بندر چابهار برای استفاده تجار افغانستانی است نه نیروهای خارجی مستقر در افغانستان

«سیدیحیی اخلاقی» رئیس ترانزیت و گذرگاه‌های وزارت تجارت و صنایع افغانستان در گفت‌وگو با خبرنگار دفتر منطقه‌ای خبرگزاری تسنیم با اشاره به موقعیت ویژه افغانستان و ضرورت همگرایی منطقه و همچنین اهمیت بندرچابهار برای دولت کابل اظهار داشت که افغانستان در رشد کشورهای منطقه موثر است به شرطی که به جای استفاده از اقتصاد به عنوان اهرم فشار، در جهت رفاه ملت‌ها سود جسته شود.

متن کامل این گفت‌وگو در ادامه آمده است:

تسنیم: بخش ریاست ترانزیت و گذرگاه‌های وزات تجارت و صنایع افغانستان و فعالیت‌های آن را معرفی کنید؟

ریاست ترانزیت و تسهیلات تجارت در 12 گذرگاه در چند بخش از افغانستان حضور فعال دارد و در دو حوزه کاری فعالیت می‌کنند. این گذرگاه‌ها شامل «حیرتان»، «شیرخان بندر»، «ترغندی»، «اسلام قلعه»، «میل 78 فراه»، «زرنج»، «اسپین بلدک»، «بندرغلام‌خان خوست»، «تورخم»، «اشکاشم» در ولایت بدخشان، «آی خانم» در ولایت تخار، و همچنین «کلدار» در ولایت بلخ می‌شود.

ارائه تسهیلات تجاری اعم از تخلیه، بارگیری، حفظ و نگهداری اموال تاجران از جمله خدماتی است که در این گذرگاه‌ها ارائه می‌شوند. همچنین پیگری مشکلات ترانزیتی بین افغانستان و کشورهای همسایه، انعقاد توافقنامه‌های جدید تجاری و ترانزیتی و یافتن مسیرهای جایگزین ترانزیتی میان افغانستان و این کشورها جمله فعالیت‌های دیگر این حوزه محسوب می‌شود.

ریاست ترانزیت و تسهیلات تجاری در سال‌های اخیر دستاوردهایی در این دو حوزه نیز کسب کرده است که می‌توان به ساخت راه آهن به طول 75 کیلومتر از بندر حیرتان به فرودگاه مزار شریف، ایجاد پنج گذرگاه فرعی در بندر حیرتان که شامل 3 گذرگاه در داخل شهر، یک گذرگاه در داخل شهر حیرتان و یک گذرگاه دیگر در فرودگاه بین‌المللی مزار شریف اشاره کرد.

احداث 20 کیلومتر راه آهن در بندر تورغندی و رایزنی با ترکمنستان برای امتداد این راه آهن تا شهر هرات که می‌تواند در رونق تجارت حوزه جنوب غرب افغانستان تأثیرگذار باشد، همچنین خط آهنی که قرار است از شهر پیشاور در پاکستان تا شهر جلال آباد و در نهایت شهر قندهار در افغانستان ایجاد شود در افزایش حجم تجارت با کشورهای همسایه تاثیرگذار است.

در چند سال اخیر خوشبختانه فعال شدن مسیر ترانزیتی چابهار از جمله این موفقیت‌ها بود و در آغاز، سال گذشته میوه خشک به هند صادر شد.

کریدور «راه لاجورد» نیز که از دو بندر «آقینه» و «تورغندی» شروع شده است وارد بندر ترکمن باشی در ترکمنستان می‌شود و از آن بندر نیز به سمت دریای خزر، بندر باکو و تفلیس گرجستان و نهایتا سه بندر پوتی، بادونی و به بندر خلایق در ترکیه وصل می‌شود. این کریدور ترانزیتی همچنین می‌تواند افغانستان را به اروپا وصل کند که در نتیجه زمینه صادرات و واردات از این مسیر در رونق تجارت و افزایش حجم تجارت خارجی افغانستان بسیار تاثیرگذار و مهم است.

