تأمین ۸۰درصد تجهیزات نفتی از خارج با وجود ظرفیت خالی تولید داخل

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، در آستانه برگزاری بیستمین نمایشگاه بین المللی نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی هستیم. رویدادی مهم در صنعت نفت ایران که هر ساله در طول برگزاری آن، وعده های فراوانی را از سوی مسئولان صنعت نفت کشور برای اعتلای این صنعت می شنویم.

یکی از مهمترین و چالش برانگیزترین موضوعاتی که با وجود سابقه 105 ساله نفت در ایران هنوز تا نقطه مطلوب فاصله دارد و هر ساله برای رفع مشکلات آن قول های متعددی از سوی مسئولان صنعت نفت می شنویم، بحث ساخت داخلی تجهیزات این صنعت است. مسئله ای که در اسناد بالادستی چون چشم انداز 1404، برنامه پنجم توسعه و سیاست های کلان اقتصاد مقاومتی نیز مورد توجه قرار گرفته است.

با حسن کاظمی، عضو انجمن سازندگان تجهیزات صنعت نفت به گفت‌وگو نشستیم تا ببینیم چقدر از این قول ها تا به امروز محقق شده و وضعیت کنونی ساخت تجهیزات صنعت نفت در داخل کشور چگونه است.

تسنیم: بیستمین نمایشگاه بین المللی صنعت نفت را پیش رو داریم، سازندگان با چه رویکردی در نمایشگاه امسال حاضر می شوند؟

کاظمی: سه تا رویداد امسال در ارتباط با سازندگان تجهیزات صنعت نفت پیش رو داریم که یکی بیستمین نمایشگاه بین المللی صنعت نفت تهران است. این نمایشگاه فرصت خوبی است که باز هم سازندگان ضمن ارائه توانمندی های خودشان و ظرفیت های موجود، مطلبات خود را از بخش کارفرمایی که عمدتا کارفرمای دولتی هستند و تا حدودی خصولتی بیان کند و درواقع مطالبه گرایانه خواسته هایش را مطرح کند. چرا که این نوع فرصت سوزی ها به هیچ وجه در راستای منافع ملی ما و در راستای اقتصاد مقاومتی نیست.

تسنیم: منظورتان از فرصت سوزی چیست؟

کاظمی: به هر حال، فرصت سوزی از دید سازندگان یعنی اینکه از ظرفیت های تولید برای ارزش افزوده ملی به خوبی استفاده نشود و در واقع ارز حاصل از استحصال نفت خام از کشور خارج شود و برای سایر کشورها ایجاد شغل و ثروت کند به جای اینکه برای ایرانیها این فرصت ایجاد شود. حالا این کلان قضیه است اما محورهایی از این فرصت سوزی ها از زمان های کشته شده برای اجرای یک قرارداد گرفته تا تأمین و خرید کالاهای بی کیفیت برای پروژه ها تا تأخیرات بیش از دویست و پنجاه درصد زمانی برای اجرای پروژه و افزایش هزینه های بیش از دو برابری برای اجرای پروژه، که همه اینها فرصت سوزی است.

تسنیم: یکی از برداشت های اصلی از این فرصت سوزی می تواند وجود ظرفیت های خالی سازندگان باشد، این ظرفیت خالی اکنون چقدر است؟

کاظمی: طی سال 93 و هم اینک در سال 94 به طور متوسط بیش از 60 تا 70 درصد از ظرفیت تولید کارخانجات ما خالی و بلااستفاده بوده و هست.

تسنیم: یعنی تجهیزات هست، کارخانه هست، ولی تولید نمی کند؟

کاظمی: طبق ظرفیت های اسمی تولید نمی کند و دلیلیش هم این است که با عدم تأمین نقدینگی مواجه شدیم. که این موضوع هم برمی گردد به نبود بودجه های اجرایی پروژه ها که البته دلایل خاصی هم دارد و بخشی از آن به عدم حمایت های قانونی سیستم بانکی کشور از بخش تولید برمی گردد.

