اما و اگرهای کپی رایت از زبان معاون وزیر ارشاد

به گزارش گروه "رسانه‌ها" خبرگزاری تسنیم، دانلود رایگان فیلم‌های خارجی، خیلی کار پر دردسری نیست؛ با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت و با کمترین زمان، راحت به دنیای فیلم‌های روز دنیا می‌توان وارد شد. فیلم‌هایی که تازه اسکار گرفته اند هنوز محل بحث منتقدان سینمای جهان هستند براحتی در دسترس ما ایرانی‌هاست. حتی اگر حوصله دانلود رایگان این فیلم‌ها را هم نداشته باشیم با یک گشت و گذار در کوچه و خیابان، سی‌دی‌این فیلم‌ها را با قیمت 1500 تا سه هزار تومان می توانید به سهولت خریداری کنید، البته فیلم‌های تولید خودمان هم دچار چنین سرنوشتی هستند و براحتی می توان در هر نقطه از دنیا آنها را دانلود کرد آن‌هم به رایگان.

تکلیف کتاب و موسیقی هم که روشن است. نویسنده ای در گوشه ای از این دنیای پهناور روزهای بسیاری را به سختی صرف نوشتن کتابی می کند و ما براحتی آن را ترجمه می کنیم بدون اینکه از صاحب آن اجازه گرفته باشیم یا حق و حقوق قانونی‌اش را پرداخته باشیم.

مسلماً اگر شما هم صاحب فکر یا ایده و هنری باشید دوست دارید آن فکر از آن شما باشد و تمام حقوق و مزایای آن نصیب شما شود و اگر بفهمید کسی از فکر شما کپی برداری کرده مثلاً آن را به فیلم یا کتابی دیگر تبدیل کرده و حق و حقوق شما تضییع شده نسبت به آن واکنش نشان می دهید. این موضوع البته فقط مربوط به آثار هنری نیست و شامل صنایع دستی، فرش و تولیدات صنعتی هم می‌شود.

حق کپی رایت یا همان حق مالکیت ادبی هنری یکی از شاخه های مهم مالکیت فکری در جهان است و از جمله مباحثی به شمار می‌آید که در محافل علمی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی مورد بحث و بررسی است. خوشبختانه در حوزه صنعت به برخی از کنوانسیون‌های جهانی  پیوسته‌ایم اما هنوز در حوزه‌های فکری و فرهنگی به کنوانسیون جهانی برن ملحق نشده‌ایم. کنوانسیونی که از حقوق صاحبان اثر حمایت می کند. 

حسین نوش آبادی معاون حقوقی و پارلمانی وزیر ارشاد یکی از رویکردهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برگزاری پنجمین همایش حقوق مالکیت ادبی -‌ هنری را حمایت  بین المللی از آثار ادبی و هنری می داند.

وی در گفت و گو با «ایران» و در پاسخ به این پرسش که آیا از دید شما پیوستن ما به برخی معاهدات و کنوانسیون های جهانی از جمله کنوانسیون برن به نفع مؤلفان، مخترعان و مصنفان کشورما هست یا نه می‌گوید: «پیوستن به برن موافقان و مخالفان خود را دارد. موافقان تشویق می کنند که کشورمان به برن بپیوندد، چراکه بالاخره ما عضو یک سازمان جهانی می شویم و از حق مالکیت ادبی ، هنری ما در جهان صیانت می شود و کسی نمی‌تواند در هیچ گوشه‌ای از جهان به حقوق ما تعرض کند و این گامی است به سمت جهانی شدن حق مالکیت ادبی هنری جمهوری اسلامی ایران.

از طرف دیگر برخی از منتقدان معتقدند پیوستن ما بی ضرر نیست و آسیب‌هایی هم به دنبال دارد. ما جزو کشورهایی هستیم که از محصولات علمی و ادبی وهنری دنیا در حال بهره‌مند شدن هستیم و اگر به برن بپیوندیم دچار محدودیت می‌شویم. بعضی از سازمان ها و مجامع جهانی برای ما محدودیت ها و تنگناهایی  به وجود می آورند و اینها موجب نگرانی است. بخشی از این نگرانی مربوط به مسأله اقتصادی آن می شود و بخش دیگر می تواند سیاسی هم باشد. نگرانی ما از پیوستن سریع به برن این است که امکان دارد اتفاقاتی بیفتد مثلاً برخی از  شهروندان بخواهند از یک اثر علمی یا ادبی که در فضای مجازی هم بسیار است، بدون رضایت صاحب اثر استفاده کنند که این جرم تلقی می‌شود و ما باید هر روز پاسخگوی سازمان‌های جهانی باشیم. بالاخره هنوز فرهنگ کپی رایت در کشورمان نهادینه نشده‌است و ما به الزامات حقوق مالکیت ادبی به خوبی پایبند نشده‌ایم و هنوز این قانون در کشورمان تبیین و تصریح نشده و قاعدتاً به اجرا هم در نیامده است.»

