سرانجام مرخصی زایمان پدران در ایران
خبرگزاری تسنیم: در کشور انگلستان دو هفته مرخصی زایمان برای پدرها در نظر گرفته شده است. در سوئد پدر و مادرها از ۱۶ ماه مرخصی زایمان همراه با حقوق استفاده می‌کنند. در استونی نیز پدر و مادرها از ۱۸ ماه مرخصی زایمان استفاده می‌کنند.
به گزارش گروه رسانه‌های خبرگزاری تسنیم، ماهانه 120 هزار زاد و ولد در کشور ثبت می‌شود و با توجه به این که مرکز آمار ایران 11 درصد زنان ایرانی را شاغل و بیش از 80 درصد را خانه‌دار دانسته است، می‌توان برآورد کرد که هر ماه کمتر از 5 هزار مادر ایرانی از مرخصی زایمان استفاده می‌کنند. در مورد مردان باید گفت بیش از 80 درصد از پدران شاغل هستند و به این ترتیب، تقاضای مردان برای استفاده از مرخصی زایمان، ماهانه بیش از 100 هزار مورد است.
ناقض‌هایی که در رابطه با اجرای قانون مرخصی زایمان پدران وجود داشت، موجب شد دیوان عدالت اداری در تاریخ 1393/12/4 رأیی در خصوص ابطال مرخصی دو هفته‌ای تشویقی مردان در زایمان همسر صادر کند. در این رأی آمده است: شرط استفاده از مرخصی دو هفته‌ای تشویقی مردان در زایمان، اشتغال همسر آن‌هاست.
امروزه مسئله جمعیت در همه دنیا به یک چالش مهم تبدیل شده و بسیاری از کشورها نگران روند کاهش جمعیت و سالمندی کشور خود هستند. به همین منظور، در کشورهایی که نگرانی‌هایی پیرامون این مسئله دارند، تسهیلاتی برای خانواده‌ها در نظر گرفته می‌شود تا آن‌ها را تشویق به فرزندآوری کند. ازآن‌جایی‌که در دنیای معاصر میزان اشتغال زنان افزایش پیدا کرده و هر ساله شاهد ورود زنان بیشتری به بازار کار هستیم، یکی از تسهیلاتی که دولت‌ها در نظر گرفته‌اند مربوط به زنان شاغل است تا این زنان بتوانند با فراغ بال بیشتری، هم به اشتغال بپردازند هم زندگی خانوادگی خود را داشته باشند و اشتغال آن‌ها مانعی فرزندآوری نباشد.
تأثیر مثبت مرخصی زایمان پدران در خانواده
مرخصی زایمان یکی از تسهیلاتی است که برای زنان شاغل در نظر گرفته شده که میزان آن در کشورهای مختلف، متفاوت است، اما نکته‌ای که وجود دارد این است که در بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای توسعه‌یافته، علاوه بر زنان برای مردان نیز مدتی را به عنوان مرخصی زایمان در نظر گرفته‌اند. این امر از آن‌جایی حائز اهمیت است که بسیاری از زنان پس از زایمان علاوه بر سختی‌های جسمی، دچار ناراحتی‌های روحی مانند اضطراب و افسردگی نیز می‌شوند که در این زمان به حضور همسرشان و حمایت عاطفی و روانی او نیاز دارند و دریافت این احساس مثبت و آرامش مادر، تأثیر مستقیمی بر سلامت نوزاد دارد. از سوی دیگر، درگیرشدن مرد در مشکلات پس از زایمان و حضور او در کنار همسر و فرزند، سبب آشنایی بیشتر پدر با مشکلات و کارهای ویژه نوزاد می‌شود و مشارکت بیشتر او در تربیت فرزند و انجام کارهای مربوط به پدر را در سایر زمان‌ها نیز افزایش می‌دهد و مسئولیت‌پذیری او در امور مربوط به همسر و فرزندانش را بیشتر می‌کند.
مرخصی زایمان پدران در سایر کشورهای دنیا
در کشور انگلستان دو هفته مرخصی زایمان برای پدرها در نظر گرفته شده است. در سوئد پدر و مادرها از 16 ماه مرخصی زایمان همراه با حقوق استفاده می‌کنند. در استونی نیز پدر و مادرها از 18 ماه مرخصی زایمان استفاده می‌کنند، اما مرخصی با حقوق تنها به یکی از والدین تعلق می‌گیرد. در نروژ 56 هفته مرخصی همراه با حقوق برای پدر و مادر در نظر گرفته شده که پدرها حق استفاده از 18 ماه مرخصی را پس از ماه سوم تولد نوزاد دارند. در کشور بلغارستان مرخصی زایمان برای مادرها یک سال به همراه حقوق کامل و در سال دوم همراه با حداقل حقوق است که پدر یا پدربزرگ هم می‌توانند به جای مادر از این مرخصی استفاده کنند.
در مجارستان 24 هفته مرخصی زایمان با حقوق کامل در نظر گرفته شده و پدرها هم 5 روز مرخصی برای تولد بچه دارند. پدرها در آرژانتین می‌توانند 2 روز و در برزیل 5 روز مرخصی زایمان داشته باشند. در ونزوئلا و کنیا نیز دو هفته مرخصی زایمان به پدرها داده می‌شود. در ایالت کبک کانادا مرخصی زایمان پدران 3 تا 5 هفته و معروف به «Daddy quota» است که این مرخصی قابل انتقال به مادر نیست و مردان کانادایی نیز استقبال خوبی از این مرخصی کرده‌اند. این در حالی است که در غالب کشورهای آسیایی مانند چین، کره جنوبی، ژاپن، افغانستان، عراق و آذربایجان پدرها مرخصی زایمان ندارند. با این وجود، سال گذشته دولت اردن با مرخصی زایمان مردان در بخش دولتی به مدت سه روز موافقت کرد.
