افغانستان و چالش حوادث طبیعی؛ صدایی که برای همیشه قطع شد
خبرگزاری تسنیم: شنیدنش بسیار سخت بود، صدای مردی که در آخرین لحظات زندگی‌‌اش ناامیدانه از طریق تلفن همراه کمک می‌خواست، صدایی که سرانجام راه به جایی نبرد و به همراه ده‌ها صدای دیگر برای همیشه قطع شد.
خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم در کابل با بررسی وضعیت حوادث غیر مترقبه در افغانستان، روایتی دیگری از حادثه سقوط بهمن و بارش شدید برف در 23 ولایت افغانستان دارد.
شنیدنش بسیار سخت بود، صدای مردی که در آخرین لحظات زندگی‌‌اش ناامیدانه از طریق تلفن همراه کمک می‌خواست، صدایی که سرانجام راه به جایی نبرد و به همراه ده‌ها صدای دیگر برای همیشه قطع شد.
پنج سال پیش کلیپ صوتی در میان مردم دست به دست می‌چرخید که در آن مردی در حوالی تونل سالنگ زیر بهمن گیر کرده بود و تقاضای کمک می‌کرد، سرنشینان خودروی حامل این مرد به همراه چندین خودروی دیگر که دچار بهمن شده بودند، هرگز به مقصد نرسیدند و یکی از دردناکترین تراژدی‌های حوادث طبیعی افغانستان را رقم زدند.
پس از آن حادثه، انتقادها از کم‌کاری مسئولین شروع شد و سوال‌های زیادی بر سر زبان‌ها افتاد و قول‌های زیادی داده شد اما پس از مدت کوتاهی افغانستان به قدری درگیر تحولات فراوان و حوادث ناگوار شد که حادثه تونل سالنگ به طور کلی به فراموشی سپرده شد.
تونل «سالنگ» و راه‌های متصل به آن تاکنون چندین مرتبه به علت بارش برف سنگین و سقوط بهمن در سال‌های گذشته
مسدود شده و اخیرا نیز پس از مسدود شدن با تلاش‌های فراوان دولت بازگشایی شد
در سال‌های اخیر نیز تقریبا این مسئله، تبدیل به سناریویی تکراری و تلخ برای افغانستان شده است، با شروع فصل زمستان رویدادهای طبیعی از یک سو و نزاع‌های حکومت و مخالفان مسلح در فصل بهار از سویی دیگر جان تعداد زیادی از افغان‌ها را می‌گیرد.
واقعیت این است که دولت افغانستان تقریبا در هر دو حالت کار زیادی از دستش ساخته نیست، مقابله با تهدیدات با توجه به جغرافیای سیاسی و طبیعی افغانستان کار آسانی نیست و از توان کشوری که بنیه اقتصادی خوبی ندارد نیز خارج است.
رخدادهای طبیعی طی روزهای اخیر که جان صدها نفر افغان را در سراسر افغانستان گرفت و نبرد همزمان نیروهای دولتی با مخالفان مسلح دولت گواه این مطلب است.
در این نوشتار از پرداختن به تلفات ناشی از مشکلات سیاسی و نظامی در افغانستان پرهیز می‌کنیم زیرا به اندازه کافی به آن پرداخته شده است.
حادثه سقوط بهمن در ولایت پنجشیر که 300 نفر را به کام مرگ فرو برد و پس از گذشت دو هفته هنوز هم امکان افزایش تلفات وجود دارد، جاری شدن سیلاب در استان‌های غربی افغانستان که بدون تلفات نبوده و مسدود شدن راه‌های مواصلاتی ولایت‌های مرکزی و شمالی توسط برف که به قیمت جان باختن تعدادی از مردم افغان تمام شد، نشان می‌دهد که حوادث طبیعی و پیامدهای ناشی از آن تا چه اندازه تهدید جدی برای افغان‌ها به شمار می‌روند.
تلفات ناشی از سقوط بهمن در ولایت پنجشیر افغانستان که به 300 نفر رسید و در صورت عدم رسید‌گی کافی به بازماندگان،
احتمال افزایش این آمار می‌رود
پژوهش‌ها نشان می‌دهند که میزان خطرات ناشی از حوادث طبیعی در افغانستان روبه افزایش است. براساس گزارش تغییر اقلیم اداره ملی حفاظت از محیط‌زیست افغانستان، این کشور در طول سال‌های 1972 تا 2008 شاهد 10 حادثه بزرگ از قبیل خشک‌سالی، خطرات هیدرولوژیک، سیلاب، امراض واگیر، طوفان‌ها و زلزله بوده که در اثر آن بیش از پنج میلیون نفر متضرر شده‌اند.