تسنیم: یعنی عملا شما تسهیلات را می گیرید اما بدون حمایت های لازم از بخش تولید؛ و مطالباتتان را هم نمی توانید به موقع بگیرید؟

کاظمی: این یک بخشی از مشکلات است. ولی ما اصلا نمی توانیم تسهیلات بگیریم. در گرفتن تسهیلات مشکل داریم. تضامین عدیده می خواهند. تسهیلاتی که می دهند بهره اش برای ما قابل هضم نیست. اعتبارات بانکی ما استمرار ندارد. سلیقه ای برخورد می شود. تهدید می شویم. به فرض اینکه چند قسط عقب افتاده داشته باشیم تضامین را به اجرا می گذارند. مدیرعامل ها برای بازپرداخت ها استراس دارند. عمدتا جرایم سنگین می دهند. خیلی از حساب ها را بلوک می کنند و همه و همه باعث می شود ما خیلی فاصله با سیستم حمایتی بانک از تولیدکننده داریم.

تسنیم: ظرفیت خالی که گفتید 65 تا 70 درصد، در شروع دولت یازدهم چقدر بوده؟

کاظمی: در طول دولت یازدهم این ظرفیت خالی یک مقداری کمتر شده اما آنطور که ما توقع داشتیم نبوده و اکنون به 65 تا 70 درصد رسیده است. شاید مقصر هم دولت یازدهم نیست. چون خودش هم با کسری بودجه شدیدی روبه رو شده؛ منتها این عدم مدیریت است که خیلی در تأمین منابع مالی تأثیر دارد و مهم است. می شود از جاهای مختلف خارج از بودجه هایی که تعریفی می شود و تخصیص پیدا می کند یا خارج از زمان بندی بودجه، منابع مالی جذب کرد اما چون این منابع را نمی توانند به خوبی مدیریت کنند ما با مشکلاتی مواجه می شویم که حتی اگر اعتباری هم در بانک ها داشته باشیم اعتبار ما زیر سوال می رود و نمی توانیم برای ادامه پروژه یا طرح های دیگر تسهیلات بگیریم.

تسنیم: در طول حدودا یک سال و 9 ماهی که از فعالیت دولت یازدهم می گذرد، صحبت های زیادی از سوی مسئولان صنعت نفت و مسئولان اجرایی کشور در خصوص حمایت از ساخت داخل شده بود و لوایحی هم در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی قرار گرفت، هیچ کدام به نتیجه نرسید؟

کاظمی: نه متاسفانه اینطور نشد. مصوباتی را در مجلس داریم، آیین نامه هایی را نیز در دستور هیئت دولت داریم ولی در مرحله اجرا چندیدن مشکل و مطلب داریم. این موضوع تخصص خاص من نیست که خیلی مطلب را باز کنم و در حوصله ابن بحث هم نمی گنجد ولی به طور کلی عرض کنم که تولید کننده امروز از جنبه های مختلف تحت فشار قرار دارد. این فشارها را وزارتخانه هایی که یکی متولی ماست (وزارت صنعت، معدن و تجارت) و دیگری مشتری تولیدات ماست (وزارت نفت) می توانند تا حد زیادی برطرف کنند. اگر ما امسال از دولت همدلی ببینیم، مطمئنا همزبان و همراهشان خواهیم شد. در بخش همدلی و همفکری دولت و بخش خصوصی، حقیقتا با یک برمودای ذهن منفی روبه رو هستیم. یعنی علی رغم اینکه آقایان قوانین را به نفع تولید وضع می کنند. پارامترهای کمک کننده را تقویت می کنند. قانون کسب و کار را می برند مصوب می کنند. دستور تنظیم آیین نامه های اجرایی قانون ارجای کار را صادر می کنند. دستورالعمل مربوط به تعدیلات ناشی از آثار تغیر نرخ ارز را تنظیم می کنند و در همه اینها هم از انجمن ها و به ویژه انجمن ما به عنوان تیم فکری و کارشناسی کمک گرفته اند، همه این اتفاقات که رخ داده در خم و چم اجرا گیر افتاده است. ما در سال گذشته از وزیر نفت برای خیلی از این موارد قول گرفته بودیم. از معاونان ایشان هم قول گرفته بودیم. این قول ها و وعده ها مکتوب و مستند وجود دارد. قبل از نمایشگاه نفت در سال 93، بعد از نمایشگاه و در طول سال 93؛ اما اجرایی نشدند.

