مجموعه تاریخی افوشته، عجایب ۹ گانه نطنز+ تصاویر

به گزارش خبرگزاری تسنیم از نطنز، در محله‌ای به نام افوشته در شهر نطنز، قرارگیری 9 اثر تاریخی زیبا و منحصر به فرد متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی در کنار هم، باعث خلق یک شگفتی در دنیای تاریخ شده است.

در سمت جنوب شرق نطنز، محله‌ای به نام افوشته قرار دارد که در بین درختان سرسبز و سر به فلک کشیده، مانند نگینی درخشان و سبز خودنمائی می‌کند.

این محله تاریخی و زیبا، تاریخی عظیم و منحصر به فرد را با خود یدک می‌کشد که نشان دهنده آن است که این محله آرام و ساکت، روزگاری منطقه‌ای بزرگ و مهم بوده است.

قرارگیری خانه سورگاه، مقبره سید حسن واقف، مقبره میرسید واقف، حمام، شربت‌خانه، آب انبار، مسجد، حسینیه و خانقاه در کنار هم در فاصله چند متری از یک‌دیگر، گواه این ادعا است که این نقطه مکانی شلوغ و با اهمیت بالا بوده است.

خانه سورگاه افوشته

خانه سورگاه در محله افوشته نطنز، بر روی تپه‌ای مشرف بر حسینیه افوشته قرار دارد که چشم اندازی بسیار زیبا و سرسبز از محله زیبای افوشته نطنز را زیر پای خود دارد.

در همین زمینه حسین یزدانمهر سرپرست میراث فرهنگی نطنز در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در نطنز اظهار داشت: خانه سورگاه متعلق به دوره تیموری است که این بنا از شمال و شرق به حسینیه افوشته، از جنوب به آب انبار افوشته و از غرب به باغات سرسبز این محله منتهی می‌شود.

وی افزود: رسم‌بندی، تزئینات داخلی و پی‌های مستحکم این بنا بر روی بستر سنگی بزرگ، نشان دهنده استحکام و سن بالای این بنا دارد.

سرپرست میراث فرهنگی نطنز گفت: به استناد از نقل قول افراد محلی و معتبر این محله، این بنا مکانی برای پذیرائی از میهمانان سید حسن واقف بوده است و همچنین زمانی که ایشان، تبلیغ مذهب تشیع 12 امامی را آغاز می‌کند، از این مکان به عنوان تجمع و مکانی برای مشورت با دیگران استفاده می‌کند.

مقبره سید حسن واقف

آرامگاه سید حسن الحسینی مشهور به سید واقف دارای برجی مرتفع و 8 ضلعی با گنبد دوپوش و فیروزه رنگ و زیبا است که بر روی تپه‌ای مشرف بر محله افوشته قرار گرفته است.

گنبد این مقبره به صورت برجی 8 ضلعی آجری و فاقد تزئینات کاشی‌کاری و گچ‌بری بوده و طول هر یک از اضلاع خارجی آن در حدود 3.57 متر و هر ضلع دارای طاق‌نمای جناقی تزئینی است که عرض طاقنما به ترتیب 2.25 متر است.

گنبد که رو به شمال شرقی دارد دارای ایوانی است به ابعاد 2.5 در 3 متر با طاق رومی نسبتا مرتفع که بلندی آن تا هره در حدود 7 متر است.

دیوارهای ایوان نیز در طرفین هر یک دارای 2 طاق‌نمای تزئینی در 2 مرتبه بوده که طاق‌نمای پایینی به عرض 83 سانتی‌متر و طاق‌نمای بالایی که در حدود 1 متر بالاتر قرار گرفته و دارای عرض دهنه‌ای در حدود 1 متر است.

به گزارش تسنیم، پیرامون زندگی نامه سید حسن الحسینی یا همان سید حسن واقف، باید این چنین گفت که در سال 786 هجری قمری،  خداوند فرزندى به میر شرف الدین حسین فرزند ابومحمد افوشته‌اى عطا فرمود که نامش را سید حسن نهادند و سپس به تاج الدین هم ملقب شد.

چون دوران خردسالى را پشت سر نهاد پدر، او را به مکتب عالم ربانى وپیر روشن ضمیر بابا شیخ على عارف بزرگوار نطنز رهنمون گردید تا به کسب علوم متداول زمان بپردازد و به عالم بى پایان عرفان نیز آشنایى حاصل کند.

وی از دلبستگی‌هاى دنیوى چشم پوشى نمود و تمام دارایى خود را به سال 857هجرى قمرى وقف کرد و مردم زمان نیز کارهاى خیر و خداپسندانه‌اش را معرف او قرارداده و به سید واقفش خواندند وبه این نام مشهور شد.

سید واقف با یازده واسطه به امام سجاد(ع) نسب مى‌رساند و سید حسن حسینى یا تاج الدین حسن به‌طور آشکار به تبلیغ مذهب تشیع پرداخت و براى این کار نه تنها از وجود سخنرانان بهره گرفت، بلکه تبلیغ تشیع را با صرف هزینه زیاد، با پذیرایى از مردم توام ساخت.

