کوچ معروف‌ترین زندان ایران در انتظار توافق قالیباف و قاضی القضات
خبرگزاری تسنیم: زندان اوین که بیش از نیم قرن قدمت دارد و در و دیوار آن خاطرات بسیاری را در حافظه خود ثبت کرده، قرار است از پایتخت کوچ کند و جای خود را به موزه و تفرجگاه بدهد اما هنوز شهرداری و قوه‌قضاییه بر سر چگونگی این انتقال به توافق نرسیدند.
به گزارش خبرنگار قضایی خبرگزاری تسنیم، مجازات حبس یا زندان یکی از نخستین و قدیمی‌ترین مجازات‌هایی است که در ازای رفتارهای مجرمانه افراد تعیین می‌شود؛ در ایران نیز از ایام قدیم زندان وجود داشته و قدمت آن به قبل از ورود اسلام باز می‌گردد. در ایران باستان از زندانها به عنوان محلی برای از بین بردن افراد یا رجالی که به نوعی باید در فراموشی مطلق از بین می‌رفتند، استفاده می‌شد؛ این کارکرد زندان حتی تا بعد از ورود اسلام به ایران و در زمان خلفای عباسی وجود داشت.
گفته می‌شود برای نخستین‌بار امیرکبیر در دوران قاجاریه در سال 1266 هجری قمری با صدور فرمانی اقدام به لغو شکنجه و سروسامان دادن به اوضاع زندانها و زندانیان کرد اما با عزل وی، اقداماتش زیاد دوام نیاورد. مورخان، قدیمی‌ترین زندان بزرگ در تهران را زندانی به نام انبارشاهی عنوان کردند که در عصر قاجاریه زیر نقاره‌خانه ارگ یعنی محل فعلی بانک ملی در بازار قرار داشت.
زندان قصر؛ نخستین زندان متمرکز تهران
از زندان قصر که امروز به باغ موزه تبدیل شده و محلی برای بازدید مردم و گردشگران است، به عنوان نخستین زندان متمرکز تهران یاد می‌شود. با روی کار آمدن حکومت پهلوی، محل قبلی (زندان نظمیه واقع در میدان توپخانه) تکافوی خیل عظیم زندانیان را نمی‌کرد. لذا رئیس وقت نظمیه( سرتیپ درگاهی) تقاضای یک محل وسیع برای ایجاد زندان تهران را کرد. در جلد پنجم کتاب تاریخ بیست ساله ایران نوشته حسین مکی آمده است که محل احداث زندان تهران، قصر قاجار در نظر گرفته شد که دارای ساختمان‌های قدیمی، وسیع و متروکه بود. این مجموعه که در سال 1168 خورشیدی ساخته شده بود، محل مناسبی برای ایجاد زندان تشخیص داده شد.
زندان قصر، 11 آذرماه 1308 به دست رضا شاه افتتاح شد که فاز نخست آن شامل 192 اتاق با گنجایش 800 زندانی بود و تا زمان احداث زندان اوین در دهه چهل، این زندان تنها زندان پایتخت محسوب می‌شد.
زندان اوین؛ بزرگترین زندان ایران
زندان اوین که از آن به عنوان بزرگترین و مجهزترین زندان ایران یاد می‌شود در زمینی به مساحت 43 هکتار در منطقه خوش آب و هوای اوین درکه تهران ساخته شد. گفته می‌شود عملیات ساخت این زندان حدود 10 سال یعنی از سال 1340 تا 1350 طول کشید.
فتح زندان اوین به دست مردم در بهمن سال 57
ساختمان اولیه زندان اوین شامل 20 سلول انفرادی و دو بند عمومی با گنجایش 320 نفر بود اما طی سال‌های بعد به ساختمان‌های زندان چندین اضافه شد به طوری که یک سال قبل از آغاز انقلاب اسلامی تعداد سلول‌های انفرادی تا پنج برابر افزایش یافت.
تصمیم دولت برای انتقال زندانها به خارج از شهرها
شاید روزی که زندان قصر یا اوین ساخته می‌شد کمتر کسی فکر می‌کرد در آینده نه چندان دور این زندانها نه در محدوده شهری بلکه در مرکز شهر قرار گیرند به طوریکه مسئولان کشور تصمیم بگیرند آنها را به خارج از شهر منتقل کنند.
