بعیدی‌نژاد: راکتور اراک مدرنیزه و فردو مرکز بزرگ تحقیقات هسته‌ای می‌شود
خبرگزاری تسنیم: رئیس تیم کارشناسی مذاکره‌کننده ایران می‌گوید طبق قطعنامه جدید سازمان ملل راکتور آب سنگین اراک مدرنیزه و سایت فردو به یک مرکز بزرگ تحقیقات هسته‌ای و پیشرفته فیزیک و مرکزی جهت تولید ایزوتوپ‌های پایدار تبدیل می‌شوند.
به گزارش حوزه سیاست خارجی خبرگزاری تسنیم، حمید بعیدی‌نژاد مدیرکل سیاسی و امنیت بین الملل وزارت امور خارجه در صفحه اینستاگرام خود دلایل تاریخی بودن قعطنامه 2231 شورای امنیت را برشمرده است.
متن نوشتار بعیدی‌نژاد را می‌خوانیم:
ریاست محترم جمهوری جناب آقای دکتر روحانی تصویب قطعنامه جدید شورای امنیت را یک دستاورد تاریخی برای کشورمان خواندند. اما متأسفانه به‌دلیل فضای تا حد غبارآلودی که در خصوص محتوای این قطعنامه ایجاد گردید، ارزش تاریخی تصویب قطعنامه چندان برای مردم عزیزمان روشن نشد.
این نوشتار قصد آن دارد که برخی از زوایای مهم این قطعنامه جدید را تشریح نماید تا زوایای بیشتری از سخنان مهم ریاست محترم جمهوری مشخص گردد.
برای این هدف پیش از همه چیز لازم است مروری بر قطعنامه‌های اصلی تحریمی مصوب شورای امنیت بیندازیم تا ابعاد و گستره تحریم‌های شورای امنیت آشکار گردد. مهمترین قطعنامه‌های شورای امنیت و محتوای آنان را می‌توان به‌شرح ذیل خلاصه نمود:
1 ــ قطعنامه ١٦٩٦ مورخ ژوئیه ٢ ٦ (سال ١٣٨٥): این قطعنامه که اولین قطعنامه شورای امنیت در خصوص موضوع هسته‌ای ایران می‌باشد، به‌دنبال گزارش ارجاع موضوع هسته‌ای ایران از طرف شورای حکام آژانس به شورای امنیت، تصویب شد. این قطعنامه سه‌صفحه‌ای تحت ماده چهلم از فصل هفتم منشور ضمن ابراز نگرانی از موارد مندرج در مصوبات شورای حکام در ژوئن ٢ ٦ و ضمن اشاره به بیانیه کشورهای ١+٥ در نیمه ماه ژوئیه ٢ ٦ در پاریس، از ایران می‌خواهد درخواست‌های شورای حکام آژانس را اجرا نموده و به‌ویژه تمامی فعالیت‌های غنی سازی شامل برنامه تحقیق و توسعه غنی سازی خود را تعلیق نماید. همچنین از کشورها می‌خواهد از نقل و انتقال مواد، تجهیزات و فن‌آوری‌هایی که می‌تواند به برنامه غنی سازی و برنامه موشک‌های بالستیک ایران کمک نماید جلوگیری نمایند.
2 ــ قطعنامه ١٧٣٧ مورخ دسامبر ٢ ٦: پنج ماه بعد از قطعنامه قبلی این قطعنامه تحت ماده چهل و یک از فصل هفتم منشور در نه صفحه تصویب شد که مهمترین موارد آن بدین شرح است: درخواست تعلیق فعالیت‌های غنی سازی شامل تحقیق و توسعه، بازفرآوری و تعلیق پروژه آب سنگین و ممانعت دولت‌ها از عرضه هر نوع مواد و تجهیزات و دانش فنی و حتی تحصیلات دانشگاهی و آموزشی به ایران و اتباع آن که به فعالیت‌های غنی سازی یا آب سنگین و یا توسعه سیستم‌های پرتاب سلاح هسته‌ای کمک کند. این قطعنامه اقدام به تشکیل یک کمیته خاص برای پیگیری فعالیت‌های هسته‌ای ایران، پیگیری نقض احتمالی اقدامات مصوب شورای امنیت و گزارش‌دهی دوره‌ای به شورا می‌نماید و کشورها را مکلف به ارائه گزارش به آن کمیته می‌نماید.
