«بین‌الملل» تنها یک قید اضافه برای شعر فجر شده است
خبرگزاری تسنیم: عضو هیئت علمی جشنواره شعر فجر معتقد است که عنوان «بین‌الملل»تنها یک قید اضافه است که به ماجرای شعر فجر افزوده‌ایم، حضور شاعران در فضاهای جدی جهانی از گمشده‌های شعر معاصر است که از حوصله تنگ شعر فجر خارج است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، قطار نهمین جشنواره شعر فجر در حالی فردا شنبه 16 اسفند ماه به ایستگاه پایانی خود می‌رسد که در این دوره بر خلاف گذشته کتاب‌های شاعران به جای اشعار داوری شدند، در بخش بین‌الملل این جشنواره که تاکنون تنها به آمدن شاعرانی گمنام از کشورهای فارسی زبان منطقه به کشور ختم می‌شود، تلاش شد تا با حضور شاعرانی از ایران در کشورهای همسایه محافل شعرخوانی برگزار شده و شاعران ایرانی معرفی شوند. اما نگاهی به کارنامه برگزاری جشنواره شعر فجر در طول 9 دوره گذشته نشان از این دارد، که دبیران جشنواره شعر فجر در هر دوره بنایی را ساخته‌اند که دبیران دوره بعدی، آن بنا را ریخته و از نو بنایی تازه ساخته‌اند، در نتیجه هر دوره به شیوه و منشی برگزار شده که مد نظر مسئولان و دبیران مربوطه بوده است، از همین روست که می‌توان گفت جشنواره شعر فجر جشنواره‌ای است که تاکنون اتفاق خاصی را در جریان شعر معاصر ایجاد نکرده است. برای بررسی این موضوع به سراغ احمد نادمی از اعضای هیئت علمی جشنواره شعر فجر رفتیم.
* تسنیم: آقای نادمی نهمین دوره جشنواره شعر فجر در شرف پایان است، اما به نظر می‌رسد، جشنواره در طول 8 دوره برگزار شده نتوانسته جایگاه چندان مطلوبی پیدا کرده و کارکردی برای شعر معاصر داشته باشد؟
ببینید، اگر آیین‌نامه منسجمی برای برگزاری یک جشنواره داشته باشیم، علی‌القاعده با تغییر آدم‌ها این جشنواره سر پا خواهد ماند و ما می‌توانیم از آن نتیجه‌ای را طلب کنیم، در این دوره توجه به تنظیم و تدوین آیین‌نامه‌ای برای جشنواره جدی بود، خوشبختانه این آیین‌نامه تنظیم شده و طبق آیین‌نامه عمل می‌کنیم، بنده این اقدام را مثبت می‌دانم و مطمئنم به نتایج موثری دست خواهیم یافت، به هر حال اینکه بر اساس یک قراردادهای تأیید شده، تدوین شده و تثبیت شده‌ای جشنواره را برگزار کنیم، قطعاً موثر‌تر خواهد بود.
در مورد جایگاه جشنواره نیز باید بگویم که چنین نیست، جشنواره حداقل جایگاهی برای خود پیدا کرده است، چرا که در این دوره که فراخوان ارسال شعر اعلام نشد و قرار بر این شد که کتاب‌ها داوری شوند، یک حرکت اعتراضی ـ انتقادی نسبت به این سیاست از سوی شاعران جوان به وجود آمد، شاعران جوانی که علاقه داشتند، شعرها را به جشنواره بفرستند، اعتراضات خود را شخصا‌ً با بنده در میان گذاشتند، که پس از آن دبیر جشنواره در رسانه‌ها به صورت مفصل درباره علل اتخاذ این سیاست توضیحات را ارائه کرد.