بر این اساس، هفتم آذر ماه سال 1380، لایحه دولت وقت تحت عنوان «لایحه انتقال زندانها و مراکز اقدامات تامینی و تربیتی موجود به خارج از شهرها» در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی به تصویب رسد. این لایحه که مشتمل بر هشت ماده و دو تبصره بود، 15 آذر ماه همان سال به تایید شورای نگهبان رسید و لازم الاجرا شد.
قانون انتقال زندانها و مراکز اقدامات تامینی و تربیتی به خارج از شهر
ماده 1 - سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور - که در این قانون به اختصار سازمان نامیده می‌شود،به منظور انتقال زندانها و مراکز‌اقدامات تأمینی و تربیتی داخل شهرها به خارج از آن، به استثنای بازداشتگاه‌ها، مکلف است اراضی و مستحدثات مربوط، اعم از عرصه و اعیان را‌حسب مورد مطابق این قانون و آیین‌نامه اجرائی آن به وزارت مسکن و شهرسازی واگذار نماید. وزارت مذکور نیز موظف می‌باشد ظرف حداکثر ده‌سال، ضمن تأمین اراضی مناسب، از محل فروش اراضی و مستحدثات مزبور با تغییر کاربری یا بدون آن و اعتباراتی که هر ساله در بودجه کل کشور در‌ردیف مستقل پیش‌بینی می‌شود نسبت به ایجاد زندانها و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی مورد نیاز وفق این قانون و آیین‌نامه اجرائی آن اقدام نموده، پس‌از تکمیل دراختیار سازمان قرار دهد.
تبصره1- احداث زندانها و مراکز مذکور براساس اولویت‌های تعیین شده از سوی سازمان و مطابق ضوابط مورد نظر آن انجام خواهد شد.
تبصره 2 - وزارت مسکن و شهرسازی موظف می‌باشد در ساخت زندانها و مراکز یاد شده با درنظر گرفتن اهداف و ضوابط طرحهای تهیه شده و‌لحاظ سرانه‌های استاندارد زیربنا برای هر نفر، در محل‌هائی که برطبق مقررات تعیین می‌گردد، با رعایت اصول معماری اماکن مذکور و براساس نظر‌کارشناسی سازمان درباره ساختمان و تأسیسات مربوط اقدام نماید.
ماده 2 - درآمد حاصل از فروش اموال موضوع ماده (1) این قانون، به حساب درآمد عمومی کشور (نزد خزانه‌داری کل) واریز می‌شود. معادل پانزده درصد (15%) وجوه واریزی با پیش‌بینی در بودجه سالانه کشور دراختیار سازمان قرار می‌گیرد تا برای رفع نارسائی‌های زندانها و نیز تعمیر و تکمیل‌ساختمان‌ها و تأسیسات زندانها، بازداشتگاه‌ها، اردوگاه‌ها و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی هزینه نماید.
ماده 3 - سازمان مکلف است به محض تحویل گرفتن زندان و یا مرکز اقدامات تأمینی و تربیتی جدید، حسب مورد، نسبت به تخلیه و در اختیار‌قرار دادن زندان و یا مرکز موجود در داخل شهر به وزارت مسکن و شهرسازی مطابق مدت و شرایط تعیین شده در آیین‌نامه اجرائی این قانون اقدام نماید. تحویل و تحول موارد مذکور حتی‌الامکان به طور همزمان صورت خواهد گرفت.
ماده 4 - سازمان ثبت اسناد و املاک کشور مکلف است نسبت به صدور و انتقال اسناد املاک موضوع ماده (1) این قانون به نام سازمان و یا وزارت‌مسکن و شهرسازی و یا اشخاص حقیقی و حقوقی معرفی شده، حسب مورد، اقدام نماید.
ماده 5 - وزارت جهاد کشاورزی مکلف است در جهت احداث زندانها و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی نسبت به واگذاری اراضی ملی و دولتی‌غیرمستعد کشاورزی مورد نظر به طور رایگان به وزارت مسکن و شهرسازی مبادرت نماید.
ماده 6 - کلیه دستگاههای اجرائی می‌باید برای تأمین تأسیسات زیربنائی و سایر نیازهای مربوط هرگونه اقدام لازم را حسب نظر وزارت مسکن و‌شهرسازی در خصوص احداث زندانهای جدید معمول دارند.
