، که گرد رهبر انقلاب جمع شده بودند، رنگ باخته بود. در کنار حضور علاقه‌مندان امام، هجوم خبرنگاران رسانه‌های جمعی و مطبوعات کشورهای مختلف نیز برنامه‌ی رژیم شاه مبنی بر منزوی ساختن شخصیت و افکار امام خمینی را با شکست سنگینی مواجه ساخت.
امام خمینی (ره) از همان ابتدای ورود به فرانسه، با اراده‌ای جدی‌تر از قبل، به روشنگری دربارهی جنایات رژیم شاه و تبیین اهداف انقلاب پرداخت. یکی از فرصت‌های ناب و برجسته‌ای که رهبر انقلاب در این راستا از آن بهره برد، مصاحبه با خبرنگاران رسانه‌های گوناگون بود؛ رسانه‌هایی که پیش از این، جز مخابره‌ی جسته‌وگریخته‌ی تحرکات انقلابیون و واکنش‌های سرکوب‌گرانه‌ی شاه، به‌گونه‌ای جدی و مستقیم با جوهره‌ی خیزش مردم ایران علیه رژیم پهلوی آشنا نبودند.
پس از راهپیمایی عظیم مردم ایران در تاسوعا و عاشورای 1399 قمری (نوزدهم و بیستم آذر 1357)، که به تعبیر رهبر انقلاب در حکم رفراندوم مردم برای رد حکومت پهلوی بود، افکار عمومی دنیا کاملاً به این نتیجه رسیدند که عمر حکومت شاه به پایان رسیده و به‌جای پیگیری و حمایت از اقدامات شاه برای مهار قیام مردم، لازم است تا برنامه‌ها و مواضع رهبر ساکن نوفل‌لوشاتو را پوشش داد.
رهبر قیام اسلامی مردم ایران در فاصله‌ی 42 روز، از آغاز زمستان سال 1357 تا هنگام ورود به ایران در 12 بهمن‌ماه، 41 مصاحبه با روزنامه‌ها، مجلات و شبکه‌های تلویزیونی مختلف دنیا انجام داد. به عبارت دیگر، در این ایام، به‌طور میانگین هر روز یک مصاحبه انجام شده است. میزان مصاحبه‌های امام ارتباط مستقیمی با رخدادهای داخلی ایران داشت؛ به‌گونه‌ای که از سیزدهم تا شانزدهم دی‌ماه و با توجه به تظاهرات و کشتار گسترده‌ی مردم در تهران و سایر شهرها توسط نیروهای نظامی شاه، هفت مصاحبه‌ی نسبتاً پُرحجم با رسانه‌هایی نظیر سی‌بی‌اس، بی‌بی‌سی، تلویزیون آلمان و روزنامه‌ی اکسپرس انگلستان انجام شد.
همچنین در فاصله‌ی چهارروزه‌ی بین هجدهم تا بیست‌ودوم دی‌ماه، امام خمینی در هجده مصاحبه، پاسخ‌گوی خبرنگاران بودند که از این تعداد، تنها در یک روز، هفت مصاحبه انجام شد. در این بازه‌ی زمانی بود که خبر خروج قریب‌الوقوع شاه از ایران و روی کار آمدن دولت بختیار قوت گرفت و از سوی دیگر، مباحث مربوط به اعتصاب کارکنان شرکت نفت و تدابیر اتخاذشده برای استخراج نفت به میزان مصرف داخلی و عدم صادرات آن نیز زیر ذره‌بین رسانه‌ها قرار داشت. از این رو، رسانه‌ها و دولتمردان غربی به‌دقت واکنش‌ها و تصمیمات رهبر انقلاب در قبال این حوادث را رصد می‌کردند. با مرور مصاحبه‌های امام در این مقطع می‌توان برخی محورهای اصلی و تکرارشونده را استخراج کرد که در ادامه بدان خواهیم پرداخت.