3 ــ قطعنامه ١٧٤٧ مورخ مارس ٢ ٧: حدود سه ماه بعد از قطعنامه قبلی، تحت ماده چهل و یکم از فصل هفتم منشور این قطعنامه تصویب می‌شود که شورا طی نه صفحه متن بار دیگر خواستار تعلیق فعالیت‌های غنی سازی، بازفرآوری و آب سنگین شده و کشورها را از انتقال مواد، تجهیزات و فن‌آوری‌هایی که به این عرصه‌ها و همچنین سیستم‌های موشکی پرتابی کمک می‌کند منع می‌نماید. در همین چارچوب فهرستی از افراد و سازمان‌های ایرانی را که در برنامه‌های هسته‌ای و موشکی ایران مشارکت دارند تحت تحریم قرار داده از کشورها می‌خواهد بر سفر آنان و نقل و انتقالات مالی آنها نظارت نمایند. برای اولین بار این قطعنامه صادرات تسلیحات متعارف از ایران را ممنوع می‌کند و اضافه بر آن از کشورها می‌خواهد در خصوص عرضه و فروش سلاح‌های هفت‌گانه شامل تانک، توپ، هواپیمای جنگی و موشک و آموزش‌های مربوط به آنها تدابیر احتیاطی و خویشتنداری اتخاذ کنند. از دولت‌ها و مؤسسات مالی بین المللی نیز می‌خواهد به‌جز موارد خاص از اعطای وام یا مساعده مالی به ایران خودداری نمایند.
4 ــ یک سال بعد در مارس ٢ ٨ شورای امنیت قطعنامه شماره ١٨ ٣ را تحت ماده چهل و یک از فصل هفتم منشور سازمان ملل در هفت صفحه تصویب نمود. این قطعنامه ضمن تکرار و تأکید بر تمامی درخواست‌های قبلی شورای امنیت از جمله ضرورت تعلیق فعالیت‌های غنی سازی، باز فرآوری و آب سنگین، و درخواست از کشورها برای جلوگیری از هرچه می‌تواند به این فعالیت‌ها و برنامه موشکی کمک کند، گستره ممنوعیت اعطای وامها و کمکهای بین المللی را افزایش داده و به اعطای اعتبارات صادراتی، بیمه‌های بین المللی و کار با بانک‌های ایرانی به‌ویژه بانک صادرات و ملی و شعبات آنها تسری می‌دهد. برای اولین بار این قطعنامه کشورها را موظف به بازرسی محموله‌های هواپیماها و کشتی‌ها برای جلوگیری از انتقال مواد و تجهیزات حساس به ایران می‌نماید و بر اجرای تحریم تسلیحاتی بر ایران تأکید می‌کند.
5 ــ قطعنامه ١٩٢٩ مورخ ژوئن ٢ ١ (سال ١٣٨٩): می‌توان گفت این قطعنامه با متنی بسیار طولانی در هجده صفحه هر نوع اقدام تحریمی را که بتوان تصور نمود علیه ایران وضع نمود، که شامل تمامی درخواست‌های قبلی شورا در خصوص تعلیق فعالیت‌های غنی سازی، آب سنگین و ممانعت از کشورها برای ارسال هرآنچه می‌تواند به برنامه‌های غنی سازی، آب سنگین و برنامه‌های موشکی کمک نماید، می‌شود. این قطعنامه همچنین ضمن اعلام نگرانی از فعالیت‌های تأسیسات فردو خواستار حل نگرانی از فعالیت‌های آن تأسیسات می‌شود.
این قطعنامه تمامی درخواست‌های تدابیر احتیاطی قطعنامه‌های قبلی از جمله در خصوص ارسال سلاح به ایران را به تحریم تبدیل نمود و همچنین کشورها را از همکاری با بانک‌های ایرانی با هدف جلوگیری از ارائه خدمات مالی به ایران و باز کردن شعبه‌های بانکی ایرانی در خارج و بالعکس و همچنین مراوده با فهرست وسیع‌تری از افراد و سازمان‌های ایرانی و اعمال محدودیتهای بیشتر نسبت به فعالیت‌های شرکت‌های هوایی و کشتیرانی ایرانی در خارج از کشور را تصویب نموده و کشورها را از ارائه خدمات سوخت رسانی به شرکت‌های هوایی و دریایی ایران منع و کشورها را موظف نمود که به هر روشی از هر گونه فعالیت در زمینه موشک‌های بالستیک مشتمل بر فن‌آوری موشک‌های بالستیک توسط ایران جلوگیری نمایند. این قطعنامه در ادامه درخواست قطعنامه‌های قبلی همچنین ضرورت همکاری ایران با آژانس برای حل و فصل مسائل مورد نظر آژانس از طریق اعطای دسترسی‌های لازم به آژانس به تمامی سایت‌ها، اسناد و یا اشخاص را مورد تأکید قرار داد. این قطعنامه همچنین وظایف کمیته نظارتی خود را تقویت نموده و یک کمیته کارشناسان متشکل از هشت کارشناس خبره را برای کمک کارشناسی بیشتر به کمیته تشکیل داد.
