عطوان: شکست اردوغان ،ائتلاف ترکیه، قطر و عربستان را در تنگنا قرار داد

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، «عبدالباری عطوان» تحلیلگر برجسته مسائل منطقه‌ای در سرمقاله روزنامه فرامنطقه‌ای «رای الیوم» درخصوص نتایج انتخابات پارلمانی ترکیه نوشت «تصاویر "رجب طیب اردوغان" رئیس‌جمهوری ترکیه از صفحات اول روزنامه‌ها و نشریه‌های خبری ترکیه حداقل در 3 روز گذشته ناپدید شده است. ترکیه در شرایط دودستگی و همزمان در شوک به‌سر می‌برد. دو دستگی آشکار بین طرفداران اردوغان که 13 سال بلامنازع در قدرت بودند و دشمنان آن که اینک علیه او اجماع کرده‌ و موفق شدند از سرعت آن بکاهند و بال و پر سیاسی و مردمی آن را بشکنند. اما شوک حاکم بر کشور ناشی از نگرانی موجود درخصوص آینده و نگرانی از بی‌ثباتی و هرج و مرج در آن است.

به عقیده نویسنده این مقاله، رئیس‌جمهور اردوغان که بر کسب پیروزی‌ها طی 2 دهه عادت داشت، چه آن زمان که شهردار استانبول بود یا زمانی‌که رئیس حزب "عدالت و توسعه" بود، در انتخابات پارلمانی اخیر شکست نخورده است. ولی پیروزی حزب او در کسب حدود 40 درصد از کرسی‌های پارلمان با انتخابات گذشته که اکثریت قاطع را به‌دست می‌آورد، قابل قیاس نیست. عدم دستیابی به اکثریت آراء در انتخابات پارلمانی در رویارویی با مخالفانش که علیه او متحده شده و سرنگونی او را در راس اولویت‌های‌شان قرار داده‌اند، بزرگ‌ترین شکست محسوب می‌شود.

اکثریت قریب به اتفاق احزاب مخالف و به‌ویژه 3 حزب بزرگ "حزب خلق"، "جنبش ملی‌گرا" و "حزب دموکراتیک خلق" تاکید کرده‌اند که با اردوغان و حزب او دولت ائتلافی تشکیل نمی‌دهند. این 3 حزب که حدود 60 درصد از کرسی‌های پارلمان را تصاحب کردند، می‌توانند دولتی ائتلافی تشکیل دهند که رای اعتماد نیز می‌گیرد. در نتیجه اردوغان تنها 2 گزینه پیش‌روی دارد و گزینه سومی در کار نیست: یا باید ریاست تشریفاتی و بدون اختیارات دولت را عهده‌دار شود و با نخست‌وزیری از مخالفان کار کند یا اینکه انتخابات پارلمانی دیگری برگزار کند.

با هر کسی‌که در استانبول رو در رو می‌شوی، می‌گوید که دموکراسی پیروز بزرگ این انتخابات است و بسیاری نیز اشتباهات 3 سال گذشته اردوغان را متذکر می‌شوند. در حالی‌که هواداران او (اردوغان) با تلخی از "توطئه" علیه اسلام و ترکیه سخن می‌گویند و زمانی‌که از آنها نام توطئه‌کنندگان را می‌پرسی، با اعتماد می‌گویند: اسرائیل، آمریکا و فرانسه.

بله، دموکراسی در ترکیه پیروز شد، هنگامی که میزان مشارکت در روند رای‌گیری بیشتر از 86 درصد اعلام شد و این میزان که بسیار بالا و بی‌سابقه است، سطح هوشیاری سیاسی دموکراتیک را نشان می‌دهد همچنانکه تمایل به تغییر را بازگو می‌کند چه با آن موافق باشیم و چه مخالف. در واقع پیروز دوم این انتخابات حزب کُردی "خلق دموکراتیک" است که همه طیف‌های سیاسی مخالف هژمونی حزب "عدالت و توسعه" از زنان و روشنفکران چپ‌گرا گرفته تا طرفداران محیط زیست و لیبرال‌ها را متحد کرد. این حزب با شعار «همزیستی» که طی سال‌های اخیر ناپدید شده بود یا آن را از بین برده بودند، عرصه سیاسی ترکیه را دگرگون کرد.

اردوغان زنجیره‌ای از اشتباهات را مرتکب شده است؛ تلاش او برای تغییر نظام پارلمانی که بیش از یک قرن حاکم بود به نظام ریاست‌جمهوری از نوع آمریکای که همه اختیارات در دست رئیس‌جمهور قرار داده می‌شود، سپس انتخاب نخست‌وزیری ضعیف (احمد داوود اوغلو)، متهم کردن دشمنانش به الحاد، همجنس‌گرایی، تروریسم و خیانت.

