از بردن عیدی به خانه نوعروسان تا گرفتن فال کوزه در «چهارشنبه‌آخرسال یا اٌد چرشنبه‌سی» زنجان

به گزارش خبرگزاری تسنیم از زنجان، مراسم چهارشنبه آخرسال در بین مردم زنجان به «اٌد چرشنبه‌سی» مشهور بوده و در این روز خانواده‌ها در منازل ریش‌سفیدان و بزرگان جمع شده و آیین گذشتگان خود را با شکوه هر چه بیشتری برگزار می‌کنند.

از نظر ایرانیان و از جمله مردم زنجان آب، خاک، باد و آتش از جمله عناصر تشکیل دهنده و مقدس هستی بوده و از این حیث در گذشته شب‌های چهارشنبه دوازدهمین سال به این 4 عنصر منسوب بوده به گونه‌ای که نخستین شب چهارشنبه اسفند ماه را«سو چرشنبه‌سی» یا چهارشنبه آب، دومین شب چهارشنبه اسفند ماه را «تورپاق چرشنبه‌سی» یا چهارشنبه خاک، سومین شب چهارشنبه را «یئل چرشنبه‌سی» یعنی چهارشنبه باد و آخرین شب چهارشنبه سال را «اٌد چرشنبه سی» یا چهارشنبه آتش که به چهارشنبه سوری معروف است می‌نامیدند.

اما امروز تنها مردم زنجان «اٌد چرشنبه سی» یا چهارشنبه سوری را جشن می‌گیرند.البته تمامی مراسم‌های یاد شده در جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، قفقاز و سایر کشورهای آسیای میانه منسوخ نشده و همه ساله برگزار می‌شود.

هر چند ادای رسم و آیین چهارشنبه‌آخرسال در منطقه به منطقه کشور و استان زنجان با یکدیگر تفاوت اندکی داشته اما قالب برگزاری این مراسم در راستای تکریم سنت‌های ایرانی است.

در «یئل چرشنبه‌سی» که به «کؤله چرشنبه» نیز معروف بوده است زنان و نوعروسان استان زنجان با کوتاه کردن مقداری از موی خود به استقبال چهارشنبه آخرسال می‌رفتند.

در چهارشنبه اول اسفند مردم بالای پشت بام رفته و عدس، گندم یا نخود که آنرا نمادی از برکت الهی می‌دانستند می‌ریختند زیرا اعتقاد داشتند که «خاتون چهارشنبه» اینها را جمع کرده و غذای یکساله‌ خود را از آن تأمین می‌کند.

در چهارشنبه دوم، یال و دم و موی حیوانات و احشام را کوتاه می‌کردند و معتقد بودند که احشام و حیوانات نیز باید از آمدن عید باخبر شوند. در چهارشنبه سوم، مردم زنجان به باغ رفته و به رقص و پایکوبی پرداخته و به شاخه‌های درختان سنگ می‌بستند تا سال جدید درختان میوه پرباری در باغ خود مشاهده کنند. در چهارشنبه چهارم نیز از صحرا، گون و سایر علف‌ها را آورده و آن را آتش زده و با هدف گرفتن صداقت و پاکی از روی آتش می‌پریدند.

مردم زنجان بر اساس اعتقاد و باورهای خود یک بشقاب از غذایی که در چهارشنبه آخرسال تهیه کرده بودند را نگه داشته و به همراه سورمه، یک کاسه آب و مقداری نمک را بر روی سینی می‌گذاشتند چرا که معتقد بودند در این شب، خاتون چهارشنبه به منزل آنها می‌آید که در صورت گرسنه بودن از غذا تناول کرده اگر نمک غذا کم بود از نمک استفاده کند، اگر به سورمه نیاز داشت سورمه بزند و در صورت تشنگی از آب تهیه شده بهره ببرد.

زنجانی‌ها اعتقاد داشتند اگر محتویات یاد شده در سینی توسط بزرگ خانواده تهیه نشود خاتون چهارشنبه غمگین شده و آنان سال جدید خوبی را نمی‌توانند داشته باشند.

مردم زنجان در چهارشنبه‌ آخرسال غذاهایی نظیر شیش‌انداز- که شامل تخم‌مرغ، خرمای خشک، روغن و زعفران-، فسنجان، سبزی‌پلو با ماهی، ترپته-سبزی، تخم‌مرغ و برنج-را طبخ می‌کنند.

فال کوزه

مردم زنجان تمامی ناراحتی‌ها و غم‌های خود را به کوزه گفته و درب آن را بسته و با این اعتقاد که دردهایشان در سال جدید از بین برود در چهارشنبه آخرسال آن را به بیرون انداخته و می‌شکنند.

امروزه نیز مردم زنجان پس از برافروختن آتش همراه با اعضای خانواده فال حافظ گرفته و برای داشتن سالی با خیر و برکت دعا می‌خوانند.
در گذشته در این روز افراد برای رفع نیازهای همسایگان و آشنایان مایحتاج ضروری از جمله لباس، روغن، برنج و غیره تهیه کرده و برای اینکه در سال جدید همه خوشحال باشند به نیازمندان هدیه می‌کردند.

برگزاری آئین گرامیداشت چهارشنبه آخرسال در کنار رودخانه زنجانرود

ذبیح‌الله شاه‌محمدی یکی از قدمای زنجانی در گفت‌وگو با تسنیم با اشاره به برگزاری آئین گرامیداشت چهارشنبه سوری در کنار رودخانه زنجانرود بیان کرد: در این روز زنان و دختران و مردان و پسران جوان پس از خواندن قرآن و دعا و ضمن پاس داشتن رسم گذشتگان خود با به تن کردن لباس‌های نو و با هدف از بین بردن تمامی ناراحتی‌ها و اتفاقات ناگوار و نحس به کنار آب روان رفته و با دست یا کاسه به روی هم آب می‌پاشیدند.

وی عنوان کرد: بسیاری از دختران و پسران در همین روز یکدیگر را پسند و پسران همسر مورد علاقه خود را به خانواده معرفی می‌‌کردند.

شاهمحمدی با اشاره به مراسم «شال سالاماسی» در زنجان تصریح کرد: در گذشته در سقف هر خانه‌ای منفذ یا سوراخی برای تهویه هوا تعبیه شده بود که در شب چهارشنبه آخرسال کسانی که حاجتی داشتند به ویژه جوانانی که موقعیت ازدواج داشتند بدون آنکه شناخته شوند، شالی را از این منفذ به داخل خانه آویزان کرده و بزرگ آن خانه در حد وسع خود هدایایی به سر شال بسته و آنرا تکان می داد و کسی که در پشت بام بود شال را بالا می‌کشید.

بردن عیدی به خانه نوعروسان

بردن عیدی به خانه نوعروسان در حال حاضر همانند اکثر نقاط کشور در زنجان مرسوم بوده و خانواده داماد در چهارشنبه سوری هدیه‌هایی نظیر طلا، شیرینی، لباس و غیره به منزل نوعروس خانواده می‌برند.

در گذشته خانواده داماد با گذاشتن گردو، برنج، طلا، کشمش در سینی بزرگ به نام «خنچه» یا «خوانچه» و کشیدن یک روسری و یا پارچه بزرگ قرمز رنگ به منزل نوعروس خود راهی می‌شدند.

خانواده داماد در صورت داشتن تمکن مالی یک گوسفند خریده و با بستن دستمال قرمز و زنگ به گردن و رنگ کردن پیشانی گوسفند به خانه نوعروس می‌رفتند.

گزارش از لیلا محمدی

انتهای پیام/ ی