تسنیم: یعنی در طول سال 93 قول های وزیر نفت و معاونانشان هیچ کدام اجرایی نشد؟

کاظمی: خیلی از قول ها اجرایی نشد. آن هایی هم که اجرایی شد آنقدر موردی بوده که اصلا انعکاسی پیدا نکرده و اتفاقی ممکن است اجرا شده باشد. و این موانع و مشکلات هم هر جا بحث می شود به یک برمودای ذهن منفی برمی خوریم. هی می گویند نمی شود.

تسنیم: یعنی از بالا دستور اجرا می دهند اما در بدنه و در مدیران میانی متوقف می شود؟

کاظمی: متوقف می شود و آن خصلت مدیریت جهادی که مقام معظم رهبری دو سال پیش مطرح کردند اصلا در این مدیران وجود ندارد. قبول نمی کنند و می ترسند و نتیجه این می شود که ما با ظرفیت 15 میلیارد دلار کمتر از 5 میلیارد دلار در صحنه فروش تجهیزهات صنعت نفت حضور داریم.

تسنیم: کل سازندگان؟

کاظمی: بله کل سازندگان تجهیزات صنعت نفت.

تسنیم: ظرفیت فعلی کلی پروژه های نفتی برای جذب تجهیزات از نظر ارزش دلاری چقدر است؟

کاظمی: نیاز منظورتان است؟

تسنیم: بله، نیاز یا همان ظرفیت جذب.

کاظمی:‌با توجه به برنامه پنجم توسعه که عملا تمام شده، سال آخرش است و داریم وارد برنامه ششم توسعه می شویم، حدود 30 میلیارد دلار تأمین تجهیزات در صنعت نفت کشور در طول سال نیاز است.

تسنیم: خب این رقم آنچیزی است که در برنامه دیده شده و می بایست محقق می شد، آنچه محقق شده و پروژه های فعلی نیاز دارند چقدر است؟

کاظمی: سال 93 را دقیقا نمی دانم در مجموع چقدر تأمین تجهیزات شد. اما در میانه برنامه پنجم که سال 92 بود، 20 تا 22 میلیارد دلار از 30 میلیارد دلار مورد تأکید برنامه پنجم، تجهیزات تأمین شد و خرید شد.

تسنیم: از این رقم چقدر از تولید داخل تأمین شد؟

کاظمی: از این رقم کمتر از 4 میلیارد دلار از داخل خرید شد و متأسفانه همش واردات بود.

تسنیم: واردات با کیفیت؟

کاظمی: متأسفانه واردات بی کیفیت هم در دل اینها هست. ما الان پروژه هایی داریم که هنوز به تولید انبوه و فعالیت انوبه خود نرسیده، وارد فاز اورهال (فاز تعمیرات و بازسازی) شده و شات داون کرده (توقف کامل تولید) و این کالاهای بی کیفیت مشکل ایجاد کرده اند.

در واقع بیش از 70 تا 80 درصد از نیازهای تجهیزات نفتی هنوز وارد می شود. دلایل و بهانه ها و همه اینها سرجای خودش است و اینها از برمودای ذهن منفی مدیران ما است.

تسنیم: تا حالا با شرکت شرکت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت تهران سر و کار داشتید؟

کاظمی: شروع فعالیت ها با این شرکت بوده، اما در خیلی از پروژه ها مستقل خرید صورت می گیرد.

تسنیم: این شرکت که با دستور معاون وزیر نفت منحل شده، مشکلی در بحث پشتیبانی از ساخت داخل در صنعت نفت و فعالیت های شما ایجاد می کند؟

کاظمی: این شرکت منحل نشده، مأموریتش ظاهرا عوض شده، تبدیل به معاونت یا مدیریت بازرگانی در بدنه شرکت ملی نفت شده. ولی من احساس خوبی ندارم وقتی یک شرکتی به نام پشتیبانی ساخت داخل تبدیل به مدیریت یا معاونت بازرگانی می شود. معنیش عوض شده و احتمالا مأموریتش هم عوض شده و تجارت می خواهد.