تقبیح وضعیت موجود و تبیین وضعیت مطلوب آینده
روشنگری و افشای اقدامات مخرب شاه در طی دوران سلطنت، از مهم‌ترین مواردی است که رهبر فقید انقلاب در مصاحبه‌های خود بر آن تأکید داشت: «شاه برای ملت قدم برنداشته است، بلکه همه‌ی کارها و یا اکثر کارهایی که کرده است، ملت را به انحطاط و ورشکستگی کشانده است.» (تلویزیون آلمان، 16 دی 57)
ایشان همچنین در گفت‌وگو با روزنامه‌ی «بالتیمور سان» در هجدهم دی‌ماه، دخالت شاه در امور اداره‌ی کشور و تنظیم خطوط اصلی سیاست ایران را غیرقانونی می‌دانند؛ چراکه شاه در سلطنت مشروطه مقام غیرمسئول است و حق دخالت در این امور را نداشته است. امام (ره) در همان روز و در مصاحبه با مجله‌ی «اکونومیست» هم نابودی کشاورزی را از پیامدهای اصلاحات ارضی شاه می‌دانند.[1]
تبیین اهداف انقلاب و ماهیت حکومت آینده‌ی ایران از محورهای مهم دیگری بود که در بیشتر مصاحبه‌ها به آن‌ها اشاره شده است. رهبر انقلاب همواره بر سه اصل استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی، به‌عنوان اصول بنیادین حکومت آینده‌ی ایران، تأکید داشتند: «تاکنون... مملکت استقلال نداشته است. ما می‌خواهیم که مملکت را مستقل کنیم و به مردم آزادی بدهیم. حکومت جمهوری اسلامی هم یک جمهوری است مثل همه‌ی جمهوری‌ها، لکن قانونش اسلامی است.» (گفت‌وگو با خبرنگار بی‌بی‌سی، 15 دی 57)
ایشان همچنین در روز پنجم دی‌ماه، در پاسخ به خبرنگار کانال دو تلویزیون آلمان، که از تعبیر سوسیالیسم اسلامی برای حکومت آینده‌ی ایران استفاده کرده و از جایگاه حزب توده در این میان پرسیده بود، چنین می‌گویند: «ما یک جمهوری اسلامی تشکیل می‌دهیم که تعیین حکومت به آرای ملت متکی است. قانون چنین جمهوری بدیهی است که قوانین اسلام است. ما به حزبی که مطرود جامعه‌ی اسلامی است، اجازه‌ی ورود به حکومت اسلامی را نخواهیم داد.» و در گفت‌وگو با روزنامه‌ی «فاینشنال‌تایمز» در تبیین الگوی حکومتی جمهوری اسلامی می‌گویند: «جمهوری فُرم و شکل حکومت را تشکیل می‌دهد و اسلامی یعنی محتوای آن فُرم که قوانین الهی است.»
یکی از ابهامات محافل سیاسی و رسانه‌های غربی این بود که تفاوت حکومت جمهوری اسلامی مدنظر امام با رژیم‌های اسلامی تشریفاتی موجود در دنیا چیست؟ آیا جمهوری اسلامی هم مانند کشورهای پادشاهی منطقه موضع محافظه‌کارانه و سازش‌پذیر دارد یا اینکه جنبه‌ی عملی و یا رادیکال دارد و منافع آن‌ها را با خطر مواجه خواهد ساخت؟ امام در پاسخ به چنین ابهامی می‌گوید: «اسلام یک دین مترقی و دموکراسی به معنای واقعی است و آن رژیمی که ما می‌خواهیم تأسیس کنیم، یک همچو رژیمی است و با این رژیم‌هایی که الآن هستند تفاوت دارد. احکام اسلامی احکامی است بسیار مترقی و متضمن آزادی‌ها و استقلال و ترقیات.» (تلویزیون آلمان، 16 دی 57)