سیل در افغانستان بویژه در ولایت‌های غربی این کشور از مشکلاتی است که تاهنوز برنامه فراگیری جهت
مقابله و کاهش صدمات آن اجرایی نشده است
خشک‌سالی در برخی مناطق افغانستان، ساکنان را با مشکلات فراوانی از جمله بحران کمبود آب آشامیدنی مواجه ساخته است
در هفته‌‍‌های گذشته بارش برف سنگین و بهمن در 23 ولایت افغانستان منجر به قطع ارتباط با بسیاری از مناطق و وارد آمدن
خسارات مالی و جانی فراوانی شده است
خطرناکترین حادثه طبیعی که در این اواخر افغانستان به خود دید، رانش زمین در «ارگوی» بدخشان بود که بر اثر آن هزاران نفر جان خود را از دست دادند.
در همین حال اداره مبارزه با حوادث طبیعی افغانستان هشدار داده که در مناطق دیگری از ولایت بدخشان نیز احتمال رانش زمین وجود دارد، اما گفته شده امکانات کافی برای تخلیه این مناطق وجود ندارد.
رانش زمین در بدخشان افغانستان در سال گذشته جان هزاران نفر از ساکنان این ولایت را گرفت که خطرناکترین حادثه طبیعی
در سال‌های اخیر این کشور بوده است
پیش از آن نیز در سال 1381 زلزله 6/1 ریشتری در ولایات تخار و بغلان منجر به کشته شدن بیش از1800 نفر و بی‌خانمانی هزاران نفر دیگر شد، به همین ترتیب سیلاب‌های اخیر که در ولایت‌های فاریاب، سرپل و جوزجان رخ داد، صدها خانه را ویران و جان صدها نفر دیگر را نیز گرفت.
زلزله 6/1 ریشتری در ولایت‌های «تخار» و «بغلان» جان 1800 افغان را در سال 1381 شمسی گرفت، اما این مسئله تا هنوز هم
مقامات افغانستان را برای ایجاد راهکارهای مقابله با زلزله و کاهش تلفات ناشی از آن به فکر وا نداشته است
حکومت افغانستان و اداره هماهنگ‌سازی سازمان ملل متحد در افغانستان از کشورهای کمک‌کننده به این کشور خواسته بودند تا به آسیب‌دیدگان رویدادهای طبیعی افغانستان در سال 2014 میلادی 406 میلیون دلار کمک نمایند و سازمان ملل متحد نیز اعلام کرده که افغانستان به این کمک‌های بشردوستانه به شدت نیازمند است.
دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد در افغانستان در مراسم گرامیداشت از روز جهانی کاهش اثرات حوادث طبیعی در کابل گفته بود که سال گذشته بیشتر شهرستان‌های افغانستان با تهدیدهای ناشی از حوادث طبیعی روبرو بوده‌اند.
«مارک باودن» مسئول دفتر هماهنگی امور بشردوستانه سازمان ملل متحد در افغانستان یکی از عوامل بروز معلولیت در این کشور را وقوع حوادث طبیعی دانست و افزود: در سال گذشته 500 نفر در اثر حوادث طبیعی جان‌شان را از دست داده‌اند.
وی ظرفیت شکننده نهادهای مسئول در افغانستان را باعث افزایش آسیب پذیری مردم از حوادث طبیعی دانسته و بر اقدامات پیشگیرانه بجای اقدامات واکنشی در مقابل حوادث طبیعی تأکید دارد.
باودن ضمن اینکه فقر را یکی دیگر از عوامل افزایش خطرات حوادث طبیعی عنوان کرد گفت: باوجود افزایش سود ناخالص ملی در افغانستان، فقر و تنگدستی همچنان بر شهروندان این کشور سایه افکنده است.
فقر در افغانستان که نتیجه چند دهه جنگ و نا امنی در این کشور است یکی از عوامل افزایش آمار
خسارت‌های جانی و مالی بر اثر حوادث طبیعی است
بخشی ازمردم افغانستان به علت فقر نمی‌توانند برای حفظ خود ازخانه‌های مستحکم برخوردار باشند
که این امر آسیب‌پذیری آن‌ها را در برابر حوادث طبیعی افزایش می‌دهد
کودکان آسیب‌پذیرترین قشر در بروز حوادث طبیعی در بخش‌های مختلف افغانستان هستند
و معمولا بخش عمده‌ای از تلفات اینگونه وقایع را در بر می‌گیرند
نبود سرپناه نیز یکی از عمده موارد افزایش تلفات بر اثر سرما و گرمای شدید می‌باشد که این مسئله
در اغلب موارد از جمله حوادث اخیر 23 ولایت افغانستان حادثه آفرین شد
افراد بی‌سرپناه در افغانستان همواره در معرض آسیب‌های ناشی از خطرات طبیعی هستند و متأسفانه
تاکنون هیچ برنامه جامعی جهت ساماندهی آن‌ها توسط حکومت این کشور اجرایی نشده است
بی‌سرپناهان افغان در اردوگاهی در مزارشریف ولایت بلخ
همچنان مقامات وزارت مهاجرین افغانستان اعلام کردند: در اثر حوادث طبیعی و ناامنی‌ها در افغانستان حدود 600 هزار خانواده از محل زندگی خود به دیگر مناطق مهاجرت کرده‌اند.
