آخرین وضعیت اکولوژیکی دریاچه ارومیه

به گزارش خبرگزاری تسنیم از تبریز، اینجا همان جایی است که روزی جزو نادرترین دریاچه‌های مشهور شور دنیا بود، می‌گفتند دومین دریاچه آب شور دنیاست.

دریاچه ارومیه سال‌ها پیش در شرایط طبیعی 32 میلیارد متر مکعب آب داشته است اما امروز نزدیک به 18 سال از آن سر زندگی می گذرد. روز به روز در این سال‌ها خشکی بر این مجموعه سایه می اندازد. تا به امروز حال این دریاچه هر روز رو به وخامت می‌رود و دیگر از آن شادابی و نشاط در این منطقه خبری نیست.

روند خشک شدن دریاچه ارومیه سال‌های طولانی را طی کرده است؛ تغییرات اقلیمی، کاهش بارندگی‌ها، افزایش بی رویه برداشت از آب‌های سطحی، فعالیت‌های کشاورزی با محوریت تولید محصولات پر مصرف آب، وضعیت نامناسب تالاب‌های پیرامون دریاچه و حتی پل روگذر این دریاچه که تبریز را به ارومیه وصل کرده است در برهه‌های مختلف مورد تاخت و تاز قرار گرفته است تا دلیلی برای خشک شدن این دریاچه عنوان شود.

بی تدبیری‌های صورت گرفته در طی سال‌های متمادی باعث اتفاقات امروز است هر یک از ما به سهم خود در این امر دخیل هستیم و دیگر فرصت نیست تا تقصیر را گردن یکدیگر بیندازیم بلکه باید آستین‌ها را بالا بزنیم و تلاش کنیم تا این روند دیگر ادامه نیابد.

با روی کار آمدن دولت جدید، بارگه‌های امیدی در دل‌ها برای احیای این دریاچه دمیده شد. نخسین جلسه هیئت دولت همراه بود با گفت‌وگوها، وعده‌ها و برنامه‌ها برای احیای دریاچه ارومیه در این جلسه احیای این دریاچه مورد تأکید هیئت دولت قرار گرفت و پس از آن با تشکیل مجموعه‌های تخصصی در راستای احیای دریاچه ارومیه شاهد مصاحبه ها و گفت‌وگو های مختلف از سوی مدیران ارشد کشوری در راستای تحقق احیای این دریاچه هستیم.

در طول بیش از 18 ماه گذشته حرکت‌هایی با محوریت آگاه‌سازی و بسیج همگانی برای احیای دریاچه ارومیه آغاز شده است و دولت نیز با تصویب مبالغ قابل توجه، سعی در سرعت بخشی به احیای این دریاچه دارد اما از وعده تا عمل فاصله بسیار است.

معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی با تاکید بر اهتمام دولت برای احیای دریاچه ارومیه می‌گوید: دولت مصمم به اجرای برنامه‌های احیای دریاچه ارومیه است.

محمد صادق پورمهدی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در تبریز، اظهار می‌کند: امسال بیش از دو هزار میلیارد تومان اعتبار برای احیای دریاچه ارومیه در نظر گرفته شده است.

وی می‌افزاید: این اعتبار به غیر از اعتبارات استانی و ملی است و این موضوع نشان از توجه ویژه دولت به امر احیای دریاچه ارومیه دارد، تأکیدات دولت، مسئولیت مدیران استانی را در نحوه هزینه کرد این بودجه صد چندان کرده و باید تلاش کنیم تا این بودجه در جای خود و به نحو شایسته‌ای هزینه شود.

معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی، طرح انتقال آب تصفیه شده پساب شهرهای تبریز و عجب شیر را به دریاچه ارومیه پایدارترین راه‌حل برای جبران آب این دریاچه عنوان می‌کند  و می‌گوید: این پروژه پایدارترین راه برای تامین آب دریاچه ارومیه است.

وی با تاکید بر ضرورت فرهنگ سازی برای استفاده بهینه از آب‌های سطحی در حوزه دریاچه ارومیه می‌افزاید: نوع کشت محصولات کشاورزی باید توسط کارشناسان امر به مردم آموزش داده شود و دیگر شاهد افزایش بی رویه محصولات پر آب در این مناطق نباشیم.

کاهش چهارسانتی آب دریاچه ارومیه

مدیرکل بحران استان و نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی نیز کاهش نزدیک به چهار سانتی آب دریاچه ارومیه را طی سال جاری تایید می‌کند و می‌گوید: کاهش سطح آب این دریاچه همه ساله 45 سانتیمتر بود که امسال شاهد کاهش تنها چهارسانتی آب این دریاچه هستیم.

خلیل ساعی، در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در تبریز اظهار می‌کند: در چهارم بهمن ماه 93  چیزی در حدود 150 میلیون متر مکعب آب از مخزن سدهای بوکان، حسنلو و ساروق به سمت دریاچه ارومیه رها سازی شد و این امر روح دوباره‌ای را در دریاچه دمید.