یکی از مسیرهای ترانزیتی که افغانستان برای گشایش آن تلاش می‌کند، کریدور واخان در ولایت بدخشان است که به ایالت سین کیانگ چین متصل می‌شود و در منطقه تاثیرگذار خواهد شد.

تسنیم: افغانستان کشوری محاط به خشکی است  و با توجه به همسایگان این کشور، می‌تواند مسیر ترانزیتی مناسبی برای کالاهای تجاری باشد. آیا افغانستان تاکنون از ظرفیت‌های ترانزیتی خود استفاده کرده یا می‌تواند به درستی استفاده کند؟

بخشی از ظرفیت‌های ترانزیتی در افغانستان به مدیریت و رهبری درست برمی‌گردد که امنیت مسئله مهمی در این کشور است.افغانستان به عنوان یک چهار راه ترانزیتی توانایی مطرح شدن در منطقه را دارد به شرط این که زیرساخت‌های لازم برای رونق ترانزیت فراهم شود. اگر راه آهن سراسری و بزرگراه‌های ترانزیتی همچنین امنیت  در افغانستان وجود داشته باشد، کشورهای همسایه از این ظرفیت استفاده خواهند کرد اما متاسفانه در 13 سال اخیر به صورت کامل از این موقعیت و ظرفیت‌ها استفاده نشد.

پروژه‌های خوبی در بخش ترانزیت در افغانستان وجود دارد و در صورت همکاری کشورهای همسایه به ویژه در مسائل امنیتی، می‌توان از این ظرفیت و موقعیت به نفع کشورهای منطقه نیز استفاده کرد.

تسنیم: به عقیده کارشناسان اقتصادی افغانستان تاکنون تجارت و ترانزیت در افغانستان به شیوه‌های قدیمی و سنتی انجام می‌شده است. چقدر شما شیوه‌های جدید را جایگزین کرده‌اید؟ آیا تاجران و مردم نیز از آن‌ها استقبال کرده‌اند؟

بدیلهای ترانزیتی امروز افغانستان نشان دهنده تغییر مثبت اما ناکافی در وضعیت ترانزیتی این کشور است. در عین حال برخی کشورهای همسایه نیز افغانستان محور ترانزیت منطقه را نمی‌پذیرند در حالی که اگر وضعیت ترانزیتی این کشور بهبود یابد؛ با توجه به موقعیت ژئو استراتژیک به نفع همسایگان افغانستان نیز هست.

افغانستان بین آسیای مرکزی و جنوب آسیا قرار دارد که این منطقه جمعیت بیش از یک میلیارد نفر را در خود جای داده است بنابراین برای رشد صنعت در این کشورها انرژی نیاز است و آسیای مرکزی با جمعیت کم و انرژی زیاد می‌تواند آن را صادر کند. در این میان، افغانستان به عنوان یک پل میان آسیای مرکزی و جنوب آسیا قرار دارد که در صورت تقویت این موقعیت انرژی با قیمت ارزانتر به کشورهای جنوب آسیا منتقل می‌شود همچنین کشورهای جنوب آسیا با توجه به اقتصاد در حال رشدی که دارند، به بازار مصرفی برای کالاهای خود نیامندند که آسیای میانه بهترین بازار این کالاها محسوب می‌شود.

از طرف دیگر، چنانچه همسایگان شرقی و غربی افغانستان را در نظر بگیریم در یک طرف جهوری چین و در طرف دیگر جمهوری اسلامی ایران قرار دارد و با توجه به این که چین به عنوان برترین اقتصاد آسیا و دومین اقتصاد جهان به انرژی نیازمند است، کشورهای ایران و عراق می‌توانند در زمینه تامین انرژی چین نقش بسزایی داشته باشند. در این میان افغانستان نیز نقش گذرگاه عبوری برای تامین انرژی چین را ایفا خواهد کرد که در صورت بهبود شرایط امنیتی افغانستان داد و ستد کشورهای ذکر شده بهتر و ارزانتر شکل خواهد گرفت.

بنابراین موقعیت ویژه ترانزیتی افغانستان در منطقه، در رشد اقتصادی کشورهای منطقه تاثیرگذار است به شرط این که همگرایی درست به وجود آیند و اقتصاد در خدمت سیاست به عنوان اهرم فشار قرار نگیرد بلکه در جهت رفاه میان ملت ها استفاده شود.