* تسنیم: به نظر شما اگر جشنواره این جایگاه را پیدا کرده است، چرا تاکنون و در طول 8 دوره گذشته نتوانسته آنچنان که باید و شاید در عرصه ادبیات کشور تأثیرگذار باشد؟
من فکر می‌کنم، مشکل اصلی به تعریفی که ما از یک جشنواره شعری داریم، باز می‌گردد، به نظر من باید در مورد این موضوع خاص حتماً کار کارشناسی انجام شود، بحثهای علمی و آکادمیک درباره این مسئله در بگیرد که واقعاً وقتی از یک جشنواره ادبی حرف می‌زنیم، در مورد چه چیزی صحبت می‌کنیم؟ این تنها به جشنواره شعر فجر باز نمی‌گردد، ما در جشنواره سینمایی فجر هم این موضوع را شاهد هستیم، اتفاق عجیبی است، چون محصولات یکسال سینمای ایران را ده شبه نشان می‌دهد و قضاوت می‌کنند، ما به موازات آن جشن خانه سینما را هم داریم که به بررسی آثار می‌پردازد، در حالی که در جشنواره‌های مهم دنیا فیلم‌های برگزیده‌ای از کشور برگزار کننده در کنار فیلم‌های برگزیده دیگر کشورها داوری می‌شوند، متأسفانه برگزاری جشنواره‌های هنری در ایران بدون یک تعریف مبنایی شکل گرفته است.
جشنواره شعر فجر بر اساس یک نیاز واقعی و تعریف بنیادین شکل نگرفته است
در مورد جشنواره شعر فجر نیز وضع همین‌گونه است، ما بر اساس تعریف بنیادین و بر اساس یک نیاز واقعی این جشنواره را راه‌اندازی نکردیم، از دوره نخست مطرح شد که ما چرا جشنواره شعر فجر نداریم؟ در دهه فجر چرا به شعر اهمیت داده نمی‌شود؟ به این علت که خواستند به شعر اهمیت دهند، گفتند جشنواره برگزار می‌کنیم. جشنواره‌ای که هیچ تفاوتی با کنگره‌هایی که در طول سال برگزار می‌شد، نداشته است. تنها افتتاحیه و اختتامیه مفصل‌تری برایش برگزار کردند و در چند شهر جلسه شعرخوانی برگزار شد.
این در حالی بود که جشنواره‌های مشابهی هم‌چون جشنواره شعر مقاومت بین‌الملل نیز برگزار می‌شد که افتتاحیه و اختتامیه مفصل داشت و در شهرهای مختلف برای آن محفل شعرخوانی برگزار می‌شد.
مهمترین مشکلی که جشنواره شعر فجر دارد، نداشتن تعریف بنیادین است
بنابراین مهمترین مشکلی که جشنواره شعر فجر دارد، نداشتن تعریف بنیادین است، جشنواره شعر فجر در حقیقت مسابقه‌ای بوده که هر سال با قدردانی از برخی بزرگان شعر برگزار شده و شاعران جوانی برگزیده اعلام شده‌اند. برای تعریف کردن اتفاقی به اسم جشنواره شعر فجر من هنوز هم این را با تأکید می‌گویم که جای خالی بحثهای آکادمیک و علمی برای تعریف جشنواره‌های هنری در ایران کاملاً حس می‌شود.
* تسنیم: جشنواره شعر فجر هر ساله عنوان بین‌المللی را با خود یدک می‌کشد، در حالیکه بخش بین‌الملل آن به آمدن چند شاعر فارسی زبان از کشورهای همسایه ختم می‌شود، از نظر شما بخش بین‌الملل جشنواره تاکنون چه کارنامه‌ای داشته است؟
با این دیدگاه موافق هستم، ما بدون اینکه ترکیبی را به بخش بین‌الملل جشنواره معرفی کنیم، حداقل چند شاعر جهانی را مطرح و آن‌ها را برای حضور در ایران دعوت کنیم، عنوان بین‌المللی را در کنار جشنواره آورده‌‌ایم، شاعری که در عرصه جهانی و یا حتی شعر فارسی شاعری تأثیرگذار باشد، در سال‌های اخیر در بخش بین‌الملل جشنواره شعر فجر حضور نداشته است، بنابراین من این جشنواره را بین‌المللی نمی‌دانم.