ماده 7 - مقررات این قانون موجب حذف اعتبارات طرحهای عمرانی سازمان، درمواردی که مربوط به ایجاد زندانها و مراکز اقدامات تأمینی و‌تربیتی نمی‌باشد، تا زمان اتمام انتقال زندانها به خارج از شهرها، نمی‌گردد.
ماده 8 - آیین‌نامه اجرائی این قانون توسط وزارتخانه‌های مسکن و شهرسازی و دادگستری با هماهنگی سازمان تهیه و به تصویب هیأت وزیران‌خواهد رسید.
تبدیل زندان قصر به باغ موزه
با تصویب این قانون دو زندان بزرگ تهران یعنی زندان قصر و زندان اوین باید به خارج از شهر منتقل می‌شدند اما زندان قصر به سرنوشت دیگری دچار شد و شهرداری تهران در سال 84 برای تغییر کاربری آن اقدام کرد تا آن را به مجموعه‌ای تفریحی و گردشگری تبدیل کند و امروز پس از موزه عبرت، زندان قصر دومین زندانی است که به موزه تبدیل شده است.
آیا اوین تفرجگاه می‌شود؟
دیگر زندان تهران که از آن به عنوان معروف‌ترین، بزرگترین و مجهزترین زندان ایران یاد می‌شود و باید به خارج از شهر منتقل شود، زندان اوین است. بر این اساس شهرداری تهران که از تبدیل زندان قصر به باغ موزه تجربه خوبی داشت، این بار دست روی زندان اوین گذاشته و قصد دارد این زندان را که در یکی از مناطق خوش آب و هوای تهران قرار گرفته، به فضای سبز، تفرجگاه و موزه تغییر کاربری دهد.
تا اوائل سال 91 خبری از انتقال اوین به خارج از تهران نبود و اگر هم چنین خبری بود، مسئولان به دور از چشم رسانه‌ها مشغول مذاکره و چاره‌اندیشی بودند اما اوایل سال 91 بود که مرتضی طلایی رییس وقت کمیسیون فرهنگی شورای شهر در رسانه‌ها از انتقال اوین به خارج از تهران خبر داد و گفت: توافقاتی با سازمان زندانها صورت گرفته است به طوری که به آنها پیشنهاد داده‌ایم تا به جای زندانهای داخل شهر مبلغ آن را دریافت کنند و یا اینکه زمینی را در خارج از تهران تحویل بگیرند.چنانچه این امر صورت پذیرد زندانهای فعلی در سطح شهر تهران از جمله اوین به تفرجگاه و مراکز تاریخی تبدیل خواهد شد.
با اعلام طلایی، به یکباره خبر انتقال زندان اوین به خارج از تهران در صدر اخبار قرار گرفت و رسانه‌ها بخشی از سوژه‌های خود را به این مساله اختصاص دادند.
چند روزی بیشتر از اظهارات طلایی رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر نگذشته بود که غلامحسین اسماعیلی رئیس وقت سازمان زندانها در واکنش به اظهارات وی گفت: با شهرداری تهران مذاکراتی انجام داده‌ایم اما هنوز به توافق نرسیده‌ایم. محور مذاکرات ما با شهرداری تهران با اظهارات رئیس کمیسیون فرهنگی شورای شهر تهران متفاوت است و معتقدم تا در مورد موضوعی به توافق کامل نرسیده‌ایم نباید آن را رسانه‌ای کنیم.
رئیس وقت سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور اعلام اینگونه خبرها را به صلاح مردم منطقه ندانست و گفت: اعلام اخباری مبنی بر «تبدیل زندان اوین به تفرجگاه» موجب سوءاستفاده سودجویان بهره‌مندی دلالان از این موضوع می‌شود.
شرط سازمان زندانها برای انتقال اوین
همان طور که طلایی نیز گفته بود، موضوع انتقال اوین به عمر دوره سوم شورای شهر تهران قد نداد و چهارمین شورای اسلامی شهر تهران از شهریور ماه سال 92 کار خود را آغاز کرد. چند ماهی بیشتر از آغاز بکار شورای شهر جدید نگذشته بود که اسماعیلی رییس وقت سازمان زندانها و رییس کنونی دادگستری کل استان تهران درباره آخرین وضعیت مذاکرات با شهرداری و شواری شهر برای انتقال اوین گفت: قبلا مذاکراتی را با شورای شهر و شهرداری تهران در این باره داشتیم که به توافقات شفاهی نیز رسیدیم اما به تنظیم موافقت نامه رسمی منجر نشد.