تسنیم: اگر از ظرفیت‌های اقتصادی و ترانزیتی افغانستان درست استفاده شود، درآمد حاصل از ترانزیت کالاها از خاک افغانستان و دورنمای آن را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

آمار و ارقام واضح و شفافی در دست نیست به این دلیل که کالاهای مختلفی از افغانستان ترانزیت می‌شود. به عنوان مثال گاز ترکمنستان به پاکستان می‌رود و یا زغال و پنبه از تاجیکستان به پاکستان صادر می‌شود و مواد غذایی این کشور نیز به سمت آسیای میانه می‌رود و بلعکس و یا از ایران به سایر کشورها از مسیر افغانستان صادر می‌شود. حال با این وجود شاید بتوان گفت که هزینه هر 25 تن حق ترانزیت برای افغانستان یکصد دلار است. و اگر پروژه‌هایی مانند خط لوله گاز تاپی در افغانستان اجرا شود؛ حق ترانزیت آن بیش از 300 میلیون دلار در سال خواهد شد در حالی که کل صادرات افغانستان 500 میلیون دلار است.

بنابراین می‌تواند به بودجه عادی و توسعه افغانستان کمک کند. همچنین سال گذشته رسما کنوانسیون تی آی آر اجرایی شد که می‌تواند در افزایش حق ترانزیت افغانستان در منطقه موثر باشد. اگر وضعیت زیر ساخت‌ها و امنیت در مرزهای شمالی و جنوبی این کشور بهتر شود کشورهای ترکیه ، قزاقستان ، قرقیزستان و ازبکستان تمایل بیشتری دارند که در کنوانسیون تی آی آر از بنادر افغانستان استفاده کنند . در این صورت است که عواید ترانزیتی ما افزایش خواهد یافت.

تسنیم: مناسبات افغانستان در مورد ترانزیت کالا با جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟

بندر چابهار و بندر عباس برای ترانزیت افغانستان مهم است و در چند سال اخیر با توجه به مشکلات ترانزیتی بندر کراچی در پاکستان، آمار ترانزیت از مسیر پاکستان کاهش یافته است. به همین دلیل نمودار ترانزیت از مسیر بندر چابهار و بندرعباس به سوی افغانستان افزایش یافته است.

افغانستان علاقمند به استفاده از امکانات دریایی ایران برای رشد تجارت این کشور است و بندر عباس و بندر چابهار برای سرمایه گذاران داخلی و خارجی که می خواهند در افغانستان سرمایه گذاری کنند اهمیت ویژه‌ای دارند همچنین دولت افغانستان رایزنی‌هایی را برای استفاده از بندر امیرآباد در شمال ایران با مقامات تهران آغاز کرده است و در صورت توافق از اسلام‌قلعه در استان هرات افغانستان یک مسیر ترانزیتی ایجاد خواهد شد تا دسترسی به آذربایجان و گرجستان برای غرب افغانستان آسان شود.

تسنیم: در برخی موارد گاهی مشکلاتی در مورد مسائل ترانزیتی با کشور ایران بوجود می‌آید عمده‌ این مشکلات چیست؟

عمده‌ترین مشکل تاجران افغان، مسئله ویزا و تردد وسایل نقلیه از ایران است. این در حالی است که تفاهمنامه‌هایی بین کابل و تهران برای رفع این مشکلات امضا شده اما در برخی موارد اجرا نمی‌شوند.

همچنین تامین سوخت برای وسایل نقلیه افغانستان در ایران است که بسیاری از رانندگان افغان در گرفتن سوخت از جایگاه‌های توزیع انرژی در ایران دچار مشکل هستند.

بازرسی غیر معمول در گذرگاه‌ها و بنادر ایران نیز از مشکلات دیگری است که ساعت‌ها توقف وسایل نقلیه افغانستان را در پی دارد.

افغانستان به صادرات و واردات از بندر چابهار علاقمند است اما برخی مسائل موجود حتی امضای توافقنامه‌های دو کشور را تحت تاثیر قرار داده است.