ایشان مهم‌ترین وظیفه‌ی دولت آینده را فراهم کردن مقدمات انتخابات آزاد دانستند و پس از آن «بهبود بخشیدن به وضع طبقات محروم و به‌خصوص آسیب‌دیدگان در طول مبارزات، آماده کردن فوری کلیه‌ی مراکز فرهنگی از مدارس تا دانشگاه‌ها برای شروع تحصیلات، تصفیه‌ی سریع ارتش از عناصر خائن و بازگرداندن استقلال ارتش، جلوگیری از ورود کالاهای تجملی، تشویق و کمک‌های فوری برای توسعه‌ی کشاورزی و دامداری را از برنامه‌های مهم جمهوری اسلامی معرفی کردند.» (مصاحبه با روزنامه‌ی اکسپرس، 13 در 57) برنامه‌هایی که می‌بایست توسط رجال امین و سیاست‌مدار و امنای ملت اجرا شود. (تلویزیون آلمان، 16 دی 57)
حقوق زنان و اقلیت‌ها در حکومت آینده
عدم شناخت ماهیت آموزه‌های اسلامی در کنار تبلیغات منفی رژیم شاه علیه ماهیت اسلامی انقلاب مردم ایران، سبب شد تا پرسش از وضعیت حقوق زنان و اقلیت‌ها به عنصری همیشگی و تکراری در سؤالات خبرنگاران بدل شود. امام خمینی (ره) در گفت‌وگو باجیم کوکلرفت، استاد دانشگاه روتجرز آمریکا، در واکنش به این ابهامات می‌گویند: «تبلیغات سوء شاه... چنان موضوع آزادی زن را برای مردم مشتبه کرده که خیال می‌کنند اسلام آمده است که فقط زن را خانه‌نشین کند. چرا با درس خواندن زن مخالف باشیم؟ چرا با کار کردن او مخالف باشیم؟ چرا زن نتواند کارهای دولتی انجام دهد؟» ایشان همچنین در مصاحبه با خبرنگار بی‌بی‌سی (15 دی 57) اسلام را نویدبخش آزادی برای زنان معرفی می‌کنند و دولت و شاه را عامل سلب آزادی واقعی و معنوی آنان می‌دانند.
دربارهی اقلیت‌های دینی هم امام خمینی (ره) بر این اعتقاد بودند که «اقلیت‌های مذهبی در آینده آزاد هستند و در ایران در رفاه زندگی خواهند کرد و ما با آن‌ها با کمال انصاف و مطابق با قانون عمل خواهیم کرد. آنان برادران ایمانی ما هستند و از شاه و دارودسته‌اش به تنگ آمده‌اند.» (مصاحبه با تلویزیون سوئیس، 18 دی 57) رهبر انقلاب ضمن اعلام موافقت و همنشینی دولت اسلامی ایران با تمدن غرب، تنها «آنچه که به آسایش ملت لطمه وارد آورده و با عفت عمومی ملت منافات داشته باشد» را خط قرمز حکومت آینده در این حوزه می‌داند.» (تلویزیون لوگزامبورگ، 20 دی 57)
رویکرد آمریکا در قبال انقلاب
از موارد مشترک که در این مصاحبه‌ها به چشم می‌خورد، سؤال دربارهی موضع امام (ره) نسبت به اقدامات دولت آمریکا و روابط حکومت آینده‌ی ایران با بزرگ‌ترین حامی حکومت شاه است. همچنین چگونگی رابطه با شوروی نیز در این گفت‌وگوها چندین‌بار مطرح می‌شود: «من بارها [به دولتمردان آمریکا] توصیه کرده‌ام که دست از پشتیبانی دولت و شاه ایران بردارید و کاری نکنید که ملت ایران نسبت به ملت‌های انگلیس و آمریکا، که در مقابل این روش دولت‌های متبوعشان سکوت کرده‌اند، بدبین شوند و ما فعلاً آمریکا و انگلیس و شوروی را دشمن شماره‌ی یک مردم خود می‌دانیم. البته آمریکا از همه بدتر است.» (رادیو تلویزیون آلمان، 6 دی 57)
و در گفت‌وگوی دیگری این‌بار با مخاطب قرار دادن مردم آمریکا می‌گویند: «من از مردم آمریکا می‌خواهم که هرچه زودتر به نفع مردم مظلوم ایران اقدام کنند و از آقای کارتر و دولت آمریکا بخواهند تا از شاه پشتیبانی نکنند و افکار عمومی جهان را علیه مردم نشورانند. پشتیبانی دولت آمریکا از رژیم شاه به مصلحت مردم آمریکا نخواهد بود.»