رئیس سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور اضافه کرد: در دوره جدید نیز دوستان شهرداری به صورت غیرمستقیم اعلام کردند که حاضر هستند همان مذاکرات قبلی را ادامه دهند اما هیچ مذاکره رسمی در دوره جدید با شورای شهر و شهرداری در این ارتباط نداشتیم.
اسماعیلی در پاسخ به این سؤال که آیا در مذاکرات قبلی با شهرداری و شورای شهر تهران جانمایی برای انتقال اوین از تهران صورت گرفته بود یا خیر؟ گفت: جانمایی انجام گرفت و قرار بود ندامتگاه اوین به خارج از شهر منتقل شود اما در کنار آن یکی از نکاتی که به نتیجه نرسید این بود که ما 5 بازداشتگاه در داخل تهران خواسته بودیم که در مسیر مراجع قضایی داخل شهر باشد تا اعزام و بدرقه‌ها به سهولت انجام شود.
وی افزود: در مجموع درباره کلیت انتقال ندامتگاه اوین به خارج از شهر صحبت شده بود اما هنوز زمین و نقطه‌ای به ما معرفی نشده است.
اسماعیلی که به نظر می‌رسید زیاد هم با انتقال اوین به خارج از تهران مخالف نیست، 15 بهمن ماه سال 92 در آخرین روزهای تصدی سمت ریاست بر سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی گفت: شورای شهر در دوره جدید هیچ ورودی به این مساله نداشته و ما نیز به سراغ آنها نرفته‌ایم.
اسماعیلی افزود: اگر با قیمت مناسب بتوانیم مکان دیگری را بجای اوین تامین کنیم، مخالف انتقال نیستیم، اما بطور قطع در بحث های مالی و ریالی از حقوق خود کوتاه نمی‌آییم. در دوره جدید شورای شهر، بیشتر گفت وگوها به صورت رسانه ای بوده و هیچ نشستی نداشتیم اما در دوره پیشین شورای شهر، نشست‌های کاملا جدی درباره انتقال اوین برگزار شد و وارد جزییات شدیم.
قالیباف: رئیس قوه‌قضاییه موافق انتقال اوین است
دوم اردیبهشت ماه سال 93 بود که اصغر جهانگیر از سوی آیت الله صادق آملی لاریجانی رییس قوه قضاییه بجای اسماعلی به عنوان رییس سازمان زندانها منصوب شد؛ با انتصاب جهانگیر به عنوان رییس سازمان زندانها موضوع انتقال اوین قدری فروکش کرد تا اینکه 21 اردیبهشت ماه امسال محمدباقر قالیباف شهردار تهران در مراسم افتتاح سیزدهمین نمایشگاه بین‌المللی گل و گیاه دوباره موضوع انتقال اوین و واگذاری آن به شهرداری را مطرح کرد و گفت: حدود دو ماه گذشته جلسه‌ای با آیت‌الله آملی‌لاریجانی داشتیم؛ وی به بنده اعلام کرد پیشنهاد شهرداری را بررسی کرده‌ایم و آماده‌ایم شهرداری برای تبدیل مجموعه زندان اوین به فضای سبز وارد مذاکره شود.
به گفته قالیباف قوه قضاییه آماده است تا بخشی از هزینه‌های این کار را بپذیرد و مجموعه اوین تبدیل به پارک عمومی شود.
رئیس سازمان زندانها: موافقتی اعلام نشده است/اوین چهار مشتری دارد
20 خرداد ماه امسال اصغر جهانگیر رییس سازمان زندانها و اقدامات تامینی و تربیتی در پاسخ به سئوال خبرنگار تسنیم درباره اظهارات قالیباف در خصوص موافقت رییس دستگاه برای واگذاری زندان اوین به شهرداری و تبدیل آن به فضای سبز گفت: از مجموعه‌های مختلف در سال های گذشته درخواست‌هایی صورت گرفته که این درخواست ها هم به ریاست قوه قضاییه و هم به سازمان زندان ها اعلام شده است.
رئیس سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی افزود: شهرداری تهران نیز یکی از درخواست کننده‌ها برای در اختیار گرفتن مجموعه زندان اوین است. در حال حاضر مشخصا چهار مجموعه، درخواست خرید و در اختیار گرفتن زندان اوین را دارند.