سازمان جهانی مهاجرت ( آی او اِم) نیز پس از بررسی علل مهاجرت در افغانستان گزارش داد: بیش از نیمی از مهاجرت‌های داخلی در افغانستان به دلیل حوادث طبیعی بوده است.
براساس تخمین کمیسریای عالی سازمان ملل متحد در امور مهاجرین، حدود 620 هزار بی‌خانمان در افغانستان وجود دارند که 20 درصد از سال گذشته به این تعداد افزوده شده‌اند.
این مطالعه نشان می‌دهد که 55 درصد بی‌خانمان‌ها به دلیل جنگ و ناامنی، 32 درصد به دلیل منازعات حکومت و مخالفان مسلح و 12.5 درصد به دلیل حوادث طبیعی خانه و کاشانه خود را از دست داده‌اند.
خطرات اقلیمی افغانستان که از سوی اداره ملی حفاظت از محیط‌زیست این کشور ارزیابی شده است شامل خشک‌سالی دوره‌ای، سیلاب‌های ناشی از بارندگی شدید در زمان نامناسب، شبنم‌ها و جبهات سرد، سیلاب‌های ناشی از آب شدن برف و یخ، افزایش دما، رعد و برق و باد‌های 120 روزه است.
این حوادث باعث می‌شوند که حاصل‌‌خیزی مزارع و باغ‌ها با مشکل مواجه شود و در نتیجه صادرات کاهش یابد، زمین‌های زراعی و منازل تخریب و امراض واگیردار شایع شوند، به همین ترتیب، شبنم‌ها و جبهات سرد می‌تواند باعث لغزش زمین، فرسایش خاک و تخریب زیربنا‌های افغانستان گردد؛ علاوه براین زیستگاه حیات وحش نیز آسیب‌پذیر می‌شود و تغییراتی در پوشش گیاهی به وجود می‌آید که در نهایت آلودگی هوا بیش از پیش افزایش خواهد داد.
به گفته مسئولین اداره حفاظت محیط زیست افغانستان در بیشتر موارد، عوامل طبیعی در بروز چنین حوادثی موثر هستند، اما دخالت‌های بشر نیز در بروز چنین حوادثی بی‌تأثیر نبوده است.
براساس پژوهش‌های این سازمان، معدن، حفاری‌ها، ساخت خانه‌های بدون برنامه‌ریزی، فعالیت‌های توسعه‌ای مانند جاده سازی که در اثر آن قسمت‌هایی از تپه‌ها و یا کوه‌ها تخریب می‌شود و جنگل‌زدایی در بروز حوادث طبیعی نقش مهمی دارند.
کارشناسان افغان بر این باورند که حفاری‌های بی‌رویه در محدوده معادن و تخریب پوشش گیاهی برای جاده سازی و ساختمان‌سازی
باعث فرسایش زمین شده و در نتیجه آسیب‌پذیری در برابر حوادث طبیعی را افزایش می‌دهد
از سوی دیگر با توجه به اینکه افغانستان در نوار زلزله قرار دارد و مردم این کشور نیز در این خصوص اطلاعات کافی ندارند و اکثر ساخت و سازها نیز در مناطق زلزله خیز بنا می‌شود؛ تلفات در حوادث طبیعی را افزایش می‌دهد.
به باور کارشناسان محیط زیست، حتی در بعضی مناطق کابل، ساختمان‌های بدون پروانه با چندین طبقه که غیراستاندار هستند نیز ساخته می‌شود.
همچینین بی‌توجهی مسئولان حکومت افغانستان نیز نقش اساسی در افزایش خطرات حوادث طبیعی دارد، به عنوان مثال ایجاد خانه‌ها روی تپه‌ها شرایط لغزش زمین را بیشتر می‌سازد.