امام در پاسخ به خبرنگار سی‌بی‌اس (14 دی 57) دربارهی ماهیت ضدآمریکایی انقلاب اسلامی ایران نیز می‌گویند: «اگر معنای ضدیت با آمریکا این است که ما نمی‌خواهیم وابسته به آمریکا باشم، آری ما ضدآمریکایی هستیم و اگر ترس آمریکا این است، آری باید بترسند.» ایشان در عین حال، همکاری‌های فنی و اقتصادی با کشورهای مختلف در قالب قراردادهای روشن و ضامن منافع ملی ایران را از برنامه‌های حکومت آینده معرفی می‌کنند: «ما از مضمون و مواد مندرج در این قراردادها اطلاعی نداریم؛ یعنی رژیم شاه هرگز ملت را از مفاد این قراردادها مطلع نکرده و از مردم مخفی نگه داشته است. لکن حکومت آینده آن‌ها را مجدداً مورد بررسی قرار می‌دهد و آنچه را با منافع و مصالح ملت ما موافق نباشد، لغو می‌کند.» (مجله‌ی اکونومیست، 18 دی 57)
ایشان در همین مصاحبه، استفاده از امکانات کشورهای خارجی که تمایل به همکاری با ایران دارند را برای نوسازی کشور بلامانع می‌دانند، اما حفظ آزادی و استقلال کشور و همکاری براساس احترام متقابل را شرط این همکاری‌ها معرفی می‌کنند. در گفت‌وگوی دیگری هم در این باب چنین می‌گویند: «راجع‌به خارجی‌ها، آن‌هایی که مشغول کار عادی هستند، به شغل خود ادامه می‌دهند، اما آن‌ها که می‌خواهند در مملکت ما دخالت بکنند، مثل مستشاران آمریکا، آن‌ها را نمی‌توانیم تحمل بکنیم.» (تلویزیون آلمان، 16 دی 57)
مسئله‌ی بنیادین نفت
سرنوشت نفت به‌عنوان عنصر کلیدی و تعیین‌کننده در روابط ایران و کشورهای صنعتی، باعث می‌شد تا بسیاری از رسانه‌های خبری نظر رهبر فقید انقلاب را دربارهی جایگاه این عنصر مهم در روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران جویا شوند: «نفت تاکنون پشتوانه‌ی حکومت غاصبانه‌ی شاه بود و من حکم کردم که دیگر صادر نشود و اعتصاب تا رفتن شاه ادامه دارد و بعداً ما نفت را به هر کشوری که مایل باشیم، می‌فروشیم.» (مجله‌ی انگلیسی‌زبان لبنانی، 10 دی 57) امام خمینی اسرائیل را تنها مورد استثنا در فروش نفت معرفی کرده و تعاملات نفتی با کشورهای دیگری که روش عادلانه با حکومت آینده داشته باشند را عملی می‌داند. (بی‌بی‌سی، 15 دی 57)
فرجام سخن
امام خمینی همچون رهبری توانمند در برهه‌ای حساس و تعیین‌کننده، توانستند از ظرفیت مؤثر و بالقوه‌ی حضور رسانه‌های خارجی به‌منظور روشنگری اهداف انقلاب بهره‌مند شوند. آنچه در گفت‌وگوهای صورت‌گرفته با ایشان در آستانه‌ی پیروزی انقلاب اسلامی بیشتر نمود دارد، کنجکاوی فراوان رسانه‌های غربی نسبت به ماهیت و اهداف حکومت آینده‌ی ایران و همچنین رابطه‌ی این نظام سیاسی با کشورهای غربی است.
رهبر انقلاب در این مقطع با درایت و دوراندیشی، ضمن تبیین این اهداف، نگاه جهانیان را به رخدادهای خونین ایران معطوف ساختند. حقوق زنان در جمهوری اسلامی ایران و مسائل اقتصادی و از جمله مسئله‌ی نفت نیز از واژگان کلیدی رسانه‌های غربی در گفت‌وگو با امام (ره) بود که رهبر انقلاب با در نظر گرفتن آموزه‌های اسلامی و منافع ملی، این موارد را نیز برای افکار عمومی روشن کردند.*
پی‌نوشت‌ها
[1]. تمام مصاحبه‌های استفاده‌شده در این نوشتار، از منبع ذیل است:
صحیفه‌ی نور، مجموعه‌ی رهنمودهای امام خمینی، جلد چهارم، تهران، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
منبع:برهان
انتهای پیام/
خبرگزاری تسنیم: انتشار مطالب خبری و تحلیلی رسانه‌های داخلی و خارجی لزوما به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر می‌شود.