تسنیم:‌یکی از مأموریت های اصلی شرکت پشتیبانی ساخت و تهیه کالای نفت تهران، بررسی داخلی سازی 10 گروه کالایی هایتک بود، این مسئله به کجا رسید؟

کاظمی: تیمی تشکیل شد که برود بررسی کند که آن 10 گروه کالایی هایتک که گلوگاه ساخت پالایشگاههای ماست و هنوز هم که هنوز هست وابسته به خارج است، تکلیف آن چه می شود. این 10 گروه که یک سال و اندی روی آنها بحث می شود و باید حمایت سیستماتیک وزارت نفت را داشته باشد تا برای کسب تکنولوژی و ساخت و اقتصادی شدن تولیدش اقدام شود، برای خرید به صورت تجمیعی قول وزیر نفت را داشت و آقای وزیر در سال گذشته قول دادند که خرید این کالاها را به صورت انبوه انجام دهند تا صرفه اقتصادی برای تولیدکنندگان داخلی داشته باشد و بعضا اعلام شده بود که متولی اش همین شرکت کالای نفت تهران است که درغالب خرید تضمینی این مهم محقق می شود اما این مسئله بلاتکملیف مانده و نمی دانیم که قرار است معاونت یا مدیریت جدید در بدنه شرکت ملی نفت این موضوع را دنبال کند یا به معاونت پژوهشی وزارت نفت باز می گردد. این از قول های محقق نشده سال 93 ماست . این که بخواهیم شرایط را تحلیل کنیم، خیلی از قول ها و دستورات و تصمیم های سال 93 حوزه نفت اجزایی نشده و باید انعکاس پیدا کند. در نمایشگاه هم داریم این مسائل را مطرح می کنیم که این نوع پشتیبانی کمرنگ شده و بلاتکلیف مانده است. طبق برنامه های اعلام شده می بایست تاکنون حداقل 3 یا 4 عدد از این کالاها در گروه کالایی تولید قرار می گرفت و قراردادهای آن با سازندگان داخلی منعقد می شد اما نشد. در سال 93 خوشبختانه شیوه نامه وزیر را توانستیم بگیریم. شیوه نامه ای با حجم زیاد کار که ابعاد حمایتی از سازندگان ساخت تجهیزات در داخل ایران داشت. می آمد قیمت ها را با نرخ های خارجی و حتی مناطق آزاد همسنگ می کرد. متن و شرایط قراردادها را دستور داده بودند باید حتما یکسان شود.

تسنیم: همان تیپ بندی قراردادها؟

کاظمی: بله، دقیقا. تیپ بندی قراردادها. اعلام کرده بودند که ارز مبنای محاسبه ما ارز آزاد خواهد بود تا هیچ اما و اگری در خصوص اختلاف قیمت ها به وجود نیاید. اما هنوز که هنوز است ندیدیم این شیوه نامه اجرایی شود.

تسنیم: ابلاغ شده بود؟

کاظمی: بله ابلاغ هم شده بود ولی هنوز ما میبیینیم که در مناقصات موارد اختلافی بین داخلی و خارجی هست. آقای جهانگیری هم هفته گذشته اعلام کردند که اگر کالایی ساخت داخل دارد واردات آن ممنوع است و اصلا بحث قیمت و مقایسه قیمت آن ملاک نیست. در حالی که من سوابقی دارم که به دفتر معاونت هم دادم که برای سرزمین اصلی رفتید اجازه دادید که از چین بدون سود و عوارض کالا بیاید و با کالای ساخت داخل ما رقابت کند.

تسنیم: در صنعت نفت؟

کاظمی: بله، در صنعت نفت و ساده ترین نوع کالا.

تسنیم: این مجوز سال 93 داده شده ؟

کاظمی: ما شنیدیم صادر شد.

تسنیم: در عمل هم دیدید که این اتفاق افتاده؟

کاظمی: دیگر عملا از ما خرید نکردند و برای آن پروژه همان تجهیزاتی که از من نوعی می گرفتند، از چین کالاها و تجهیزات خریداری شد. ما می دانیم و نامه اش هم به معاونت محترم آقای دکتر جلالی دادیم . در حالی که ورود کالای مشابه داخلی ممنوع است، کالاهای چینی را بدون سود و عوارض آوردند با ما رقابت کردند و آن هم نه در مناطق آزاد بلکه در سرزمین اصلی.

