اسناد مفقود شده ملی شدن صنعت نفت پس از ۶۱ سال در کتابخانه مجلس پیدا شد

علی ططری مدیر مرکز اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم،‌ از بازیابی اسناد کمیسیون نفت در دوره شانزدهم مجلس شورای ملی خبر داد و گفت:‌ اخیراً‌ توانستیم اسنادی را از کمیسیون نفت دوره شانزدهم مجلس شورای ملی بازیابی کنیم،‌ این اسناد سال‌ها از چشم پنهان مانده بود،‌ در حالیکه در واحد نسخ خطی کتابخانه مجلس شورای اسلامی بود. این اسناد در برگیرنده صورتجلسات و خلاصه مذاکرات اولین تا چهل و یکمین جلسه کمیسیون نفت می‌باشد که محدوده زمانی 5 تیر ماه 1329 تا 5 اردیبهشت 1330 را شامل می‌شود.

وی ادامه داد:‌ این اسناد در حقیقت مصوبات کمیسیون نفت مجلس شورای ملی که منجر به ملی شدن صنعت نفت شده است‌ و می‌توان ادعا کرد که این سند مهمترین سند صد سال اخیر به شمار می‌رود‌، که در حال فهرست‌نویسی و تهیه اسکن است.البته فهرست‌نویسی اولیه انجام شده و در حال فهرست نویسی توصیفی و گویا هستیم.

ططری درباره اهمیت این سند کفت:‌ این اسناد در حقیقت سند ملی شدن صنعت نفت ما به شمار می‌رود،‌ مذاکرات کمیسیون نفت در مجلس است که پای تمام این اسناد را دکتر مصدق امضا کرده است،‌ ریز به ریز جزئیات مذاکرات در این دفترچه‌ها ذکر شده است‌.

وی با بیان این مطلب که پیش از این حسین مکی این اسناد را در کتابی دو جلدی منتشر کرده بود،‌ گفت: از سرنوشت این اسناد تاکنون خبری در دست نبود،‌ تا اینکه به صورت اتفاقی در گنجینه خطی کتابخانه یافت شد. در آرشیو اسناد و نسخ خطی نیز نامی از آن به میان نیامده بود. در حالیکه مجموعه 8 تا 9 دفتر را شامل می‌شود.

وی با بیان این مطلب که سند ملی شدن صنعت نفت اهمیت فراوانی به لحاظ تاریخی دارد‌، گفت:‌ متأسفانه برخی از اسناد مهم کشور ما هم‌چون فرمان مشروطه مفقود شده است،‌  در صورتیکه ارزش این اسناد امروز بسیار برای ما حائز اهمیت است.

کمیسیون مخصوص نفت، کمیسیونی بود که در دوره شانزدهم مجلس شورای ملی ایران برای رسیدگی به لایحه نفت (معروف به لایحه گس-گلشائیان) تشکیل شد. از این‌رو‌، اعضای کمیسیون نفت‌، مرکب از هجده نفر از نمایندگان شعب شش گانه مجلس‌، برگزیده شدند.

 این کمیسیون از سوی مجلس شورای ملی‌، مامور شد تا لایحه‌ی قرارداد الحاقی را بررسی کرده و پس از مطالعات لازم‌، نظرات خود را به آگاهی مجلس شورای ملی برساند. اعضای کمیسیون عبارت از: محمد مصدق (رئیس)‌، جواد گنجه‌ای و میرسید علی بهبهانی (نواب رئیس)‌، حسین مکی(مخبر)‌، خسرو قشقایی و حسن علوی (منشی)‌، نصرت‌الله کاسمی‌، ناصر ذوالفقاری‌، سید ابوالحسن حایری‌زاده‌، اللهیار صالح‌، سیدعلی شایگان‌، جمال امامی‌، علی‌اصغر سرتیپ‌زاده‌، عبدالرحمن فرامرزی‌، دکتر محمد علی هدایتی‌، هدایت‌الله پالیزی و ابوالقاسم فقیه‌زاده بود.

ملی شدن صنعت نفت در واقع پیشنهادی بود که ابتدا با امضای همه اعضای کمیسیون مخصوص نفت مجلس شورای ملی ایران در 17 اسفند 1329 تقدیم مجلس شد، 24 اسفند تصویب شد و سپس با تایید مجلس سنا در روز 29 اسفند به قانون مبدل شد.

گزارش کمیسیون در 24 اسفند از تصویب نمایندگان مجلس شورای ملی گذشت. همچنین مجلس سنا در 29 اسفند 1329 گزارش پیشنهادی کمیسیون نفت را به شرح ذیل تصویب نمود: «به نام سعادت ملت ایران و به منظور تامین صلح جهان، امضا کنندگان ذیل پیشنهاد می‌نماییم که صنعت نفت ایران در تمام مناطق کشور بدون استثناء ملی شود یعنی تمام عملیات اکتشاف، استخراج و بهره برداری در دست دولت قرار گیرد.»بر این اساس، کمیسیون نفت در 5 اردیبهشت 1330 گزارشی مشتمل بر 9 ماده به مجلس تقدیم کرد و نهضت ملی شدن صنعت نفت ایران به ثمر نشست.

انتهای پیام/