عنوان «بین‌الملل» یک قید اضافه است که به ماجرای شعر فجر افزوده شده است
نمی‌دانم چه اصراری است، حتماً این عنوان باشد. به نظر من باید برای هر اقدامی ابتدا ضرورت آن را احساس کنیم، نیاز آن را مطرح کنیم، بعد آن را اجرایی کنیم، افزودن واژه بین‌المللی طبیعتا‌ً این توقع را ایجاد می‌کند که یک اثری از این جشنواره در فضای جهانی دیده شود، در حالیکه در کشور ما از آمدن و رفتن شاعرانی که دعوت شده بودند، اتفاق خاصی نیافتاده است.این یک قید اضافه است که به ماجرای شعر فجر اضافه کرده‌اند. حضور شاعران خارج از کشور در جشنواره حتی منجر به وقوع رخدادی در داخل کشور نیز نشده است، چه رسد به خارج از کشور.
یکی از مسائل شعر معاصر این است که چگونه باید در سطح جهان عرضه شود
* تسنیم: رویکرد این دوره جشنواره در بخش بین‌الملل به نظر می‌رسد، بیشتر متمرکز بر معرفی شاعران داخلی به خارج از کشور است، دبیران جشنواره نیز مطرح کرده‌اند، که در طول سال‌های اخیر شاعران خود را معرفی نکرده‌ایم، شما تا چه اندازه با این رویکرد موافق هستید؟
اصلاً حضور جهانی یکی از مسائل شعر امروز است. وظیفه‌ای که بر گردن جشنواره شعر فجر بسیار سنکین است، یکی از مسائل شعر معاصر این است که چگونه باید در سطح جهان عرضه شود، حضور در فضاهای جدی جهانی و ... از جمله گمشده‌های امروز شعر معاصر است که از حوصله تنگ جشنواره شعر فجر بیرون است.
اینکه شعر ما از طریق شعر فجر نتوانسته خود را در جهان نشان دهد، یک حقیقت است، اما شعر ما اساسا‌ً در چه موردی توانسته خود را نشان دهد؟. مولوی، حافظ، عطار را نمی‌گویم، آن‌ها را جهانیان می‌شناسند ولی وقتی از یک شاعر انگلیسی بپرسند شاملو را می‌شناسی؟ می‌گوید، بله همان شاعر عرب را می‌گویی.
* تسنیم: برگزاری محافل شعرخوانی در خارج از کشور را در این زمینه چه اندازه تأثیرگذار می‌دانید؟
به عنوان یک نفر که دغدغه شعر ایران را در جهان دارد، این حداقل کاری است که ما توانستیم انجام دهیم، امیدوارم که در سال‌های آینده این اتفاق برای کشورهای همسایه فراتر رود و در کشورهای دیگر نیز امکان برپایی مراسم‌های شعرخوانی برای شاعران ایرانی فراهم شود.
* تسنیم: راهکار شما برای ارتقای سطح جشنواره شعر فجر چیست؟
باید پذیرفت که دولت جشنواره شعر فجر را برگزار می‌کند، بنابراین باید برای آن برنامه‌ریزی داشته باشد، باید حداقل‌ها را تدارک دید، حداقل این است که مجموعه‌ای از قراردادها را داشته باشیم، اینکه از ابتدا به صورت جز به جز و دقیق برنامه‌ریزی شده باشد و افراد به عنوان دبیران علمی و اجرایی و اعضای هیئت علمی بدانند قرارداد تثبیت شده و تعریف شده‌ای دارند، کارها با ظرافت بیشتری پیش می‌رود، نه اینکه ما یک نفر را به عنوان دبیر معرفی کنیم و جلسه هم برگزار کنیم و جایزه هم دهیم.
جایگاه واقعی شعر در فرهنگ ایران باید مشخص شود
به نظر من اگر جایگاه واقعی شعر در فرهنگ ایران مشخص شود، ضرورت اینکه برای شعر چه کارهایی باید کرد، کاملا حس می‌شود، آن زمان اگر ما جشنواره‌ای برگزار کنیم بر اساس ضروت‌ها می‌توان کارهایی را در فضای اجتماع ایران انجام داد که تاثیرگذار باشد. اما متأسفانه در فضای فرهنگی ایران هنوز جایگاه شعر تعریف نشده است، جایگاه شعر به اندازه رمان و سینما در اجتماع ما مشخص نیست، اگر مشخص شود، آن زمان وضعیت بهتر خواهد شد.
انتهای پیام/