تسنیم: این عدم رقیب تراشی برای ساخت داخل در اقصاد مقاومتی هم تأکید شده، درسته؟

کاظمی: تمام تم ها و شریط اقتصاد مقاومتی بر زمین مانده. تماما در حد شعار باقی مانده و مدیران فقط حرف آن را می زنند. اقتصاد مقاومتی بسیار حامی ساخت داخل است و اساسا قدرت پدافند غیرعامل ما را بالا می برد. چرا بعد از 30 و اندی سال  پس از انقلاب، کشوری که 70 میلیون نفر جمعیت دارد که بهترین مغزهای منطقه را در خود دارد و با وجود اینکه 60 تا 70 هزار شرکت تولیدی داریم، هنوز ما را تهدید می کنند و می توانند در مسائل جزئی حرف از تحریم بزنند. برای اینکه فکر یک اقتصادی که بتواند خودش را حفظ کند و به درون خود بیشتر توجه کند تا بیرون از کشور را نکرده بودیم و اکنون در اینجاد چنین اقتصادی گیر افتادیم.

ما قرارداد تیپ را از آقای زنگنه قول گرفتیم که این در معاونت مربوطه بررسی شود و نتیجه دهد. قراردادی که 4 سال با همین وزارتخانه به توافق رسیده بودیم و قرارداد برد - بردی بود که بین سازنده و کارفرما و سازنده و خریدار یا پیمانکار امضا می شد.

تسنیم: هنوز هم در دست برسی است؟

کاظمی: هنوز هم با وجود اینکه آقای قلعه بانی امضا کرده بودند و دستور اجرایش را داده بودند. احدی از شرکت های تابعه اجرا نمی کنند و کار خودشان را می کنند.

تسنیم: شما این عدم اجرای مصوبه وزارت نفت را در دولت جاری به وزیر نفت گفتید و چه شد؟

کاظمی: سال گذشته بود که در جلسه با ایشان این موضوع را مطرح کردیم که گفتند معاونت مهندسی وزارت نفت این موضوع را برسی کند ولی تا امروز هیچ خروجی برای ما نداشته است.

تسنیم:‌یعنی قراردادها هنوز مثل گذشته با شرایط تحمیلی است؟

کاظمی: بله، قراردادها ارباب رعیتی تنظیم می شود. و واقعا هم ما را دچار مشکل می کند. ما در وزارت نفت و وزارت صنعت توقعمان این است که یک مسئولیت اجتماعی را در رابطه با کشور بپذیرند. یعنی فی الواقع نمی توانند بگویند ما مجزا از ملت هستیم و فقط وظیفه مان این است که نفت استحصال کنیم و صادر کنیم و پولش را به بانک مرکزی بدهیم. وزارت نفت باید مسئولیت برنامه های  توسعه ای را هم بپذیرد. اگر مسئولیتی در قبال برنامه های توسعه ای برای خود لحاظ کنند حرف ما را درک می کنند که اگر می خواهید مسئولیت های بنگاهی‌تان را جلو ببرید باید نیم نگاهی هم به بقیه مسئولیت هایتان داشته باشید. وقتی قرار است از نظر فروش خدمات فنی و مهندسی و دانش فنی در افق 1404 رتبه یک منطقه را داشته باشیم، مگر ممکن است بدون هزینه شما این مهم محقق شود؟ اگر مادامی که شما پول دستتان هست بروید از خارج توربین بخرید پس کی می خواهید این تکنولوژی را در داخل پرورش دهید؟

ما خرید خارجی کنیم چرا که قطر گاز را برد یا عراق نفت را برد؛ اینها قبول اما در کنار افزایش تولید باید به بحث تکنولوژی هم توجه کنید. اگر این امکانات و تجهیزات نصفه و نیمه تولید داخل هم نبود تا حالا نفت فلج شده بود. فرض کنید تا 5 سال و 10 سال دیگر کلا تحریم بمانید چه باید کرد؟ برنامه سند چشم انداز چه می شود؟ در مجموع ما سازندگان یک اخلاق حرفه ای از کلیه کارفرماها می خواهیم. اگر قرار است بتوانیم با هم همدلی کنیم و بتوانیم همزبان دولت باشیم باید اخلاق حرفه ای را مد نظر قرار دهیم.

*گفت‌وگو از محمدرضا کیاشمشکی

انتهای پیام/