سایه«گلسنگ» برعظیم‌ترین بنای سنگی

پدیده هایی نظیر گلسنگ نیز یکی از خطراتی است که نقوش این بنای جهانی را با خطر زوال و محو شدن رو به رو کرده است.

هرچند از سالهای گذشته اقداماتی برای جلوگیری از گسترش گلسنگ انجام شده اما هنوز اقدامات اساسی و قطعی برای مقابله با این پدیده صورت نگرفته و کارشناسان اعتقاد دارند که ادامه این روند خطری جدی برای این پایگاه تاریخی محسوب می شود.

یک استاد دانشگاه در حوزه مرمت با اشاره به وجود گلسنگ در مجموعه جهانی تخت جمشید به خبرنگار مهر گفت: گلسنگ یکی از مشکلات بناهای سنگی است که در تمامی نقاط جهان وجود دارد.

امین محمودزاده ادامه داد: هر قدر بناهای سنگی از شهرها دورتر باشند ساختار ایجاد گلسنگ بیشتر خواهد شد و شرایط برای به وجود آمدن آن فراهم می شود.

وی با بیان اینکه گلسنگ از هم زیستی سنگ و قارچ به وجود می آید، بیان کرد: این گلسنگها درون سنگ به وجود می آید و پس از رشد در برخی موارد باعث ترک خوردن کتیبه و نقوش برجسته می شوند.

این دکترای حوزه مرمت با بیان اینکه تمامی آثار، گلسنگ دارند، اظهار داشت: با توجه به اینکه در تخت جمشید تمامی لایه ها ظریف هستند به دنبال ایجاد گلسنگ این قارچها نمود پیدا کرده و بیشتر دیده می شوند.

وی گفت: متاسفانه در گذشته از بین بردن گلسنگها در تخت جمشید به صورت فیزیکی اقدام می شده به گونه ای که گلسنگها را به صورت سطحی بیرون آورده و ریشه آن در کتیبه باقی می ماند که این کار از مدتها قبل به دلیل مشکلاتی که به وجود آمده متوقف شده است.

 محمودزاده با اشاره به ضخامت بسیار کم نقوش در تخت جمشید بیان کرد: در این مجموعه جهانی به دلیل ضخامت بسیار کم نقوش امکان از بین رفتن تمامی نقوش به دلیل رشد بیشتر گلسنگها وجود دارد.

وی افزود: وجود گلسنگ در بین نقش برجسته ها ترک خوردگی و فرسایش را به همراه دارد از این رو ضروری است مسئولان ذی ربط برای کنترل این گلسنگها تدابیر ویژه ای اتخاذ کنند.

استاد دانشگاه در حوزه مرمت در خصوص دلایل رشد این گلسنگها اظهار داشت: بارانهای اسیدی و شرایط اقلیمی منطقه در به وجود آمدن آنها تاثیر بسزایی داشته زیرا رطوبت فضا را برای ایجاد گلسنگ فراهم می کند.

وی خواستار تخصیص اعتبار برای انجام مطالعات گسترده در این حوزه شد و گفت: در این راستا ضروری است با تخصیص اعتبار مطالعات لازم برای مهار این پدیده در مجموعه جهانی تخت جمشید انجام شده و پس از آن به سرعت کارهای عمرانی صورت گیرد.

محمودزاده بر ضرورت ارائه طرح های پژوهشی در این حوزه تاکید کرد و افزود: از بین بردن گلسنگ ساده نیست به همین دلیل باید تمامی جوانب مورد توجه قرار گیرد و حتی ممکن است برای جلوگیری از ادامه این روند ضرورت جابه جایی جاده اطراف آن که گرد و خاک ایجاد می کند نیز احساس شود.

وی بر لزوم توجه به برنامه ریزی بلندمدت در این حوزه تاکید کرد و اظهار داشت: اگر هرچه سریعتر برای از بین بردن این گلسنگها اقدام نشود به طور حتم در آینده نقوش برجسته از بین می روند.

یک دکترای مرمت آثار تاریخی نیز در خصوص پدیده گلسنگ به خبرنگار مهر گفت: این پدیده جزو آثار بیولوژیکی بناهای سنگی هستند و نمی توان به طور کامل آنها را از بین برد.

مریم شیروانی افزود: پدیده گلسنگ حاصل رشد باکتری هاست که به دنبال رطوبت در محیط باز ایجاد می شود.

وی در خصوص مهار این پدیده در مجموعه تخت جمشید اظهار داشت: یکسری سم وجود دارد که رشد گلسنگ را به تاخیر می اندازد  اما تاکنون روشی برای از بین بردن تمامی این پدیده کشف نشده است.

این دکترای حوزه مرمت گفت: گلسنگ ها به دلیل اینکه در ساختار درونی کتیبه نفوذ می کنند و ریشه آنها در خود کتیبه است می توانند باعث ترک خوردگی و در نهایت از بین رفتن اثر شوند.

یک کارشناس حوزه گلسنگ شناسی نیز در خصوص وضعیت گلسنگ های تخت جمشید با اشاره به وضعیت نگران کننده گلسنگها گفت: در صورت ادامه این روند در سالهای آینده دیگر نقوش و کتیبه ای از تخت جمشید نمی ماند.

این کارشناس گلسنگ با اشاره به اینکه اهمیت تخت جمشید به نقش و نگارها، خطوط میخی و گلهای لوتوس است اظهار داشت: نفوذ پذیری یکی از مهمترین خواص فیزیکی موثر بر زوال و پوسیدگی سنگ هاست، وجود این مشخصه ها به همراه افزایش امکان دسترسی به بخشهای داخلی و سنگ زمینه تخریب آن را بوسیله هر یک از سه حالت آب (جامد ، مایع ، گاز ) فراهم می کند.

وی با بیان اینکه آلودگی هوا نیز می تواند در ایجاد این گلسنگها تاثیرگذار باشد، گفت: ریزگردها، کشاورزی شرق و غرب اطراف مجموعه تخت جمشید و استفاده از سموم کشاورزی نیز در رویش گلسنگ ها تاثیرگذار است البته برخی معتقدند که وجود پتروشیمی در نزدیکی تخت جمشید نیز در این رابطه موثر بوده است.

این کارشناس حوزه گلسنگ ادامه داد: بیش از 100 نوع گلسنگ در تخت جمشید شناسایی شده در حالیکه در سال 82 تعداد 65 نمونه گلسنگ در این مجموعه شناسایی شده بود اما در حال حاضر بیش از 100 نوع گلسنگ در این مجموعه وجود دارد.