مقبره میر سید واقف

سومین اثر از این 9 اثر منحصر به فرد این محله، در شمال شرقی افوشته بر فراز تپه‌ای کم ارتفاع حد فاصل بین محله میر سید و محله دیزآب قرار دارد که آرامگاهی بزرگ با طرحی جالب و زیبا مشهور به گنبد میرسید است.

بنا که رو به جنوب شرقی دارد هشت ضلعی و طول هر یک از اضلاع خارجی آن 4.9 متر و محیط آن بالغ بر 20 متر است.

این ساختمان 2 طبقه دارای 8 صفه در هر طبقه بوده که صفه‌های فوقانی از طریق غلام گردش‌ها به هم ارتباط دارند.

گنبد فیروزه فام که دارای پوشش کاشی با اشکال هندسی است، ساقه آن دارای کتیبه ای به عرض 2.3 متر و حاوی 12 سوسن شامل نام 12 امام به خط کوفی درشت می‌باشد که در متن کاشی‌های معرق طرح ریزی شده است.

گنبد میر سید متعلق به قرن نهم هجری قمری بوده و در تاریخ 08/07/1352 به شماره 954 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

حمام افوشته

حمام افوشته که  متعلق به قرن 9 هجری است، در سطحی پایین‌تر از کوچه قرار دارد و با پاگردی قبل از ورودی و پله،‌ به هشتی کوچکی وارد می شود که سنگ نوشته‌ای به دیوار مقابل در ورودی نصب شده است.

صفه‌های رواق جنوب غربی حدود 50 سانتی متر از کف رواق بالاتر قرار دارد و در وسط هر 3 رواق، حوض آب کم عمقی با دیواره و فواره سنگی ایجاد شده است.

حوض میانی به صورت کثیرالاضلاع هشت ضلعی و 2 حوض دیگر به صورت 6 ضلعی است و سقف همه قسمت‌های حمام از نوع طاق ضربی گنبد دار بوده که بلندتر از سطح کوچه قرار گرفته است.

در سه جبهه رخت‌کن شمال شرقی آن سه شاه نشین یا صفه به ارتفاع 5 سانتی متر از کف رواق قرار دارد که صفه شمال شرقی به صورت محرابی 5 ضلعی است.

شربتخانه افوشته

پنجمین اثر از این 9 اثر زیبا و ناب، شربت‌خانه است که شربت‌خانه تک بنایی است کم نظیر که به صورت ساختمانی با فضای مرکزی چهارگوش با دو گوشوار هشت بر و 2 گوشواره شش بر در 4 گوش آن و 4 ایوان در 4 جبهه آن به چشم می‌خورد که بی‌تردید با ارزش‌ترین اثر تاریخی نطنز از نظر هنری است که مربوط به دوره تیموری است.

بنای اولیه 2 طبقه بوده و بر فراز طبقه دوم گنبدی وجود داشته است و فضای داخلی اتاق مرکزی را تزئینات گچ بری و نقاشی‌های برجسته تا ارتفاع 1.2متر از دیوار پوشانده که در نوع خود واقعا بی‌نظیر است.

آب انبار افوشته

بنای ششم این محله آب انبار است که سردر آب انبار با تاق رومی به بلندی 8.4 متر و عرض دهانه 5 متر است که در دو طرف آن 2 سکو به ابعاد 2.75 متر در 67 سانتی‌متر و بلندی 95 سانتی‌متر از جنس سنگ مرمر قرار دارد که حدود 200 سال قدمت دارد.

بالای کاشی‌کاری‌های 3 جبهه به فاصله تقریبی 10 سانتی‌متر یک کتیبه کاشی کمربندی به عرض 18 سانتی‌متر آغاز می‌شود که سه جبهه را دور می‌زند ولی بخش غربی آن فرو ریخته است و متن کتیبه به خط ثلث سفید در زمینه آبی است و حدیثی از پیامبر اسلام درباره اکرام و یاری سادات نقل می‌کند.

در متن کاشی‌کاری‌های این بنا نام بانی و تاریخ ساخت مشخص نیست ولی گفته شده که این آب انبار همراه با 6 آب انبار دیگر در روستاهای طامه، ابیازن، خفر، چیمه، کمجان و برز را حاج ابوالقاسم طامه‌ای در زمان محمد شاه قاجار ساخته است.

آب انبار از کف کوچه تا محوطه شیر آب جمعا دارای 33 پله سنگی است به بلندی هرکدام حدودا 35 سانتی‌متر یا بیشتر است و سطح خارجی مخزن آب انبار دارای گنبدی بدون ساقه است به محیط 24 متر با 2 بادگیر نیمه خراب در دو طرف آن است.