مرخصی زایمان پدران از لایحه «جمعیت و تنظیم خانواده» تا لایحه «قانون ترویج تغذیه با شیر مادر»
در کشور ما از سال 1391 بحث‌هایی پیرامون مرخصی زایمان مردان مطرح شد. در اسفند ماه این سال لایحه «اصلاح قوانین جمعیت و تنظیم خانواده» در مجلس مصوب شد و طبق ماده‌واحده آن قرار شد از تاریخ لازم‌الاجراشدن این قانون همه محدودیت‌های مقرر در قانون تنظیم خانواده و جمعیت مصوب سال 72 و سایر قوانینی که براساس تعداد فرزند برای والدین شاغل یا فرزندان آن‌ها ایجاد شده است، لغو شود. در تبصره دوم ماده‌واحده این لایحه مصوب شد مرخصی زایمان مادران از 6 ماه به 9 ماه افزایش یابد و همسر آن‌ها نیز از 2 هفته مرخصی اجباری (تشویقی) برخوردار شود، اما این مصوبه به دلیل عدم پیش‌بینی محل تأمین بار مالی اجرای آن، مورد ایراد شورای نگهبان قرار گرفت و برای اصلاح به مجلس بازگردانده شد.
با توجه به اهمیت موضوع، اردیبهشت ماه سال 92 معاونت امور زنان و خانواده وقت لایحه‌ای با عنوان «لایحه اصلاح قانون ترویج تغذیه با شیر مادر» را تقدیم هیئت وزیران کرد که در آن منبع تأمین بار مالی افزایش مرخصی زایمان و مرخصی زایمان پدران پیش‌بینی شده بود. این لایحه، خرداد ماه سال 92 در مجلس به تصویب رسید که به گفته حسین‌علی شهریاری؛ رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس، براساس این لایحه دولت مجاز است مرخصی زایمان مادران را از 6 ماه به 9 ماه افزایش دهد و 2 هفته مرخصی اجباری نیز برای پدران در نظر بگیرد. البته، این مرخصی باید حتماً در زمان آن استفاده شود و غیرقابل خرید و غیرقابل ذخیره است.
لایحه «ترویج تغذیه با شیر مادر» که دستگاه‌ها را مجاز (نه مکلف) به افزایش دوره مرخصی زایمان کرده بود، تیرماه سال 92 ابلاغ شد، اما پس از روی کار آمدن دولت جدید در شهریور ماه سال 92 طبق دستور اسحاق جهانگیری؛ معاون اول رییس‌جمهور، تمام مصوبات دولت دهم از اول خرداد سال 92 لغو شد تا دوباره مورد بررسی قرار گیرد که مصوبه افزایش مرخصی زایمان و مرخصی زایمان پدران نیز از این جمله بود، اما پس از مدتی این مصوبه دوباره به روال عادی خود بازگشت.
یک سال قبل از تصویب این طرح در مجلس، شورای شهر وقت تهران نیز اقداماتی در زمینه وضع مرخصی زایمان برای مردان انجام داد و معصومه آباد عضو این شورا از تصویب یک ماهه مرخصی زایمان برای پدران در مجمع مشورتی بانوان شوراهای اسلامی کلان‌شهرها و مراکز استان‌ها خبر داد، اما دیگر خبری از این طرح به گوش نرسید.
ماهانه 100 هزار مرد تقاضای مرخصی زایمان دارند
طبق گفته شاهرخ عیوضی؛ کارشناس امور بیمه، ماهانه 120 هزار زاد و ولد در کشور ثبت می‌شود و با توجه به این که مرکز آمار ایران 11 درصد زنان ایرانی را شاغل و بیش از 80 درصد را خانه‌دار دانسته است، می‌توان برآورد کرد که هر ماه کمتر از 5 هزار مادر ایرانی از مرخصی زایمان استفاده می‌کنند.
در مورد مردان باید گفت بیش از 80 درصد از پدران شاغل هستند و به این ترتیب، تقاضای مردان برای استفاده از مرخصی زایمان، ماهانه بیش از 100 هزار مورد است. این در حالی است که اتفاقی که برای مرخصی 9 ماهه زایمان زنان افتاده و بسیاری از دستگاه‌ها که مجاز به اجرا هستند این مرخصی را به کارکنان خود نمی‌دهند، در مورد مرخصی زایمان مردان نیز رخ داده و غالب کارفرمایان با این موضوع مخالفت می‌کنند.
مرخصی زایمان به پدرانی تعلق می‌گیرد که همسر آن‌ها شاغل باشد
تناقض‌هایی که در رابطه با اجرای قانون مرخصی زایمان پدران وجود داشت باعث شد دیوان عدالت اداری در تاریخ 1393/12/4 رأیی در خصوص ابطال مرخصی دو هفته‌ای تشویقی مردان در زایمان همسر صادر کند. در این رأی آمده است: شرط استفاده از مرخصی دو هفته‌ای تشویقی مردان در زایمان، اشتغال همسر آن‌هاست. به عبارت دیگر، این مرخصی دو هفته‌ای شامل حال همه پدران کارمندی که دارای فرزند شده‌اند نمی‌شود، بلکه تنها به پدرانی تعلق می‌گیرد که همسر آن‌ها شاغل باشد و قابل تعمیم به همه کارمندان مرد نیست.