«مار وره»؛ رسم گمشده دامداران مازندرانی

به گزارش خبرگزاری تسنیم از آمل, مازندران با موقعیت جغرافیایی و آب‌وهوایی دارای قدمت دیرینه برای تجمع دامداران و صاحبان مال در اقسی نقاط طبیعت بوده و امروزه نیز بدنبال خود در کنار حفظ محیط زیست مراتع و چمن‌های آن مورد استفاده چوپانان و دامداران قرار می‌گیرد.

این طبیعت زیبا با بهره‌گیری از صاحبان دام از مزایای آن بدنبال خود ایجاد رسم و رسوماتی بین چوپانان، دامداران مازندرانی به همراه آورده که با گذشت سال‌ها این آئین‌ها در مناطق مختلف ییلاقات این استان اجرا می‌شود.

رسم "شیردوشان" یا "شیلان‌دهی" کهن آئینی که سال‌های سال علاوه بر منطقه 11 روستا منطقه اشکورعلیا شهرستان رامسر در برخی از ییلاقات بخش لاریجان شهرستان آمل برگزار می‌شود.

این مراسم با آغاز فصل بهار در اواخر سومین ماه از این فصل  با حضور دامداران به اجرا درمی‌آید. مراسمی که بین اهالی این مناطق با عنوان "ایار" نام برده می‌شود.

سنت "ایار" با قدمت 500 ساله در منطقه الیمستان و روستای گنگرج‌کلای در " های های" صدای چوپانان و گالش‌ها عمچنان به صدا در می‌آید اگر چه این صداها کم‌رنگ شده و رو به سمت فراموشی می‌رود و آن بدلیل نابودی منابع طبیعی و رفتن مردم ییلاقات به سمت شهرنشینی با انقراض دام‌های خود.

علاوه بر این مراسم، آئین دیگر "مار وره" یا جداسازی گوسفندان از بره‌ها طی 24 ساعت است که در منطقه نمارستاق لاریجان آمل برگزار می‌شود.

شیردوشان" یا " شیلان‌دهی" رسم 500 ساله منطقه چلاو لاریجان آمل

جلال صف‌آرا با اشاره به برگزاری رسم "شیردوشان" یا "شیلان‌دهی" این سنت را با پخت و پز آش شیر برنج معروف دانست و گفت: این رسم یکی از سنت‌های قدیمی بوده که به گفته ریش‌سفیدان منطقه بیش از 500 سال قدمت دارد.

وی ادامه داد: در اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد ماه، معمولا حدود دو هفته قبل از حرکت گله گوسفندان به ارتفاعات 3 هزار متری "عروس خونی" یا "عاروس خنی" چلاو صورت می‌گیرد.

صف‌آرا با بیان اینکه شیر یک روزه گله گوسفندان منطقه که باید به ارتفاعات کوچ کنند جمع‌آوری می‌شود، یادآور شد: این شیرها صبح تا ظهر روز شیردوشان در "امامزاده سیف‌الدین روستای گنگرج‌کلا" منطقه چلاو از دامداران جمع‌آوری می‌شود تا بعد از ظهر در محوطه امامزاده، شیر را با تهیه هیزم و مهیا کردن آتش به آش "شیر برنج" تبدیل کنند.

این دامدار ییلاقی گنگرنج‌کلایی با اشاره به اینکه شیرهای دوشیده شده گوسفندان از محل اصلی گوسفندسرا در منطقه "چماز نو" که مکان نگهداری دام بوده به وسیله اسب به امامزاده حمل می‌شود، بیان داشت: دامداران چلاو از چندین روز قبل خبر آئین شیلان‌دهی را بین مردم اعلام می‌کنند، اهالی منطقه و مردم شهر که در محل شیلان‌دهی حضور دارند به تبرک از آش شیربرنج پخته شده در محل امامزاده استفاده می‌کنند.