برخی نویسنده ها و فیلمسازان ایرانی اثرشان را در کشورهای تحت حمایت برن تولید می‌کنند تا کسی اجازه کپی کردن نداشته باشد. به همین میزان فیلمسازان و کارگردانان کشورهای دیگر هم از دست فیلم دوستان ایرانی عصبانی هستند. چون اثر آنها بدون هیچ پرداختی و همزمان با اکران آن در سینماهای امریکا و اروپا در ایران نیز دیده می‌شود. گاه وقتی به نویسنده‌ای می‌گویند مثلاً 10 اثر شما در ایران ترجمه شده و همه با کارهای شما در ایران آشنا هستند بشدت متعجب می‌شود. سخنگوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این زمینه می‌گوید:«ما اول باید قوانین داخلی  و سرزمینی خودمان را محکم کنیم تا کارآمد شود و اگر خلأ قانونی داریم آن را برطرف کنیم. همچنین نقاط ضعف‌مان را برطرف کنیم. هنوز قانون حق مالکیت ادبی و هنری به عنوان قانون جامعی تعریف‌نشده و هنوز الزاماتی برای رعایت این قوانین در کشور وجود ندارد.

برای همین وزارت ارشاد پیش نویسی را تحت عنوان لایحه جامع حقوق مالکیت معنوی و حقوق مرتبط با دولت ارائه داد و دولت هم تصویب کرد و اکنون برای تبدیل شدن به قانون در مجلس شورای اسلامی است و در دستور کار کمیسیون‌های تخصصی مجلس قرار دارد. این گامی است برای پیوستن به معاهدات جهانی. یعنی اول باید بیاییم ساختارهای حقوقی، فرهنگی و اجتماعی خودمان را در داخل برای حفظ حقوق مؤلفان، مصنفان وهنرمندان  محکم کنیم و کاستی های قانونی و نقاط ضعف‌مان را برطرف کنیم تا کشور ما به لحاظ سرزمینی و داخلی از یک قانون جامع و کامل برخوردار باشد. بعد که توانستیم در این زمینه ساز و کار قانونی و تجربه خوبی کسب و در این حیطه تمرین کنیم و کارآزموده شویم آنگاه می توانیم به پیوستن به معاهدات بین‌المللی فکر کنیم یا بپیوندیم.»

البته پیشتر کشورما به سازمان جهانی مالکیت معنوی یعنی «وایپو» پیوسته است. وایپو در حال حاضر مجری 23 معاهده بین‌المللی است و از برخی معاهدات بین المللی حمایت می‌کند. یکی از این معاهدات مربوط به مالکیت صنعتی است که کشور ما خوشبختانه به این معاهده پیوسته و دیگری هم معاهدات مربوط به مالکیت ادبی و هنری و حقوق مرتبط با آن. کنوانسیون برن جزو همین معاهدات است که هنوز به آن نپیوسته‌ایم.

حسین نوش‌آبادی می‌گوید: «بیش از چهل سال است که به سازمان  جهانی وایپو  پیوسته‌ایم و ما عضو کامل آن هستیم. بخش صنعتی ما هم از سال 1337 برای ثبت مالکیت صنعتی به کنوانسیون پاریس پیوسته منتهی بخش کپی رایت ادبی و هنری‌مان هنوز به معاهده برن نپیوسته است.

در واقع حساسیت بحث روی مالکیت ادبی و هنری است. مواضع و استراتژی ما در این زمینه کاملاً تعریف شده نیست. مجالی بود در پنجمین همایش حقوق مالکیت ادبی هنری که به این مسائل بپردازیم بدون اینکه وزارت ارشاد بخواهد رویکرد یا نظر خاصی را مطرح کند این مسأله را در بوته نقد و بررسی قرار دادیم. دانشگاهیان و چهره های علمی آمدند و نقطه نظرات خود را گفتند. حالا امیدوارم مجلس بتواند دو بعد مالکیت ادبی و صنعتی را در کشورمان تصویب و نهایی کند و به اجرا درآید.

البته ما سال‌هاست در مجامع وایپو شرکت می‌کنیم و کمیته‌های تخصصی هم در وایپو تشکیل می‌شود و حضور ما فعال است. اما آیا منافع جمهوری اسلامی با پیوستن به برن تامین می شود یا نه؟ این بحثی است که هنوز به جمع‌بندی نرسیده‌ایم.تصویب لایحه حقوق مالکیت فکری در مجلس گام موثری در صیانت از مالکان حقوق ادبی و هنری است.»