اینها مهمترین قطعنامه‌های شورای امنیت بودند که ظرف ده سال گذشته شدیدترین تحریمها را علیه کشورمان وضع نمودند. اما تحریمها علیه ایران به این حد محدود نگردید بلکه آمریکا و کشورهای غربی با استناد به این قطعنامه‌ها و بر مبنای موارد متعدد تحریم‌های شورای امنیت، به وضع تحریم‌های یک‌جانبه علیه ایران اقدام کردند. با وضع این تحریمها علاوه بر تحریم‌های سخت افزاری تجهیزات و فن‌آوری حساس اعم از هسته‌ای، موشکی و پیشرفته به‌بهانه کاربرد دو‌گانه، عملاً تمامی فعالیت‌های بانکی، ارتباطات مالی، نقل و انتقال منابع مالی، به و از ایران، سویفت، دسترسی به ارزهای دلار و یورو و گشایش‌های اعتباری و اسنادی متوقف شدند و با تحت تحریم قرار گرفتن بانک مرکزی و شرکت ملی نفت دسترسی به منابع ارزی کشور از جمله درآمدهای نفتی محدود شدند. با تحریم شرکت‌های کشتیرانی و هواپیمایی و بیمه، تبادلات کالا میان ایران و کشورهای خارجی با مشکلات بسیاری مواجه گردید. این محدودیت‌ها البته برکات مهمی برای کشورمان به ارمغان آورد و به‌ویژه در حوزه‌های دفاعی، موشکی و نظامی و همچنین توانمندی‌های هسته‌ای کشورمان به خوداتکایی راهبردی دست یافت که در تأمین امنیت کشور نیز نقش بسیار مهمی ایفا نمودند. اما از جانب دیگر در خصوص تبادلات مالی و بانکی و صدور نفت این تحریمها برای کشورمان محدودیتهای بسیاری ایجاد کردند.
بر همین اساس در چارچوب مذاکرات هسته‌ای، لغو قطعنامه‌های شورای امنیت همواره از همان ابتدا از مهمترین خواسته کشورمان بود. اما طرف مقابل تا زمان‌های طولانی و تا همین ماههای اخیر با لغو تمامی قطعنامه‌های شورای امنیت مخالفت می‌کرد، و حتی این درخواست را با توجه به گستره قطعنامه‌ها و لازم الاجرا بودن آنها برای تمامی کشورهای جهان امکان‌پذیر نمی‌دانست. آنها لغو این قطعنامه‌ها را تنها در یک روند تدریجی ده‌ساله و قدم به قدم امکان پذیر می‌دانستند. اما خوشبختانه در نهایت با اصرارهای کشورمان و مذاکراتی طولانی، طرفهای ایران با پذیرش لغو تمامی قطعنامه‌های تحریم شورای امنیت موافقت نمودند و این لغو و نقشه راه لغو تمامی محدودیتهای شورای امنیت، نهایتاً در قطعنامه جدید شورای امنیت درج گردید.
با مروری بر تاریخ اعمال تحریم علیه کشورهای مختلف توسط شورای امنیت، به‌خوبی می‌توان مشاهده نمود که لغو این‌گونه تحریم‌های شورای امنیت آن‌هم در چنین گستره و وسعتی تابه‌حال در شورای امنیت سابقه نداشته است و به همین دلیل است که چنین اقدامی توسط شورای امنیت یک اقدام تاریخی محسوب می‌شود و مردم عزیز ایران لازم است بر اهمیت تاریخی چنین حرکتی آگاه باشند.
شورای امنیت در مفاد قطعنامه جدید خود این حرکت تاریخی را به‌خوبی به نمایش گذارده است و هر کس که کمترین آشنایی با کارکرد این شورا در حل و فصل مناقشات بین المللی داشته باشد به اهمیت تاریخی این اقدام شورا اذعان خواهد نمود. بی‌شک این اقدام شورا یک دستاورد بسیار مهم برای کشورمان محسوب می‌شود. این مهم از آنجا نشئت می‌گیرد که شورای امنیت در شرایطی تصمیم به لغو تمامی قطعنامه‌های تحریمی قبلی خود علیه ایران گرفته است که ایران در واقع به هیچ‌یک از اقدامات درخواستی شورای امنیت نسبت به تعلیق و توقف فعالیت‌های غنی سازی، و فعالیت‌های مرتبط تحقیق و توسعه غنی سازی و ساخت راکتور آب سنگین اراک تن نداده است. بلکه به‌عکس، در قطعنامه جدید ادامه فعالیت‌های غنی سازی ایران و برنامه تحقیق و توسعه مرتبط با آن تضمین شده است، راکتور آب سنگین اراک نه تنها حفظ می‌شود بلکه از طریق همکاری‌های بین المللی مدرنیزه شده و توانایی‌های فنی آن افزایش می‌یابد و سایت هسته‌ای فردو نیز نه تنها غیرفعال نمی‌شود بلکه از طریق همکاری‌های بین المللی به یک مرکز بزرگ تحقیقات هسته‌ای و پیشرفته فیزیک و به مرکزی جهت تولید ایزوتوپ‌های پایدار که دارای مصارف مهم صنعتی و دارویی هستند تبدیل می‌گردد.
به این ترتیب برنامه غنی سازی و تحقیق و توسعه آن، کنار تکمیل راکتور آب سنگین اراک و فعالیت‌های تأسیسات فردو همگی به‌نحو شفاف فعالیت خواهند کرد.
*