وی، با تاکید بر اینکه بارش‌های طبیعی سهم بسزایی در وضعیت فعلی دریاچه دارد می‌گوید: بارش‌های اخیر باعث شد تا این رحمت الهی در امر احیای دریاچه ارومیه تسریع بخش فعالیت‌های ستاد احیا باشد.

ساعی، احیای دریاچه ارومیه را نیازمند 12 میلیارد متر مکعب آب می‌داند و خاطرنشان می‌کند: تامین این میزان آب در بازه زمانی 9 ساله می‌تواند نیاز آبی دریاچه را تا حد قابل قبولی تامین کند و دریاچه به تراز اکولوژیک  خود برسد از این رو برنامه ریزی‌های ستاد احیا نیز تا سال 1402 صورت گرفته است.

نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در استان، با اشاره به نتایج تحقیقات صورت گرفته به منظور انتقال آب از دیگر منابع آبی به دریاچه ارومیه می‌گوید: از نظر ستاد احیا، انتقال آب دریای خزر به دریاچه ارومیه منتفی است، با توجه به تفاوت ارتفاع موجود انتقال هر یک متر مکعب آب دریای خزر معادل 2.5 دلار هزینه خواهد داشت وما برای تامین آب دریاچه ارومیه میلیاردها متر مکعب آب نیاز داریم.

ساعی ادامه می‌دهد: از سوی دیگر تامین برق مورد نیاز برای پمپاژ نیز موضوع مجزایی است که باید مورد تحلیل قرار گیرد، همچنین جنس آب دریای خزر و دریاچه ارومیه متفاوت است و این موضوع نیز از جمله دلایلی است که انتقال آب خزر به دریاچه ارومیه را منتفی می‌کند.

وی، انتقال آب از رودخانه ارس را نیز تنها برای تامین آب دشت تبریز و دشت‌های همجوار مناسب می‌داند و می‌گوید: انتقال این آب نیز طبق بررسی‌های صورت گرفته به صورت مستقیم به دریاچه نخواهد بود و این آب برای شمال و شمال شرق دریاچه و با تاکید بر تغذیه آبخوان و غنی کردن سفره آبی این منطقه انجام می شود.

وی ادامه می‌دهد: انتقال آب از رودخانه زاب نیز موضوع دیگری است که به نظر می‌رسد نسبت به دیگر پروژه‌های انتقال آب مقرون به صرفه و قابل استفاده است، از این رو سعی می‌کنیم تا این پروژه به صورت مطلوب نهایی شود.

ساعی، اصلاح الگوی کشت و همکاری کشاورزان منطقه در مورد عدم استفاده از چاه‌های بدون مجوز را یادآور می‌شود و می‌گوید: 25 فروردین امسال و زمانی که نیاز آبی کشاورزان تقریبا برطرف شده بود اخطارهایی در خصوص عدم استفاده از پمپ‌های آب در چاه‌های حوزه دریاچه ارومیه داده شد و خوشبختانه کشاورزان منطقه نیز همکاری مناسبی داشتند اما بدون شک احیای دریاچه با همت همین کشاورزان ممکن خواهد بود و آنها باید بیش از این به این مهم توجه کنند.

وی، ادامه می‌دهد: ما برای کشت دیم هیچ محدودیتی نداریم اما کشاورزان منطقه باید توجه داشته باشند که وضعیت در این منطقه رو به بحران است و باید نوع کشت خود را به مرور زمان به سمت کشت محصولات کم آب سوق دهند.

نماینده ستاد احیای دریاچه ارومیه در استان، لایروبی‌های مستمر و برنامه ریزی شده در حاشیه دریاچه ارومیه را متذکر می‌شود و می‌افزاید: لایروبی‌ها از پروژه‌های موفق احیای دریاچه ارومیه است، امسال 96 کیلیومتر باید در این حوزه لایروبی انجام می‌گرفت و مسئولان این پروژه حدود 47 کیلومتر را اجرا کرده اند.

ساعی، ادامه می‌دهد: بحث زهاب‌های دشت تبریز نیز از جمله پروژه‌های دیگر ستاد احیا است که طی جلسات متمادی صورت گرفته، آب منطقه‌ای موظف شده است تا میزان خروجی زهاب‌ها را که در حدود دو متر مکعب در ثانیه تخمین زده می‌شود، به صورت دقیق مشخص کند و اخیرا عنوان شده است که میزان خروجی زهاب‌ها 1.7 دهم متر مکعب بر ثانیه است و تحقیقات بر نحوه استفاده بهینه از آن ادامه دارد.

وی، با اشاره به پروژه انتقال پساب تصفیه شده شهرهای بزرگی همچون تبریز، عجب شیر و بناب به دریاچه ارومیه می‌افزاید: این پروژه در تبریز پیشرفت خوبی داشته است و خرید تجهیزات در عجب شیر نیز انجام شده است.

وی، با تاکید بر اینکه احیای دریاچه ارومیه زمان‌بر است، خاطرنشان می‌کند: ما تمام همت خود را به کار گرفته ایم تا زمان احیا را به حداقل کاهش دهیم، چرا که اگر لایه‌ای از ریزگردها روی نمک که حاصل خشک شدن دریاچه ارومیه است بنشیند دیگر احیا ممکن نخواهد بود.