پیوستن کشور ما به برن فقط به مسأله کپی رایت محدود نمی‌شود، چراکه پیوستن به بسیاری از سازمان‌های جهانی نیاز به الحاق به برخی از کنوانسیون‌ها دارد. سازمان تجارت جهانی WTO از این دست سازمان‌هاست که برای پیوستن به آن باید اول به برن پیوست. حالا که به قول سخنگوی وزارت ارشاد، اول باید قانون کپی رایت را در کشورمان نهادینه کنیم تا بعد به برن بپیوندیم مشخص می‌شود که در این حوزه کشور ما باید سال‌های بسیاری زمان صرف کند اما تکلیف پیوستن به سازمان تجارت جهانی چه می‌شود؟ نوش‌آبادی در پاسخ

می گوید:«همان حساسیت هایی که در زمینه پیوستن ما به سازمان تجارت جهانی مطرح است در اینجا هم وجود دارد. اینکه زمانی فرا برسد که نظر مجلس و دولت بر این شود که ما باید به برن بپیوندیم و تبدیل به قانون شود. ما هم الزامات آن را فراهم می‌کنیم و به برن می پیوندیم. اما حالا چون در دستور کارمان بحث پیوستن به سازمان تجارت جهانی جدی نیست، می‌توانیم منهای بحث الحاقمان به سازمان تجارت جهانی بحث کپی‌رایت و کنوانسیون برن را مورد بررسی قرار دهیم. بنابر این اولویت ما تنظیم، تدوین و تصحیح قوانین داخلی در حوزه کپی‌رایت است و بعد پیوستن به برن.»

اگر ایران بخواهد به برن بپیوندد طبیعی است که باید بین همه نهادهای مرتبط با آن هماهنگی به وجود بیاید. نوش‌آبادی در این زمینه می‌گوید:«نگاه قوه قضائیه به مالکیت فکری، هم در بعد صنعتی است هم وجه ادبی و هنری. بنابراین در وزارت دادگستری هم معاونت مالکیت فکری تأسیس شده و همچنین در نهاد ریاست جمهوری معاونت حقوقی رئیس جمهور و خصوصاً در حوزه بین‌الملل و همچنین وزارت امور خارجه به عنوان تنظیم کننده روابط  در این باره طرح و نظر دارند. ما هم که متولی اصلی فرهنگی کشور در حوزه ادبی و هنری هستیم و پیشنهاد دهنده اصلی این لایحه و نیز متولی حوزه کپی‌رایت بخش های ادبی هنری هستیم و اگر زمانی بخواهیم به کنوانسیون‌های بین‌المللی بپیوندیم حتماً باید پیش از آن اجماعی بین نظر رؤسای سه قوه صورت گرفته باشد.

در عین حال که می‌توانیم به کنوانسیون های جهانی در حوزه کپی‌رایت بپیوندیم حق شرط هم برای خودمان لحاظ کنیم و حق تحفظ هم داشته باشیم. چنانکه بعضی کشورها برای پیوستن به کنوانسیون‌های جهانی حق شرط هایی برای خودشان رزرو می کنند و این یک اصل است و معمول و متعارف است که این حق در نظرگرفته شود. یعنی کشورها ملاحظاتی دارند که آنها را می نویسند و هر کشور می‌تواند حق شرط در معاهدات جهانی برای خودش بگذارد تا حقوق جامعه محفوظ بماند. ما هم می‌توانیم حق شرط برای خودمان بگذاریم البته زمانی‌که رویکردمان در پیوستن به برن به‌طور جدی باشد.»

حالا از بحث باید ها و نبایدها که بگذریم نظر و عقیده شخصی معاون حقوقی وزیر ارشاد درباره پیوستن به برن مشخص می کند که او هم جزو موافقان پیوستن به برن است. وی در پاسخ به این برداشت می گوید: «البته عجله ای برای پیوستن به برن نداریم. اگر حق شرط برای خودمان بگذاریم پیوستن‌مان به برن برایمان اعتبار جهانی می آورد البته ممکن است محدودیت هایی هم داشته باشد اما حقوق گسترده ای برایمان به‌وجود می آورد و نگرانی ما در بخش فرهنگی و ادبی و هنری بر طرف می شود و موقعیت ما در جهان برجسته می‌شود. حضورمان در برخی مجامع جهانی تأمین می شود و مورد توجه قرار می‌گیریم. بالاخره ما کشوری متمدن هستیم و حرفی برای گفتن داریم. پیوستن ما خالی از فایده نیست ولی چون یکسری تبعات و پیامدهای حقوقی و فرهنگی در سطح داخلی و بین المللی دارد باید حتماً مقامات ارشد کشور پیش از پذیرش به آن فکر کنند و به اجماع برسند. نگرانی بیشتر در حوزه ادبی و هنری است تا مالکیت صنعتی. به هر حال با یک بررسی کامل این امر می‌تواند تحقق پیدا کند.»

منبع: ایران

انتهای پیام/