در بیشتر نقاط افغانستان حکومت در ایجاد برنامه برای ساخت خانه‌های استاندارد ضعیف بوده و مردم نیز به انتخاب زمین و شرایط ساخت خانه توجهی چندانی ندارند.
به گفته «محمد دایم کاکر» رئیس اداره ملی آمادگی مبارزه با حوادث طبیعی افغانستان، این کشور از جمله کشورهایی محسوب می‌شود که سالانه بیشترین تلفات را از حوادث طبیعی دارد.
وی افزود: در ولایت‌های بامیان و بدخشان و بزرگراه سالنگ شاهد بیشترین حوادث سقوط بهمن هستیم و در مجموع به طور سالانه 70 بهمن طبیعی و 170 بهمن مصنوعی در ارتفاعات سالنگ سرازیر می‌شوند.
سقوط بهمن در بزرگراه «سالنگ» همه ساله جان ده‌ها نفر از مردم افغانستان را می‌گیرد
تجربه نشان داده برای مقابله با این پدیده در افغانستان تدابیر اساسی سنجیده نمی‌شود و با گرم شدن هوا همه چیز موکول می‌شود به زمستان سال آینده.
حادثه اخیر سقوط بهمن در ولایت پنجشیر سروصدای زیادی به پا کرد تا جایی‌که رئیس‌جمهور و رئیس‌اجرایی حکومت وحدت ملی به طور شخصی از محل حادثه بازدید کرد و خواهان اجرای اقدام فوری برای کمک‌رسانی به مردم منطقه شد.
با توجه به کوهستانی بودن اکثر مناطق افغانستان می‌توان پیش‌بینی کرد که سال آینده هم چنین حوادثی باز هم رخ دهد اما هیچ تضمینی وجود ندارد که مسئولین دولت افغانستان از حادثه سال جاری درس گرفته و برای جلوگیری از حوادث احتمالی سال‌های آینده، چاره‌ای بیندیشند.
معمولا پس از حوادث طبیعی در افغانستان که جان عده زیادی از مردم را می‌گیرد، منطقه دچار هرج و مرج شده تا جایی‌که روند کمک‌رسانی مختل می‌شود و نیازمندان واقعی از دریافت کمک محروم می‌مانند.
به عنوان نمونه پس از رانش زمین در شهرستان ارگو در بدخشان که یک روستا کاملا زیر گل و لای فرو رفت و صدها نفر جان باختند به یک باره سیل کمک‌های مردمی از داخل و خارج افغانستان به منطقه سرازیر شد، اما با این وجود تعداد زیادی از مردم منطقه هیچ کمکی دریافت نکرده بودند.
«ولید اکبر سروری» سخنگوی هلال احمر افغانستان گفت: بزرگترین مشکل ما در قسمت کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی، مسدود بودن راه‌های مواصلاتی در افغانستان است.
انسداد راه‌های مواصلاتی در زمان وقوع حوادث طبیعی باعث تأخیر در رسیدم کمک‌ها ونیروهای امداد می‌شود که این موضوع هم
بر آمار تلفات ناشی از حوادث غیر مترقبه می‌افزاید
گفتنی است به موقع نرسیدن مواد مورد نیاز به آسیب‌دیدگان از دیگر مشکلاتی است که همه ساله اعتراضات زیادی را به همراه دارد.
مسئولین هلال احمر افغانستان علت مشکل به موقع نرسیدن کمک‌ها به مردم مناطق تحت تأثیر بلایای طبیعی را فشارهای موجود و دخالت برخی از مقامات دولتی دانسته و اعلام کردند: برخی فشارها باعث می‌شود که کالاها و مواد ذخیره شده در ذخایر قبل از وقوع حادثه میان مردم فقیر توزیع شود و در بسیاری از ولایت‌ها، بخش اعظمی از مواد ذخیره شده تا زمان وقوع حادثه باقی نمی‌ماند.
به گفته مسئولان هلال احمر افغانستان، در برخی موارد، مواد ذخیره شده به فرمایش و دستور مسئولان دولتی پیش از موعد به کسانی که مستحق نیستند نیز توزیع می‌شود.
در نگاه نخست همه مقامات بر این باورند که حوادث طبیعی غیرقابل مهار است و تنها کاری که می‌توان در قبال آن انجام داد، همان کمک‌های نهادهای مسئول و مردم است، در حالی‌که این حوادث تا حدود زیادی قابل پیشگیری‌اند و با کمک ساکنان محلی مناطق آسیب‌دیده، دولت و دست‌اندرکاران می‌توانند آسیب‌های ناشی از حوادث طبیعی را جلوگیری، کنترل و یا به حداقل برسانند.
انتهای پیام/.