وی گفت: البته هنوز موافقتی از سوی رئیس قوه‌قضاییه به ما اعلام نشده است. در صورت موافقت رئیس دستگاه قضا با پیشنهادهای صورت گرفته، ما بر اساس موافقت ایشان زمینه‌های جابجایی زندان، زندانیان و نیروی انسانی و ساخت فضای جدید را تدارک می‌بینیم و سپس امکان نقل و انتقال فراهم می‌شود. به طور طبیعی می‌توان گفت که هنوز در این خصوص اتفاقی نیفتاده است. البته ممکن است که اگر هم موافقت شده باشد تا زمانی که مراحل آن طی و ابلاغ شود، زمان ببرد.
رئیس سازمان زندانها در پاسخ به این سؤال که آیا سازمان زندان ها برای انتقال اوین به خارج از تهران، شرایطی دارد یا خیر گفت: همان طور که می دانید بحث زندان یک مقوله امنیتی است. این طور نیست که بتوانیم زندانیان را بیرون از زندان نگه داریم تا مکانی برای نگهداری ایجاد شود. به موجب قانون ما باید زندانها را به خارج از شهرها انتقال دهیم و نحوه حفاظت از زندانها در خارج از شهرها با درون شهرها متفاوت است و ملاحظات امنیتی مختلفی دارد و باید این شرایط در نظر گرفته شود.
این مقام مسئول در قوه قضاییه ادامه داد: با توجه به متناسب نبودن فضای کنونی با تعداد جمعیت کیفری، یکی از شرایط ما این است که فضای زندان باید با تعداد جمعیت کیفری متناسب شود. همچنین زندان های داخل شهر و محیط هایی مانند منطقه اوین از نظر قیمت با زندان هایی که در خارج از شهر قرار دارند، متفاوت است و باید از نظر قیمت نیز همخوانی وجود داشته باشد.
جهانگیر با بیان اینکه برای ساخت زندان در خارج از شهر باید زمین وسیع تری در اختیار گذاشته شود تا متناسب با جمعیت کیفری باشد گفت: مجموعه های جدید باید در چند نقطه تدارک دیده شود تا سازمان زندانها بتواند فعالیت‌های خود را انجام دهد. ما در زندان ها به دنبال یک سری فعالیت‌های فرهنگی، تربیتی و آموزشی هستیم و باید فضاهای اینچنینی خود را توسعه دهیم اما در حال حاضر نه تنها نتوانستیم این فضاها را توسعه دهیم بلکه برخی از محیط های آموزشی، تربیتی و فرهنگی‌مان نیز به دلیل تراکم جمعیت به ناچار به نگهداری زندانی اختصاص داده شده است؛ بنابراین در تدارکات جدید باید فضایی در نظر گرفته شود که مناسبت و امکانات لازم را داشته باشد و این موضوع، پروسه چند ساله را می‌طلبد و اینگونه نیست که بگوییم چند ماه دیگر این اتفاق خواهد افتاد.
به گزارش تسنیم، پس از اظهارات جهانگیر، شهردار تهران همان روز و در حاشیه مراسم افتتاح 74 پروژه فرهنگی و اجتماعی منطقه 6 تهران در جمع خبرنگاران درباره تملک زندان اوین گفت: اصل توافق انجام شده و با شخص آقای لاریجانی در این باره صحبت کرده‌ایم و وی نیز قبول کرده است. البته آنها نیازهایی دارند که باید مورد بررسی قرار گیرد.
تاکنون هیچ یک از مقامات دستگاه قضایی به غیر از رئیس سازمان زندانها از طریق رسانه‌ها نظر خود را درباره انتقال اوین به خارج از تهران اعلام نکردند و اینکه آیا روزی زندان اوین نیز به سرنوشت زندان قصر دچار می‌شود یا خیر شاید در آینده نه چندان دور مشخص شود.
البته باید به این نکته نیز توجه داشت که خانواده زندانیان در شرایط عادی و روزمره خود با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند به‌ویژه کسانی که روزگار با آنها بد تا کرده و امروز سرپرست خانواده‌شان بنا به دلایلی همچون تصادف یا جرایم مالی غیر عمد پُشت میله‌های زندان هستند. به طور قطع با انتقال اوین به خارج از تهران این قبیل خانواده‌ها برای ملاقات با زندانی خود دچار مشکل می‌شوند و مسئولان باید برای این مساله نیز فکری کنند.
انتهای پیام/