مسجد افوشته

مسجد جامع افوشته در بین درختان و باغستان‌های سرسبز جای محله افوشته نطنز، در بین دیگر آثار تاریخی این محله از نطنز قرار گرفته‌اند و محیطی بسیار آرام و زیبا را تداعی می‌کنند.

مسجد جامع افوشته که با خشت و آجر و گچ بنا شده و فاقد هرگونه تزییناتی چون کاشی‌کاری و گچ‌بری است، در اوایل قرن نهم هجری قمری بنا گردیده است.

در کتیبه تنکه بخش بالای در کوچک چوبی آن در متن گل و بوته های منبت جمله‌های صاحبه و مالکه السید حسن فی رمضان السنه احدی و ثلاثین و ثمانمائه  به سال 831 هجری قمری  کنده کاری شده است و چنانچه تاریخ ساخت در را برابر با زمان پایان گرفتن ساختمان مسجد بدانیم، می‌توان گفت که ساختمان مسجد، پس از ساختن گنبد یعنی سال 828 به بعد آغاز و به سال 831 پایان گرفته است.

مسجد دارای 2 در ورودی یکی در سمت قبله و دیگری در سمت حسینیه است وشبستان مسجد متشکل از 3 قسمت می‌باشد که شامل قسمت میانی وبخش‌های جنبی است.

قسمت میانی به ابعاد 7 در 35 متر و روی هم شامل 4 طاق رومی برجسته و گود نسبتا مرتفع بوده که سقف نزدیک محراب دارای مقرنس گچی ساده است.

بخش‌های جنبی در زمان گذشته 2 طبقه بوده و ورودی آن‌ها یکی در هشتی پشت سر در از طریق پله‌ بام و دیگری در انتهای راهرو یا دالان سمت غرب قرارداشته که هنوز پله کانی چند از آن به‌جای مانده است و هر 2 قسمت از طریق 2 درگاه که اکنون تیغه شده میانی به چشم می خورد.

اگر بخواهیم اطلاعات دقیق‌تری نسبت به در مسجد داشته باشیم باید بگوئیم با توجه به مشابهت منبت‌کاری این دو در به نظر می ‌رسد که هر 2 توسط استاد علی نجار نقار ساخته شده باشد و با توجه به اینکه در متن کتیبه از مالکیت شخصی درها صحبت شده است، احتمالا این درها از جای دیگری به این مسجد منتقل شده‌اند.

حسینیه افوشته

به گزارش تسنیم، هشتمین اثر این مکان تاریخی، حسینیه است که همه ساله با نزدیک شدن ماه محرم الحرام و تاسوعا و عاشورا، مردم شهر نطنز با برپائی خیمه‌ها در حسینیه‌های این شهر، خود را برای عزاداری و برپائی مراسم تعزیه آماده می‌کنند.

حسینیه افوشته نطنز یکی از این حسینیه‌ها است که از موقعیت مکانی ممتازی  برخورداراست و مانند نگین انگشتری، مجموعه‌ای از آثار تاریخی افوشته، مانند سر در خانقاه سید واقف،  مسجد جامع افوشته، خرابه‌های شبستان بزرگ آن و باقی‌مانده ساختمان‌های قدیم سورگاه را به گرد خود آورده است.

این حسینیه، مربع شکل و مساحت آن در حدود 835 متر مربع است و از بناهای زمان قاجار است و مبین آن است که به سال 1268 هجری قمری برابر با سال چهارم پادشاهی ناصر الدین شاه قاجار این تکیه بنا شده است.

این حسینیه هم‌چنان بعد از چندین سال، پناهگاه عاشقان و دلدگان حسینی است و در ماه‌های محرم و صفر مردم ولایی این دیار در حسینیه افوشته نطنز، به عزاداری برای امام حسین(ع) می‌پردازند.

در دهه اول محرم الحرام، در این حسینیه مراسم تعزیه خوانی با حضور اساتید برجسته تعزیه در ایران به اجرا گذاشته می‌شود.

سردر خانقاه افوشته

نهمین و آخرین اثر از این محله، سردر خانقاه افوشته است که خانه‌ای را که سید واقف در سال 849 هجری قمری برای سکونت خویش احداث کرده بود در زمان وقف دارایی خود، به سال 857 هجری قمری آن را نیز در دایره شمول وقف قرار داد و خانقاه حسینی نامید که از آن پس بدین نام مشهور شد.

قسمت‌های مختلف این بنا شامل سردر یا جلوخان، در خانقاه و حیاط خانقاه است و جلوخان که به سر در خانقاه مشهور است به عرض دهنه 4.7 متر با 2 سکو به عرض 68 و بلندی 70 سانتی متر در طرفین راهروی ورودی آن است.

سقف این جلوخان بسیار بلند و از نوع طاق ضربی آجری با تزئینات مقرنس گچی بوده است و 3 جبهه داخلی آن از کاشی‌های معرق با نقوش گوناگون پوشیده شده است.

انتهای پیام/ج