تسنیم: در گذشته اخباری منتشر شد مبنی بر این که ایران  برای سهولت کار تاجران و سرمایه‌گذاران افغان در بندر چابهار زمین اختصاص داده است، آیا این موضوع هنوز ادامه دارد؟ سرمایه گذاران چگونه از این طرح می‌توانند استفاده کنند؟

در حدود 50 هکتار زمین در اختیار تاجران و سرمایه گذاران افغان قرار گرفته است که این توزیع زمین گام مهمی در راستای رونق تجارت و افزایش ترانزیت افغانستان است اما مشکل عمده و اساسی تاجران افغان در چابهار این است که بر اساس قوانین وزارت حمل و نقل و ترابری ایران  اگر یک شرکت افغانستانی بخواهد در چابهار سرمایه گذاری کند؛ باید شریک ایرانی داشته باشد. در حالی که بر اساس تفاهمنامه امضا شده بین تهران و کابل در مورد آزادی استفاده از وسایل نقلیه افغانستانی بدون محدودیت  و بدون داشتن شریک ایرانی به صراحت اشاره شده است و ما از طرف ایرانی توقع داریم بر اساس تفاهمنامه امضا شده همکاری کند.

این مشکل تا حالا حل نشده و انتظار ما از مقامات ایرانی این است که در جهت رفع این مشکل رسیدگی‌های لازم انجام شود.

تسنیم: مسائل سیاسی و امنیتی چقدر در مراودات ترانزیتی ایران و افغانستان تاثیر داشته است؟

حضور نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا حساسیت‌هایی را برای کشورهای همسایه از جمله ایران ایجاد کرده است اما در سفری که مسئولان عالیرتبه افغانستان به ایران داشتند بارها اطمینان داده شده که  از خاک این کشور علیه منافع جمهوری اسلامی کاری انجام نخواهد شد بنابراین تاکید می‌کنم که استفاده از بندر چابهار برای استفاده مردم افغانستان است نه برای نیروهای خارجی.

ایران از جمله کشورهایی است که حساسیت‌های ویژه‌ای در مورد حضور نیروهای خارجی در افغانستان دارد که مبادلات تجاری دو کشور نیز در گاهی تحت تاثیر این مشکلات قرار می‌گیرد و البته نارضایتی‌های تاجران افغان را نیز سبب می‌شود.

تسنیم: این مسائل و مشکلات آیا تاثیری بر رقبت تاجران و سرمایه‌گذاران افغان برای تجارت با ایران و یا از طریق خاک ایران داشته است؟

هرچقدر بروکراسی در تجارت افزایش یابد، علاقمندی تاجران نیز برای سرمایه‌گذاری و یا تجارت کمتر می‌شود. با توجه به مشکلات اداری که در ایران وجود دارد، تاجران و سرمایه گذاران افغان بیشتر به کشورهای آسیای مرکزی تمایل یافته‌اند.

تسنیم: افغانستان از لحاظ تجاری چقدر می‌تواند برای تاجران و سرمایه‌گذاران ایرانی جذاب باشد؟

موقعیت ویژه جغرافیایی افغانستان، جذابیت بسیاری دارد که نه تنها به نفع این کشور بلکه به سود کشورهای منطقه نیز هست. به طور نمونه با پیوستن افغانستان به کنوانسیون «تی.آی.آر» وسایل نقلیه تاجران افغان به راحتی می‌توانند وارد کشورهای اروپایی شوند.

افغانستان با بیش از 20 کشور موافقتنامه ترجیهات گمرکی به امضا رسانده است. به این معنی که آنچه در افغانستان تولید شود به هر کشوری که دولت کابل موافقتنامه ترجیهات گمرکی دارد، معاف از تعرفه گمرکی است بنابراین اگر سرمایه‌گذار داخی و خارجی در افغانستان سرمایه‌گذاری کنند در همه موارد، آنچه در افغانستان تولید شود بدون در نظر داشت این که توسط چه کسی تولید شده، زمان صادرات به کشورهای طرف قرارداد افغانستان، معاف از تعرفه گمرکی است.

انتهای پیام/پ