ساعی، ادامه می‌دهد، تثبیت وضعیت موجود در اولویت کاری ما قرار دارد و در طول دو سال اخیر توانسته‌ایم وضعیت موجود را در حد قابل توجهی تثبیت کنیم.

آخرین وضعیت اکولوژیکی دریاچه ارومیه

مدیرکل حفاظت محیط زیست آذربایجان شرقی نیز ضمن تشریح آخرین وضعیت دریاچه ارومیه می‌گوید: حداقل نیاز آبی دریاچه تراز آب 1274.1 متر است که تراز دریاچه ارومیه در 28 اردیبهشت ماه،  1270.64 متر گزارش شده است که این مولفه در اول مهر ماه سال93،  1270.15 متر بوده است.

حمید قاسمی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم در تبریز می‌افزاید: سطح دریاچه ارومیه در 28 اردیبهشت ماه، 2470.7 کیلومتر مربع اعلام شده است که این مولفه  در اول مهر ماه سال 93، حدود 1372 بوده است.

وی، حجم فعلی آب دریاچه ارومیه را 2.61 میلیارد متر مکعب عنوان می‌کند و می‌گوید: حجم آب دریاچه ارومیه در اول مهر ماه سال 93 حدود 1.70 میلیارد متر مکعب بود، که حجم دریاچه در زمان شروع به کار دولت جدید 2.53 میلیارد متر مکعب بوده است.

وی، با اشاره به بارش‌های اخیر در حوزه دریاچه ارومیه می‌گوید: از اول سال آبی 93-94 میزان بارش کل حوزه آبریز دریاچه ارومیه 363 میلیمتر است که در زمان مشابه سال گذشته 262 میلیمتر بوده است.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان، ادامه می‌دهد: میانگین بارش استان در سال آبی جاری و از شروع مهرماه 314 میلی متر بود که این میزان در زمان مشابه سال گذشته رقم 211 میلی متر و میانگین بلند مدت بارش استان در بازه زمانی مذکور 243 میلی متر بوده است.

قاسمی، می‌افزاید: میانگین بارش نزدیکترین ایستگاه به دریاچه ارومیه یعنی بندر شرفخانه 266.8 میلی متر بوده که نسبت به سال گذشته که  193.8 میلیمتر بود از افزایش 73 میلیمتری برخوردار است .

اطلاعات و آمار ارائه شده از برنامه‌ها و آخرین وضعیت دریاچه ارومیه نشان از شروع برنامه‌های هدفمند با تاکید بر احیای به هنگام دریاچه ارومیه دارد اما نباید از نظر دور داشت که این برنامه‌ها نیازمند همراهی و همکاری تمام مردم استان‌های آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی و حتی دیگر استان‌های کشور است.

گفته می‌شود طی سال‌های گذشته سالانه یک میلیارد مترمکعب آب و 220 کیلومتر مربع ازسطح دریاچه کم شده است و جبران این میزان آب در کوتاه مدت بدون شک میسر نخواهد بود.

جلوگیری از استفاده بی رویه آب‌های سطحی یکی از مهمترین برنامه‌هایی است که ستاد احیای دریاچه ارومیه باید در دستور کار خود قرار دهد، افزایش بی رویه چاه‌های کشاورزی در حوزه این دریاچه و برداشت بیش از حد از این آب‌ها بر مسائل اقلیمی، افزایش دما، خشک‌سالی، کاهش بارش‌ها و ... دامن زده است.

تشکیل کارگروه فرهنگی ستاد احیای دریاچه ارومیه بدون شک با رویکرد فرهنگ سازی و استفاده بهینه از آب های این حوزه بوده است اما این جلسات نباید تنها در نشست و برخواست‌ها خلاصه شود موضوع فرهنگ سازی در خصوص احیای دریاچه ارومیه فرارتر از کارگروه باید باشد و حتی کشاورزان و دهیاران و شوراهای منطقه نیز باید در این نشست‌ها حضور داشت باشند.

تجربه ثابت کرده است زمانی که مردم کار پای باشند، همیشه موفقیت حاصل شده است و امروز نباید احیای دریاچه ارومیه موضوعی دولتی تلقی شود. درست است که دولت تلاش می‌کند تا قدم‌های تاثیرگذاری در این خصوص برداشته شود ولی جای خالی مردم در امر فرهنگ سازی مشهود است.

اینکه گروه‌های مردم نهاد در این موضوع وارد شده‌اند جای بسی خرسندی است اما امروز نیاز به گروه‌های مردم نهادی است که از دل مردمان روستاها شکل گرفته‌اند، از دل مردمی که رنج خشک شدن دریاچه ارومیه را امروز بیشتر از من و شما در می‌یابند.

بر اساس این گزارش؛ دریاچه ارومیه، بزرگترین دریاچه داخلی ایران به شمار می رود که در 18 سال گذشته با مشکلات جدی مواجه شده است. ریزگردهای نمکی و شن های روان مهمترین تهدید زیست محیطی دریاچه ارومیه است.

انتهای پیام/ج

گزارش از: حمیده بردباری