مسئول واحد مردم‌شناسی و میراث معنوی مازندران در گفت‌وگو با خبرگزاری تسنیم برگزاری این مراسم از سوی مردم مناطق مختلف مازندران را احیا اجرای مراسم شیردوشان بیان کرد و گفت: هدف از از اجرای این آئین احیای فرهنگ کهن دامداری منطقه و حفاظت از مراتع و جنگل هر ساله در اواسط خردادماه در بخش‌های مختلف ییلاقات و ارتفاعات این استان برگزار می‌شود.

طوبی اصانلو با بیان اینکه در اواخر بهار، هشتاد روز بعد از آغاز این فصل و تعلیف دام در مراتع بالادست اجرا می‌شود، تصریح کرد: در این روز در محلی به نام بره سر اهالی جمع شده و شخصی را بعنوان سرگالش انتخا می‌کنند و این انتخاب بسته به تعداد دام‌های موجود در آبادی دارد و به تعداد دام‌ها تعداد سرگالش‌ها نیز افزایش می‌یابد.

وی اضافه کرد: در این روز در محل فوق همه دامداران دام‌هایشان را دو بار می‌دوشند و به همین خاطر به دودوش معروف است.

اصانلو با اشاره به اینکه بعد از مراسم کل شیرهای بدست آمده را اندازه‌گیری می‌کنند و آن را در دفتری ثبت می‌کنند که به این مرحله از کار، مراسم "کلیززنی" می‌گویند.

وی افزود: در حین این کار توافقات مربوط به مقدار محصول برداشتی از دامداران بر همین مبنی تعیین می‌شود و در انتها سرگالش با پخت آش شیر از مهمانان پذیرایی می‌کند.  

"مار وره" یا جداسازی گوسفندان از بره‌ها رسم دیرینه دمداران مازندرانی

فتحعلی صفایی دیگر مالدار آملی با اشاره به برگزاری رسم "مار وره" در منطقه نمارستاق بخش لاریجان آمل بیان داشت: این رسم که بیش از یک صد سال قدمت دارد از گذشتگان ما به صورت نسل به نسل به اجرا درمی‌آید و شاید در بسیاری از دامداران و مال‌داران انجام شود.

وی با بیان اینکه "مار وره" یا جداسازی گوسفندان از بره‌هایشان رسمی است که در طول سال دو بار انجام می‌شود، ادامه داد: این مراسم در فصل زمستان در محل نگهداری گوسفندان در پایین دست مراتع صورت می‌گیرد و در فصل بهار نیز با بردن دام به مراتع وسیع در ارتفاعات انجام می‌شود.

صفایی گفت: مراسم به این شکل انجام می‌شود که دامداران گوسفندانی که چند روزی از زایمان‌شان گذشته و دارای چند بره هستند، به مدت 24 ساعت از بره‌هایشان جدا می‌کنند و به اصطلاح مازندرانی در "چپر" یا محل نگهداری گوسفندان به گرد هم جمع می‌کنند.

این دامدار نمارستاقی با بیان اینکه پس از گذشت 24 ساعت رهاسازی بره‌ها به سمت گوسفندان مادر انجام می‌شود، افزود: بره‌ها با مشاهده مادران خود از سراسیمه می‌دوند زیرا که با جداسازی 24 ساعته این گوسفندان شیرهای فراوانی برای بره‌ها خواهد بود.

وی ادامه داد: در این ساعات جداسازی بدلیل شیر مازاد در پستان گوسفندان صاحبان مال یا چوپانان به دوشیدن آن می‌پردازند و از حاصل این دوشیدن به نیت افزایش مال و کسب رزق و روزی بیشتر از خداوند متعال بین اهالی محل پخش می‌کنند.

صفایی خاطرنشان کرد: این رسم بدلیل کاهش گوسفندان در ییلاقات لاریجان کم‌رنگ شده و فقط در برخی از اقسی نقاط اجرا می‌شود.

گزارش از کبریا مقدس

انتهای پیام/ج