با در نظر گرفتن استانداردهای معمول در کشورهای دیگر به جز ترکیه، می‌توان گفت رئیس‌جمهور اردوغان همچنان قوی است؛ او هواداران و دوست‌داران خود را در بخش‌های مختلفی از بدنه دولت طی 13 سال از حکم‌رانی خود استخدام کرد و تا سال 2019 نیر رئیس‌جمهور خواهد ماند ولی این قدرت وی تشریفاتی است. این مرد عادت دارد که قدرت مطلقه باشد و از طریق سیطره حزبش بر چهار قوه مهم یعنی پارلمان، ریاست‌جمهوری، قوه اجرایی و قوه قضائیه، کنترل کشور را به دست گیرد. ولی در کنترل قوه پنجم یعنی رسانه‌ها شکست خورد. رسانه‌ها با فاش کردن فساد، قاچاق سلاح به گروه‌های تروریستی در سوریه و  حمایت از تظاهرات طرفداران محیط زیست در میدان "تقسیم" نقش بارزی در بی‌ثبات کردن پایگاه حاکمیتی او ایفا کردند.

ترکیه امروز با آینده‌ای مبهم مواجه است؛ شمارش معکوس برای پایان پدیده اردوغان آغاز شده و این 3 چالش اصلی عبارتند از:
1- داعش که به مرزهای ترکیه رسیده است
2- یک میلیون آواره سوری که شمارشون رو به افزایش است.
3- اقتصاد که شاهد رکود و رشد کند است.

در کنفرانس حزب "عدالت و توسعه" که در سال 2012 برگزار شد و آخرین کنفرانس اردوغان به عنوان رئیس این حزب بر اساس منشور آن بود، مطرح‌ترین مدعوین در آن زمان "محمد مرسی" رئیس‌جمهوری وقت مصر و "خالد مشعل" رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین "حماس" بودند. مشعل در میان کف‌زدن‌های طولانی، در حضور بیش از 5 هزار نفر در این کنفرانس که در ورزشگاه بسکتبال برگزار شده بود، سخنرانی کرد.

مرسی در حال حاضر به دنبال کودتای نظامی که به سرنگونی دولت وی ختم شد، در پشت میله‌های زندان قرار دارد و  با حکم اعدام نیز مواجه است. مشعل نیز در حال حاضر در دوحه، پایتخت قطر در وضعیتی شبیه به اعتکاف، به‌سر می‌برد؛ چرا که بسیاری از کشورهای عربی درهای‌شان را به روی او بسته‌اند.

در این کنفرانس که من نیز از مدعوین به آن بودم، اردوغان سخنرانی تاریخی ایراد کرد و در میان کف‌زدن‌های طولانی، نام تک‌تک همه خلفای دولت عثمانی را ذکر کرد. شاید او خوش‌بین بود که خود نیز یکی از آنها شود ولی به نظر می‌رسد که نتایج انتخابات اخیر باعث این رویا حداقل در آینده‎ای نزدیک دست نیافتنی باشد.

بی‌ثبات شدن مراکز قدرت رئیس‌جمهور اردوغان سردردی مزمن برای همپینانانش به‌ویژه در سوریه، مصر، لیبی و تونس و نیز ضربه بزرگی به رهبران آنهاست که هیچ‌وقت تصور چنین شکستکی را نمی‌کردند.

از سوی دیگر، ائتلاف سه‌گانه قطر، عربستان سعودی و ترکیه که در سرنگون کردن نظام سوریه، حمایت از اسلام‌گراهای میانه‌رو در لیبی و نیز کاستن از نفوذ ایران در منطقه شکست خورد، یکی از بزرگ‌ترین قربانیان "طوفان دموکراتیک" ترکیه خواهد بود. ذوق‌زدگی رسانه‌های دمشق و  رسانه‌های دولتی مصر و سخنان مقامات عراقی ما را به این نتیجه می‌رساند که بحرانی که این ائتلاف در آن گرفتار شده است، چه بسا طی روزها و ما‌ه‌های آینده آن را غرق خواهد کرد.

"مدل اردوغانی" که معجزه ادغام اسلام و دموکراسی را در عرصه میانگین رشد اقتصادی بی‌سابقه (7 درصدی) محقق کرد، به پایان خود نزدیک می‌شود و مهم‌ترین دلیل آن این است که محرک اصلی آن یعنی سیاست «به صفر رساندن مشکلات» با همسایه‌ها منحرف شد بلکه حتی از بین رفت و باعث شد ترکیه در محصور دوستان اندک و دشمنانش زیاد قرار گیرد.

چه بسا، اردوغان همانند اجدادش، یک سلطان عثمانی نشود ولی نامش به عنوان سلطان نهضت ترکیه جدید، قرار دادن کشورش در مصاف با کشورهای بزرگ و محقق کردن معجزه اقتصادی و دموکراسی بی‌سابقه در جهان سوم، در تاریخ ثبت شود و چه بسا متحد شدن دشمانش علیه او و نیز سوق دادن او به جنگ‌های خارجی برایش هزینه‌هایی داشته و خواهد داشت. این سناریو درمورد "صدام" در عراق پیاده شد و در مورد عربستان سعودی نیز در یمن در حال اجرا شدن است.»

انتهای پیام/ر